Армія: розьніца паміж вэрсіямі
Змесціва выдалена Змесціва дададзена
крыніца — https://de.wikipedia.org/wiki/Militär?oldid=194845916 |
→Гісторыя: крыніца — https://ru.wikipedia.org/wiki/Армия?oldid=103321306 |
||
Радок 16:
У [[Старажытная Індыя|Старажытнай Індыі]] і [[Старажытны Эгіпет|Старажытным Эгіпце]] ваяры вылучыліся ў асаблівыя спадчынныя [[каста|касты]]. Такі ж каставы характар насіла і войска [[Спарта|Спарты]], але тут вайсковую касту складаў усё насельніцтва у поўным ягоным складзе. У Спарце права на нашэньне зброі належала адным толькі [[дарыйцы|дарыйцамі]], астатняе свабоднае насельніцтва ([[пэрыекі]]) і рабы ([[ілёты]]) маглі толькі час ад часу быць азброенымі падчас ваеннага канфлікту.
У [[Атэны|Атэнах]] ды іншых старажытнагрэцкіх рэспубліках узброеныя сілы дзяржавы складаліся з вольных грамадзянаў. Праз тое, што грамадзяне ўзробройваліся толькі ў выпадку вайны, то узброеныя сілы гэтых рэспублік мелі характар грамадзянскіх [[міліцыя (рушэньне)|міліцыяў]]
[[Файл:A Roman Legion LACMA M.88.91.222.jpg|міні|зьлева|Рымскі легіён працы італьянскага мастака [[Марка Дэнтэ]] (паміж 1515 і 1527).]]
У [[Старажытны Рым|Старажытным Рыме]] права на нашэньне зброі належала ўсім грамадзянам, як [[патрыцыі|патрыцыям]], гэтак і [[плебэі|плебэям]]; у выпадку вайны войска фармавалася па вайсковых акругах, то бок [[трыба]]х. Але паводле прапановы [[Сэрвіюс Туліюс|Сэрвіюса Туліюса]] войска пачало фармавацца з улікам падзелу насельніцтва на клясы паводле цэнзу, то бок велічыні даходу. Такім чынам, найбяднейшыя грамадзяне былі вызваленыя ад абавязку несьці вайсковую службу і прызываліся да зброі толькі ў выпадку ўскрайняй неабходнасьці, прычым за час знаходжаньня пад сьцягамі атрымлівалі пэўнае ўзнагароджаньне ад ўраду. Старажытны Рым у той час сталых вайсковых фармаваньняў ня ведаў; грамадзяне Рыму станавіліся пад зброю толькі ў выпадку вайны і распускаліся па заключэньні мірнай дамовы. Войска старажытных рымлянаў насіла, такім чынам, характар народнага
З пачаткам [[Рымская імпэрыя|імпэратарскага пэрыяду]] рымскай гісторыі войскі не склікаліся ўжо больш для аднаго паходу, а заставаліся на службе і ў мірны час. За гэтым часам яны камплектаваліся пралетарамі, і выплата пэнсiі, якая дагэтуль была часовай спалатай, сталася звычайным правілам. Стары рымскі прынцып, паводле якога ў шэрагі арміі маглі ўступаць толькі рымскія грамадзяне, падвергнуўся з часам значнага скажэньня. Яшчэ [[Актавіян Аўгуст]] строга разьмяжоўваў легіёны з грамадзянамі ад дапаможных войскаў, складзеных з іншаземцаў. Але з часу [[Вэспасіян]]у італікі фактычна былі вызваленыя ад вайсковай службы, а легіёны пачалі камплектавацца з правінцыяў, з прычыны чаго адрозьненьне паміж імі і дапаможнымі харугвамі ўсё больш згладжвалася. Не зважаючы на існаваньне прынцыпу ўсеагульнай вайсковай павіннасьці, камплектаваньне арміі грунтавалася фактычна на добраахвотным паступленьні на службу і
[[Файл:Marignano.jpg|міні|Швайцарскія найміты ў [[бітва пры Марыньяна|бітве пры Марыньяна]] супраць нямецкіх ляндскнэхтаў у 1515 году.]]
У [[германцы|германцаў]], якія зьнішчылі [[Заходняя Рымская імпэрыя|Заходнюю Рымскую імпэрыю]] і заснавалі на ейных руінах новыя дзяржавы, войска насіла характар народнага
У вайсковых адносінах фэадальная сыстэма перш за ўсё пацягнула за сабой выцясьненьне народнага
Разам з павелічэньнем багацьцяў васалаў ішло таксама ўзмацненьне іхнае магутнасьці. Часта яны не зьяўляліся на службу да свайго сюзэрэну і, нават больш за тое, уступалі ў барацьбу з каралём. Саслабленая магутнасьцю васалаў каралеўская ўлада знаходзілася ў крытычным становішчы. Дзеля стварэньня даволі надзейнай узброенай сілы каралям прыпадала паводле неабходнасьці зьвяртацца да наймітаў. З XIV—XV стагодзьдзяў васпаны ўжо паўсюль імкнуліся атрымаць ад сваіх васалаў і іншых падданых наўзамен ваеннай службы грашовыя сродкі і выкарыстоўваць іх дзеля наёму больш прафэсійных наймітаў. Да гэтага ж часу ў дзяржавах [[Заходняя Эўропа|Заходняе Эўропы]] зьявіліся вандроўныя вайсковыя лютвы, якія прапаноўвалі свае паслугі тым, ад якіх яны чакалі больш выгод. Калі не было вайны, яны займаліся пагромамі і рабаваньнямі. Найміцтва раней за ўсё паўстала ў [[Францыя|Францыі]]. Ужо пачынаючы з XI стагодзьдзя там сталі зьяўляцца ў значнай колькасьці наёмныя лютвы з [[брабансоны|брабансонаў]], [[швайцарцы|швайцарцаў]], [[шатляндцы|шатляндцаў]] і іншых, якія сьпярша ўжываліся ў выглядзе дадатку да фэадальнага войска, а затым атрымалі самастойнае значэньне. Але зь цягам часу [[фэадалізм]] прыходзіў у заняпад, а патрэба ў наёмнай сіле ўсё больш павялічвалася і нароўні з чужацкімі наёмнымі войскамі, да канца XIII стагодзьдзя пачынаюць зьяўляцца і мясцовыя вайсковыя лютвы, вядомыя як вольныя роты ці ватагі ({{мова-fr|compagnies franches|скарочана}}).
Першым каралём, якія прыняў энэргічныя меры да зьнішчэньня вольных ватагаў, быў [[Карл VII Пераможца|Карл VII]]. Спаганяючы адмысловы падатак для пакрыцьця расходаў на ўтрыманьне войскаў, ён атрымаў магчымасьць прыняць асаблівыя меры і рэзка зьмяніць ранейшае становішча рэчаў. Перш за ўсё цэлым на загад караля прыватныя асобы былі пазбаўленыя права ўтрыманьня ўзброеных атрадаў, і гэтае права было аднесенае выключна да прэрагатывы кароны. Асоба, якая хоча прысьвяціць сябе вайсковай справе, павінна была атрымаць ад ўрада патэнт ([[ардананс]]) на стварэньне роты, велічыня якой вызначалася разам з выдачай патэнту. Капітаны, якія атрымалі такі патэнт, станавіліся адказнымі перад вярхоўнай уладай за ўсё бясчынствы і парушэньні закону іхнымі ротамі. Гэтыя роты атрымалі назву арданансавых ({{мова-fr|compagnies d'ordonance|скарочана}}). Яны сталі першай сталай арміяй у Эўропе, арганізаванай на пачатках вайсковага вяршэнства ўлады караля. Нароўні з арданансавымі ротамі, якія прадстаўлялі сабою кавалерыю, Карл VII спрабаваў таксама арганізаваць і пешую земскую міліцыю, але гэтыя спробы аказаліся няўдалымі. Пры існых на той час зямельных адносінах даваць зброю ў рукі сялянам уяўлялася небяспечнай справай, а таму [[Людовік ХІ|Людовік XI]] скасаваў дзейнасьць сялянскую міліцыю і пачаў камплектаваць пяхоту швайцарскімі наймітамі праз залучэньне.
== Абмежаваньне мілітарызму ==
|