Аляксандар Ельскі: розьніца паміж вэрсіямі
Змесціва выдалена Змесціва дададзена
д афармленьне |
Аддадзена інфармацыя па асобе Аляксандра Бельскага |
||
Радок 67:
Выйшлі ўспаміны пляменьніка А. Ельскага — Уладзіслава Ельскага (1859—1946) «На зямлі продкаў»<ref>Ельскі, У. На зямлі продкаў // Уклад. Уладзімір Мархель, перакл. з польск. Ірыны Марачкінай. / Шляхам гадоў. №?(?), 199?. (''Успаміны захоўваліся ў нашчадкаў Ельскіх, ніколі не выдаваліся.'')</ref>, дзе між іншым згадваецца А. Ельскі, падрабязнасьці яго жыцьця і дзейнасьці, і ўзнаўляецца радавод Ельскіх. Апублікаваны рэестар (зроблены ў асноўным па памяці ўнукам пісьменьніка — Генрыхам Ельскім) калекцыяў А. Ельскага<ref>Шляхам гадоў. № 1, 1990.</ref>. Па чутках у А. Ельскага былі непрыязныя адносіны з [[Янка Купала|Янкам Купалам]]. Быццам Ельскаму не падабаліся творы Купалы і яго лібэральна-асьветніцкія погляды.
Аляксандар Ельскі і беларускае адрадженне ў другой палове XIX ст.
Аляксандр Ельскі ў разуменні В.Барысенкі, “быў адным з тых рэакцыйных белетрыстаў 80-90-х гадоў,якія выступалі апалагетамі памяшчальніцка-буржуазнага ладу”. Клеймо рэакцыянера і апалагета “памяшчальніцка-буржуазнага ладу” дзесяцігоддзі “ўпрыгожвала” чало А.Ельскага.Ды і сёння яно не змыта яшчэ з яго канчаткова, хоць яшчэ ў сярэдзіне 1960-х гг. А.Мальдзіс у сваіх публікацыях паступова і асцярожна пачаў “рэабілітацыю”А.Ельскага:”У 70-90-я гады XIX ст. яго погляды вызначаліся адноснай прагрэсіўнасцю,”…” сімпатыі пісьменніка былі на баку беларускага народа.”…” Карысную справу рабіў Ельскі,папулярызуючы здабыткі польскай літаратуры ў Беларусі (пераклады Пана Тадэвуша Міцкевіча,Сямі вечароў Супінскага, Марыі Мальчэўскага) і беларускай літаратуры ў Польшчы.Не без значэння і той факт, што А.Мальдзіс горача вітаў публікацыю твораў А.Ельскага ва “ўніверсітэцкай” хрэстаматыі (у тым ліку і фрагмент перакладу Пана Тадэвуша) у сваёй палымянскай рэцэнзіі.
Зрэшты, недаацэньвалі А.Ельскага ад самага пачатку XX стагоддзя. Як адзінае выключэнне – некралог аўтарства Антона Луцкевіча ў газеце “Гоман”,дзе Ельскі названы “праўдзівым патрыярхам беларускага руху”, а таксама “ідэолагам “шляхецкага дэмократызму” “, які “прызнаваў сваю павіннасць працаваць для беларускага народу, апекавацца “меньшымі братамі”, вясці іх па дарозе цноты і боязні Божай.
Нашаніўцыне надалі належнай ўвагі А.Ельскаму не таму,што ягонная беларускамозная спадчына была невысокай мастацкай вартасці; хутчэй за ўсё,прычыню сталі сацыялістычнай погляды нашаніўцаў. У выніку А.Ельскі апынуўся адхінуты нават не на другі , а на трэці план гісторыі нацыянальнага руху.Вельмі верагодна – з-за апублікаванае ім у 1906 г. Hutarki ab tom, jakaja maja byc “Ziamla i Wola” sielskamu narodu, пра якую дарэмна шукаць хоць якіх згадак у публіцыстычай і навуковай літратуры .
Рэабілітацыя А.Ельскага ў 1990-я гг. Адбылася – як часцей за ўсё гэта бывае ў нас – частковая,няпоўная.Ягонная спадчына ўсё яшчэ застаецца недаследванная. Выдадзены “Беларускім кнігазборам” зборнік Выбранага – справа,вядома,значная. Аднак цяжка пагадзіцца з укладальнікамі , што тут сабрана “ўсё самае значнае”.
Грунтоўнае знаёмства з літаратурнай і публіцыстычнай спадчынай А.Ельскага дазваляе ўнесці пэўныя карэктывы ў наша разуменне першага беларускага адраджэння: А.Ельскі быў адным з тых,хто падрыхтаваў гэтае адраджэнне.Так,менявіта ён, А.Ельскі, застаўшыся ў краі пасля паўстання 1863-1864 гг., стаў на чале- скажам так-беларусскіх даследванняў.
Вядома таксама , што А.Ельскі перакладаў з польскай мовы на расійсую працы філосафа,псіхолага і вынаходніка Юльяна Ахаровіча.І толькі на прыканцы 1870-х гг. Заняўся больш адпаведнаю для сябе працаю.Пачаў рыхтаваць ,як самназываў “манаграфіі”, цягам дваццаці гадоў іх было апублікавана каля 10 тыс.
А.Ельскі адзначна сцвярджае: “Беларуская моваможа быць спакойная за сваю будучыню і развівацца на ўласнай глыбе, толькі б добрая і грамадзянская воля аўтараў умела выказваць гэтай мовай усё высакароднае, прагрэсіўнае і карыснае.
Вядома,А.Ельскі не быў адзіным , хто займаўся ў 1870-1880-я гг. Беларуска праблематыкай. Аднак менавіта ягоны даробак з’яўляецца тою асноваю, на якой узнікла нацыянальнае адраджэнне ў 1890-я гг. Немалаважна і тое,што А.Ельскага стаўся тым звяном,якое лучыла папярэдні дапаўстанцкі этап беларускага нацыянальнага руху з наступным.А.Ельскі , стаўся прадаўжальнікам традыцый В.Дуніна-Марцінкевіча,бо добра разумеў значнасць зробленага Беларускім Дударом.А вось Ф. Багушэвіч напачатку ішоў іншым шляхам, шляхама адпрэчвання таго,штозрабілі папярэднікі.І знаходзіў абгрунтаванне сваёйканцэпцыі.А вось А.Ельскі зусім інакш ставіцца да беларускай спадчыны : “Трэба ратаваць гаворку братоў-беларусаў шляхам збірання як этнаграфічнага, так і літаратурнага матэрыялу для больш шчаслівай будучыні”- піша ён Яну Карлавічу.
Аляксандр Ельскі звычайна ахвотна ішоў на кантакты з сучаснікамі.Асабліва, калі гэта датычыла беларускіх спраў.Да яго звярталіся з просьбаю дапамагчы набыць тую ці іншую кнігу , дзяліліся сваімі развагамі адносна будучыні беларускае мовы, дасылалі рукапісы і друкаваныя выданні.Ён карэспандаваў са шматлікімі вядомымі і зусім невдомымі людзьмі з розных краін Еўропы. У святле гэтага застаюцца незразумелымі ягонныя дачыненні з колам мінскай творчай інтэлігенцыі,якая з красавіка 1886 па 1902 г. два,а ў асобныя гады і тры-чатыры разы на тыдзень выдавала прыватную газету “Мінскій лісток”.І гэта пры тым ,што газета зрэдчас друкавала матэрыялы, звязаныя з беларускаю тэматыкаю, а таксама і беларускамоўныя творы А.Шункевіча,Янкі Лучыны і інш. Але адсуднасць непасрэдных кантактаў з рэдакцыяй “Мінскаго Лістка” не дазволіла А.Ельскаму пазнаёміцца з Янкам Лучынаю, адным з найбольш здольных беларускіх паэтаў таго часу.
Апублікаваная ў XIX-XX стст. і рукапісная спадчына А.Ельскага пацвярджае думку пра аграмадную ролю гэтае асобы ў станаўленні беларускага нацыянальная руху ў апошняй чвэрці ў XIX ст. А.Ельскі фактычна быў адным з лідараў тагачаснага беларускага нацыянальная адраджэння, сваім публікацыямі стварыўшы тую базу, на якой напачатку ў XX ст. узнікла нашаніўства.
== Бібліяграфія ==
<br />
* Нарыс па гісторыі Мінскай дыяцэзіі // «Наша вера». № 4(22), 2002.
* Выбранае. — Мн.: Беларускі кнігазбор, 2004. — 496 с.
Радок 81 ⟶ 105:
* Аляксандар Ельскі. [http://media.catholic.by/nv/n22/art7.htm Нарыс па гісторыі Мінскай дыяцэзіі] // «[[Наша вера]]» № 4 (22), 2002.
* Аляксандр Ельскі. Аберагаючы памяць народа (Скарбы Замосця) // Беларусіка — Albaruthenica. Кн. 20. — Мн.:, 2001. {{ISBN|985-6638-34-8}}.
*Даследванні і матэрыялы:Літаратура Беларусі ХIX – пачатку ХХ стагодзяў. Том 3 (Мікола Хаўстовіч)//Варшава 2017
== Вонкавыя спасылкі ==
| |||