Кернаў: розьніца паміж вэрсіямі
Змесціва выдалена Змесціва дададзена
д афармленьне |
стыль |
||
Радок 47:
|Сайт =
}}
'''Ке́рнаў''' ({{мова-lt|Kernavė}}) — [[мястэчка]] ў [[Летува|Летуве]], на
Кернаў — [[Магдэбурскае права|магдэбурскае]] [[мястэчка]] [[Віленскі павет (ВКЛ)|гістарычнай Віленшчыны]], старажытны замак [[Вялікае Княства Літоўскае|Вялікага Княства Літоўскага]].
==
Тапонім «Кернаў» утварыўся ад
▲Тапонім «Кернаў» утварыўся ад рэчкі Кернаўка. Паводле [[Хроніка Быхаўца|Хронікі Быхаўца]], назва паселішча пайшла ад імя яго заснавальніка легендарнага князя Кернуса.
Варыянты назвы ў гістарычных крыніцах: ''Kernow'' (1365), ''Керново'' (XVI ст.), ''Керновъ'' (1689); у беларускіх тэкстах таксама ўжываюцца формы ''Кернова''<ref>{{Літаратура/Геаграфія Беларусі (Вільня, 1922)|к}} С. 203.</ref> і ''Кернава''.
== Гісторыя ==
=== Вялікае Княства Літоўскае ===
Паводле легенды,
Першы пісьмовы ўспамін пра Кернаў датуецца 1279 годам («[[Старэйшая рыфмаваная хроніка]]», «[[Хроніка Германа з Вартбэрга]]») у зьвязку з рэйдам крыжакоў. Абарончую сыстэму паселішча ў XIII—XIV стагодзьдзях утваралі 5 замкаў, разьмешчаных на правым беразе Вяльлі, ад якіх засталіся гарадзішчы: Замкавая Гара (вышыня 30 м, плошча 5,82 га); Гара Ахвярніка (або Сьвятая Гара; вышыня 13—18 м, плошча 1,3 га); Гара Лізьдзейкі (ці Крывейце; вышыня 25—30 м, плошча 0,4 га); «Сталец Міндоўга» (вышыня 22 м, плошча 1,08 га); Гара Кернава (стаіць асобна ад асноўнай групы, разам з могільнікам займае 1,48 га).▼
У Кернаве, як мяркуецца, месьцілася рэзыдэнцыя [[Вялікі князь літоўскі|вялікага князя літоўскага]] [[Трайдзень|Трайдзеня]] і
[[Файл:
▲Першы пісьмовы ўспамін пра Кернаў датуецца 1279 («[[Старэйшая рыфмаваная хроніка]]», «[[Хроніка Германа з Вартбэрга]]») у зьвязку з рэйдам крыжакоў. Абарончую сыстэму паселішча ў XIII—XIV стагодзьдзях утваралі 5 замкаў, разьмешчаных на правым беразе Вяльлі, ад якіх засталіся гарадзішчы: Замкавая Гара (вышыня 30 м, плошча 5,82 га); Гара Ахвярніка (або Сьвятая Гара; вышыня 13—18 м, плошча 1,3 га); Гара Лізьдзейкі (ці Крывейце; вышыня 25—30 м, плошча 0,4 га); «Сталец Міндоўга» (вышыня 22 м, плошча 1,08 га); Гара Кернава (стаіць асобна ад асноўнай групы, разам з могільнікам займае 1,48 га).
У XV ст. у даліне Паяўта (каля 25 га) на беразе Вяльлі зьявілася новае паселішча, што ўваходзіла ў склад [[Віленскі павет|Віленскага павету]]. Каля 1420 годе вялікі князь [[Вітаўт]] заснаваў у Кернаве касьцёл. У 1571 годзе кароль і вялікі князь [[Жыгімонт Аўгуст]] надаў мястэчку [[Магдэбурскае права]], якое ў 1792 годзе пацьвердзіў кароль і вялікі князь [[Станіслаў Аўгуст Панятоўскі]]. У XVI—XVII стагодзьдзях аўтары тагачасных гістарыяграфічных твораў («Хроніка» М. Стрыйкоўскага, [[Густынскі летапіс]], «Гісторыя» А. Каяловіча) называлі Кернаў адным з найважнейшых палітычна-адміністрацыйных цэнтраў Вялікага Княства Літоўскага ў XIII—XIV стагодзьдзях.▼
▲[[Файл:Kernavė coats of arms in 1792.jpg|міні|зьлева|160пкс|Мескі герб з прывілею 1792]]
▲У Кернаве, мяркуецца, месьцілася рэзыдэнцыя [[Вялікі князь літоўскі|вялікага князя літоўскага]] [[Трайдзень|Трайдзеня]] і першапачаткова вялікага князя [[Гедымін]]а. Іх лякалізуюць на Гары Ахвярніка. Гандлёва-рамесны пасад разьмяшчаўся вакол замкаў, прадмесьці — на Замкавай Гары. Забудова была драўлянаю<ref>[[Алег Дзярновіч]]. Кернаў // {{Літаратура/ЭВКЛ|2к}} С. 88.</ref>. Пахавальны абрад на могільніку сьведчыць пра суіснаваньне ў XIII—XIV стагодзьдзях паганскіх і хрысьціянскіх традыцыяў. У 1365 Кернаў значна пацярпеў ў часе рэйду тэўтонскіх рыцараў. У 1390 аддзел крыжакоў на чале з маршалам Энгельгартам фон Рабе зьнішчыў драўляныя замкі, па чым яны не аднаўляліся.
=== Пад уладай Расейскай імпэрыі ===
▲[[Файл:Kiernaǔ. Кернаў (N. Orda, XIX).jpg|міні|Кернаў. [[Напалеон Орда|Н. Орда]], XIX стагодзьдзе]]
У выніку [[трэці падзел Рэчы Паспалітай|трэцяга падзелу Рэчы Паспалітай]] (1795 год) Кернаў апынуўся ў складзе [[Расейская імпэрыя|Расейскай імпэрыі]], у [[Віленскі павет (Расейская імпэрыя)|Віленскім павеце]].
У канцы XIX — пачатку XX стагодзьдзяў у Кернаве дзейнічалі касьцёл і капліца.
▲У XV ст. у даліне Паяўта (каля 25 га) на беразе Вяльлі зьявілася новае паселішча, што ўваходзіла ў склад [[Віленскі павет|Віленскага павету]]. Каля 1420 вялікі князь [[Вітаўт]] заснаваў у Кернаве касьцёл. У 1571 кароль і вялікі князь [[Жыгімонт Аўгуст]] надаў мястэчку [[Магдэбурскае права]], якое ў 1792 пацьвердзіў кароль і вялікі князь [[Станіслаў Аўгуст Панятоўскі]]. У XVI—XVII стагодзьдзях аўтары тагачасных гістарыяграфічных твораў («Хроніка» М. Стрыйкоўскага, [[Густынскі летапіс]], «Гісторыя» А. Каяловіча) называлі Кернаў адным з найважнейшых палітычна-адміністрацыйных цэнтраў Вялікага Княства Літоўскага ў XIII—XIV стагодзьдзях.
=== Найноўшы час ===
▲У выніку [[трэці падзел Рэчы Паспалітай|трэцяга падзелу Рэчы Паспалітай]] (1795) Кернаў апынуўся ў складзе [[Расейская імпэрыя|Расейскай імпэрыі]], у [[Віленскі павет (Расейская імпэрыя)|Віленскім павеце]]. У канцы XIX — пачатку XX стагодзьдзяў у мястэчку дзейнічалі касьцёл і капліца.
Згодна з [[Рыская мірная дамова 1921 году|Рыскай мірнай дамовай 1921 году]] Кернаў апынуўся ў складзе [[Летува|Летувы]]. У 1960 годзе тэрыторыю старажытнага паселішча і замкаў абвясьцілі запаведнікам.
== Насельніцтва ==
=== Дэмаграфія ===
* '''XVIII стагодзьдзе''': 1795 год — 194 чал.
* '''XIX стагодзьдзе''': 1833 год — 63 чал.; 1861 год — 260 чал.; 1866 год * '''XX стагодзьдзе''': 1923 год — 252 чал.; 1959 год — 170 чал.; 1977 год — 170 чал.; 1979 год — 177 чал.; 1985 год — 202 чал.; 1989 год — 289 чал.
* '''XXI стагодзьдзе''': 2001 год — 307 чал.; 2005 год — 320 чал.
== Турыстычная інфармацыя ==
=== Інфраструктура ===
Дзейнічае Кернаўскі археалягічны і гістарычны музэй-запаведнік.
Радок 105 ⟶ 111:
== Літаратура ==
* {{Літаратура/ЭВКЛ|2}}
*
== Вонкавыя спасылкі ==
{{Commons}}
* [http://www.kernave.org/
* [https://www.radzima.org/be/miesca/kernava.html Кернава], [[Radzima.org]]
{{Сусьветная спадчына Летувы}}
|