Дзяржава: розьніца паміж вэрсіямі

'''Дзяржа́ва, панства''' –— арганізацыя палітычнай улады грамадзтва, што займае пэўную тэрыторыю, мае ўласную [[сыстэма кіраваньня|сыстэму кіраваньня]], а таксама валодае ўнутраным і вонкавым [[сувэрэнітэт]]ам. На цяперашні момант уся сухапутная частка плянэты [[Зямля (плянэта)|Зямля]], за выняткам [[Антарктыда|Антарктыды]], падзеленая паміж прыкладна 200 дзяржавамі. Дзяржава ёсьць палітычнай арганізацыяй з цэнтралізаваным [[урад]]ам, які падтрымлівае [[манаполія|манаполію]] на законнае прымяненьне сілы ў межах пэўнай тэрыторыі. Некаторыя дзяржавы маюць [[фэдэрацыя|фэдэратыўны]] прынцып будовы ці ўдзельнічаюць у [[фэдэральны зьвяз|фэдэральным зьвязе]]. Таксама некаторыя краіны могуць быць суб’ектам вонкавага [[сувэрэнітэт]]у або [[гегемонія|гегемоніі]], калі канчатковы сувэрэнітэт мае іншая дзяржава.

На [[2005]] год не існуе юрыдычнага вызначэньня дзяржавы, прызнанага ўсімі краінамі сьвету. [[Арганізацыя Аб’яднаных Нацыяў]], хоць і зьяўляецца найбуйнейшай [[міжнародная арганізацыя|міжнароднай арганізацыяй]], неня мае паўнамоцтваў сьцьвярджаць, што штосьці зьяўляецца дзяржавай.

«''Прызнаньне новай дзяржавы або ўрада — акт, які могуць зьдзейсьніць або адмовіцца зьдзейсьніць толькі дзяржавы й урады. Як правіла, яно азначае гатоўнасьць усталяваць [[дыпляматычныя адносіны]]. Арганізацыя Аб’яднаных Нацыяў — не дзяржава й не ўрад, і таму яна не валодае ніякімі паўнамоцтвамі прызнаваць тую або іншую дзяржаву або ўрад.''»<ref>[http://www.un.org/russian/question/faq/fs2.htm Якім чынам новая дзяржава або ўрад дамагаюцца прызнаньня з боку Арганізацыі Аб’яднаных Нацыяў? Якім чынам тая або іншая краіна ўступае ў ААН у якасьці дзяржавы-чальца?] Неафіцыйны дакумэнт ААН для інфармацыі.</ref>

Адзін зь нешматлікіх дакумэнтаў, што даюць вызначэньне тэрміну «дзяржава» ў міжнародным праве, гэта [[Канвэнцыя Мантэвідэо]], падпісаная ў [[1933]] годзе некалькімі амэрыканскімі дзяржавамі. [[СССР]] і [[Беларусь]] яе не падпісвалі.

Зь цягам разьвіцьця грамадзкіх адносінаў зьявілася магчымасьць больш цывілізаваных паводзінпаводзінаў дзяржавы. Прырода дзяржавы й ейнае становішча ў палітычнай сыстэме выклікаюць наяўнасьць шэрагу спэцыфічных функцыяў, якія адрозьніваюць яе ад іншых [[палітычны інстытут|палітычных інстытутаў]]. Функцыямі дзяржавы завуцца асноўныя кірункі ейнай дзейнасьці, зьвязаныя з [[сувэрэнітэт]]ам дзяржаўнай улады. Ад функцыяў адрозьніваюцца мэты й задачы дзяржавы, якія адлюстроўваюць асноўныя кірункі абранай тым або іншым урадам або рэжымам палітычнай стратэгіі, сродкі ейнай рэалізацыі.

* [[Палітыка|Палітычная]] функцыя — забесьпячэньне палітычнай стабільнасьці, выпрацоўка праграмна-стратэгічных мэтаў і задачзадачаў разьвіцьця грамадзтва.

Таксама праводзіцца падзел паміж дзейнасьцю па выпрацоўцы палітычных рашэньняў і дзейнасьцю па выкананьні гэтых рашэнняўрашэньняў, то бок [[дзяржаўнае кіраваньне|дзяржаўнаму кіраваньню]].

[[Ватыкан]] як сувэрэнная тэрыторыя [[Сьвяты Пасад|Сьвятога Пасаду]] мае палітычную сыстэму, падобную дзяржаве, але дзяржавай у поўным разуменьні дадзенага тэрміна не зьяўляецца. Ён афіцыйна прызнаны большасьцю дзяржаваў як сувэрэнная тэрыторыя, але не зьяўляецца чальцом [[ААН]]. Сталым назіральнікам у ААН зьяўляецца Сьвяты Пасад — унікальны сувэрэнны пэрсона ({{мова-la|Persona Sui Generis|скарочана}}) у [[міжнароднае права|міжнародным праве]]. Дыпляматычныя адносіны дзяржаваў усталёўваюцца не з Ватыканам, а са Сьвятым Пасадам, і ўсе замежныя дыпляматычныя місіі акрэдытаваныя пры Дзяржаўным сакратарыяце Сьвятога ПрастолаСтальцу.

Нарэшце, асобнымі асобамі або групамі людзей абвешчаныя таксама [[віртуальныя дзяржавы|віртуальныя дзяржавы]], якія неня маюць этнічнай, тэрытарыяльнай і гістарычнай легітымнасцілегітымнасьці, а часьцяком — і тэрыторыі. Статус і катэгорыя некаторых тэрыторыяў і утварэньняўўтварэньняў неня могуць быць адназначна ідэнтыфікаваныя. Таксама [[Эўразьвяз]] і [[Саюзная дзяржава Расеі і Беларусі]] маюць прыкметы дзяржавы й [[канфэдэрацыя|канфэдэрацыі]], аднак у міжнародным праве не разглядаюцца як дзяржава або [[суб'ект міжнароднага права]].

У апошнія гады ў міжнароднай палітычнай практыцы ўжываецца тэрмін «недзеяздольныя дзяржавы» ({{мова-en|Failed States|скарочана}}), якім абазначаюцца дзяржавы, улады якіх неня здольныя кантраляваць цэласнасьць тэрыторыі, палітычную, эканамічную, крымінагенную, дэмаграфічную сытуацыю ў краіне. Да іх адносяць, у прыватнасьці, [[Самалі]], [[Зымбабвэ]], [[Чад]], [[Ірак]]. Фактычна, размова ідзе ў такіх выпадках аб адсутнасьці дзяржавы.