Грыбы: розьніца паміж вэрсіямі
Змесціва выдалена Змесціва дададзена
д афармленьне |
крыніца — https://en.wikipedia.org/wiki/Fungus?oldid=932114206 |
||
Радок 22:
|NCBI = 4751
}}
'''Грыбы́''' ({{мова-la|Fungi}} або {{мова-la|Mycota}}) — [[царства (біялёгія)|царства]] жывой прыроды, якое аб’ядноўвае [[эўкарыёты|эўкарыятычныя]] [[арганізм]]ы, што спалучаюць у сабе некаторыя прыкметы як [[расьліны|расьлін]], так і [[жывёлы|жывёл]].
Багатыя на разнастайнасьць, большасьць грыбоў непрыкметныя праз свае невялікія памеры і загадкавы ладу жыцьця ў глебе або мёртвых рэчывах. Да грыбоў ставяцца [[сымбіёз]]авыя расьліны, жывёлы, а таксама [[паразытызм|паразыты]]. Грыбы выконваюць істотную ролю ў раскладаньні арганічных рэчываў і выконваюць фундамэнтальную ролю ў абмене рэчываў у навакольным асяродзьдзі. Яны здаўна выкарыстоўваліся чалавекам як непасрэдная крыніца харчаваньня, а таксама як рошчына для прыгатаваньня [[хлеб]]у і дзеля працэсу закісаньня розных харчовых прадуктаў, такіх як [[віно]], [[піва]] і [[соевы соўс]]. З 1940-х гадоў грыбы выкарыстоўваюцца для вытворчасьці [[антыбіётык]]аў, а зь нядаўніх часоў розныя фэрмэнты, якія вылучаюцца грыбамі, выкарыстоўваюцца ў прамысловасьці і ў мыйных сродках. Грыбы таксама выкарыстоўваюцца ў якасьці біялягічных пэстыцыдаў дзеля барацьбы з пустазельлямі, хваробамі расьлінаў і [[вусякі|вусякамі]]-шкоднікамі. Многія віды генэруюць біялягічна актыўныя злучэньні, якія называюцца мікатаксінамі, як то, [[алкалоіды]] і [[полікетыды]], якія таксічныя для жывёлаў, у тым ліку і для чалавека. [[Плодавыя целы грыбоў]] некаторых відаў могуць утрымліваць псыхатрапныя злучэньні і ўжываюцца [[рэкрэацыйнае ўжываньне псыхаактыўных рэчываў|рэкрэацыйна]] альбо ў традыцыйных духоўных абрадах. Грыбы здольныя разбураць вырабленыя матэрыялы і будынкі, і стаць значнымі ўзбуджальнікамі для людзей і іншых жывёлаў. Страты ўраджаю, выкліканыя грыбковымі захворваньнямі або псаваньнем прадуктаў харчаваньня, могуць мець вялікі ўплыў на харчаваньне чалавека і мясцовую эканоміку.
Большасьць з грыбоў на працягу ўсяго жыцьця або на пэўных стадыях разьвіцьця маюць міцэліяльную будову, а некаторыя, як то [[дрожджы]], зьяўляюцца аднавузавымі. На сёньня вядома прыкладна 70 тысячаў відаў грыбоў<ref>Mueller GM, Schmit JP Fungal biodiversity: what do we know? What can we predict? // Biodivers Conserv, 16 (2006) С. 1—5. — DOI:10.1007/s10531-006-9117-7.</ref>, аднак іхная чаканая разнастайнасьць, паводле ацэнак розных аўтараў, складае ад 300 тысячаў да 1,5 млн відаў<ref>David A. Poirier, Kenneth L. Feder (2001). ''«Dangerous Places»''. Greenwood Publishing Group. — С. 71. — {{ISBN|9780897896320}}.</ref>. З часоў працаў [[Карл Лінэй|Карла Лінэя]], [[Крыстыян Гэндрык Пэрсан|Крыстыяна Гэндрыка Пэрсана]] і [[Эліяс Магнус Фрыс|Эліяса Магнуса Фрыса]], грыбы былі клясыфікаваны ў адпаведнасьці зь іхняй [[марфалёгія (біялёгія)|марфалёгіяй]] або [[фізыялёгія]]й. Прагрэс у малекулярнай генэтыцы адкрыў шлях да ўключэньня аналізу [[дэзоксырыбануклійная кісьля|ДНК]] у сыстэматыку, які часам аспрэчваў гістарычны таксанамічны падзел, заснаваны на марфалёгіі і іншых рысах. Філягенэтычныя дасьледаваньні, апублікаваныя за апошняе дзесяцігодзьдзе, дапамаглі перагледзець клясыфікацыю ўнутры царства.
== Клясыфікацыя ==
| |||