Вікіпэдыя

Кроў: розьніца паміж вэрсіямі

Інтэрактыўны прагляд гісторыі
← Папярэдняя зьменаНаступная зьмена →
Змесціва выдалена Змесціва дададзена
ВізуальнаВікіразметка
Image
Радок 1:
{{Іншыя значэньні}}
[[FileФайл:Bleeding finger.jpg|thumb|]]
'''Кроў''' — вадкая [[біялягічная тканка|тканка]], [[сэрцава-судзінная сыстэма|сэрцава-судзіннай сыстэмы]] [[хрыбетныя|хрыбетных]] [[жывёлы|жывёлаў]], у тым ліку [[чалавек]]а. Складаецца з [[плазма крыві|плазмы]], эрытрацытаў, лейкацытаў і трамбацытаў. Цыркулюе па замкнутай сыстэме [[крывяносныя судзіны|судзінаў]] пад узьдзеяньнем сілы рытмічна скарачальнага [[сэрца]] і непасрэдна зь іншымі тканкамі цела не перадаецца. Ва ўсіх хрыбетных кроў мае чырвоны колер (ад ярка- да цёмна-чырвонага), якім яна абавязаная [[гемаглябін]]у, які ўтрымліваецца ў спэцыялізаваных вузах, эрытрацытах. У некаторых малюскаў і [[суставаногія|суставаногіх]] кроў блакітнага колеру дзякуючы [[гемацыянін]]у.
 
Радок 6:
Кроў складаецца з двух асноўных [[кампанэнты крыві|кампанэнтаў]] — [[плазма крыві|плазмы]] і ўзважаных у ёй [[формавыя складнікі крыві|формавых складнікаў]]. У дарослага чалавека формавыя складнікі крыві складаюць каля 40—48 %, а плазма — 52—60 %. Гэткая суадносіна мае назву — гематакрытная лічба (ад {{мова-grc|αἷμα|скарочана}} — кроў, {{мова-grc|κριτός|скарочана}} — паказальнік). Кроў таксама падразьдзяляецца кроў, якая знаходзіцца ў рэчышчы судзінаў — так званая пэрыфэрычная кроў, і кроў, якая знаходзіцца ў крывятворных органах і сэрцы.
 
Плазма крыві ўтрымлівае воду і расчыненыя ў ёй рэчывы — [[бялкі]] і іншыя раганічныя і мінэральныя злучэньні. Асноўнымі бялкамі плазмы зьяўляюцца альбуміны, глябуліны і фібрынаген. Больш за 90 % плазмы — вада. Хлёрысты натрыйнатр, вуглякіслы натрыйнатр і некаторыя іншыя неарганічныя солі складаюць клаякаля 1 %. Астатняя колькасьць прыпадае на долю бялкоў (прыкладна 7 %), вінаграднага цукру (прыкладна 0,1 %) і вельмі малой колькасьці многіх іншых рэчываў. Утрымліваюцца ў плазмеплазьме і газы, у прыватнасьці [[кісларод]] і вуглякіслы газ. У плазмеплазьме крыві расчыненыя таксама пажыўныя рэчывы (у прыватнасьці, [[глюкоза]] і [[ліпіды]]), гармоны, вітаміны, фэрмэнты і прамежкавыя і канчатныя прадукты абмену рэчваў, а таксама неарганічныя [[іён]]ы.
 
Формавыя складнікі крыві прадстаўленыя эрытрацытамі, трамбацытамі і лейкацытамі:
[[Файл:Giant_platelets.JPG|міні|240пкс|Выява праз аптычны мікраскоп (40×) пэрыфэрыйнага размазу крыві, акружанага чырвонымі крывянымі цельцамі. Адзін трамбацыт можна ўбачыць у верхняй левай частцы выявы (фіялетавы), які зьўляецца значна меншым за эрытрацыты (ружовыя плямы), і два вялікіх трамбацыта (фіялетавыя плямы)]]
* [[Эрытрацыты|Чырвоныя крывяныя цельцы]] (эрытрацыты) — самыя шматлікія з формавых складнікаў. Сталыя эрытрацыты неня ўтрымліваюць ядра і маюць форму дваякаўгнутых дыскаў. Цыркулюе 120 дзён і разбураюцца ў печані ці селязёнцы. У эрытрацытах месьціцца белок [[гемаглябін]], які ўтрымлівае жалеза і забясьпечвае галоўную функцыю эрытрацытаў — транспартаваньня газаў, у першую чаргу — [[кісларод]]у. Менавіта гемаглябін надае крыві чырвоную афарбоўку. У лёгкіх гемаглябін зьвязае кісларод, пераўтвараючыся ў оксігемаглябін, ён мае сьветла-чырвоны колер. У тканках ксіларод вызваляецца з сувязі, ізноў утвараецца гемаглябін, і кроў цямнее. Акрамя кіслароду, гемаглябін у форме карбагемаглябіну пераносіць з тканкаў у лёгкія і невялікую колькасьць вуглякіслага газу.
* [[Трамбацыты|Крывяныя пласьцінкі]] (трамбацыты) уяўляюць сабой абмежаваныя вузавай мэмбранай фрагмэнты цытаплязмы гіганцкіх вузаў [[шпік]]а мэгакарыяцытаў. Сумесна зь бялкамі плязмы крыві (напрыклад, фібрынагенам) яны забясьпечваюць згусаньне крыві, якая выцякае з пашкоджанай судзіны, прыводзячы да прыпыненьня крывацёку і тым самым ахоўваючы арганізм ад небясьпечнай для жыцьця [[страта крыві|страты крыві]].
* [[Лейкацыты|Белыя вузы крыві]] (лейкацыты) зьяўляюцца часткай [[імунная сыстэма|імуннай сыстэмы]] арганізму. Усе яны здольныя да выхаду па-за межы крывянога рэчышча ў тканцы. Галоўная функцыя лейкацытаў — ахова. Яны ўдзельнічаюць у імунных рэакцыях, выдзяляючы пры гэтым Т-вузы, якія распазнаюць вірусы і ўсемагчымыя шкодныя рэчывы, B-вузы, якія выпрацоўваюць [[проціцела|проціцелы]], макрафагі, якія зьнішчаюць гэтыя рэчывы. У норме лейкацытаў у крыві нашмат меней за іншыя формавыя складнікі крыві.
Радок 18:
== Кроў чалавека ==
[[Файл:Blutkreislauf.png|міні|250пкс|Цыркуляцыя крыві:<br />Чырвоная = насычаная кіслародам<br />Блакітная = пазбаўленая кіслароду]]
Сярэдняя колькасьць крыві ў целе дарослага чалавека 6—8 % ад агульнай масы, ці 65—80 [[літар|мл]] крыві на 1 [[кг]] масы цела, а ў целе дзіцяці — 8—9 %. То бок сярэдні аб'ёмаб’ём крыві ў дарослага чалавека складае 5000—6000мл. Парушэньне агульнага аб'ёмааб’ёма крыві ў бок памяншэньня называецца гіпавалеміяй, павялічэньне аб'ёмуаб’ёму крыві ў параўнаньні з нормай — гіпэрвалемія.
 
=== Функцыі ===
Атрымана з «https://be-tarask.wikipedia.org/wiki/Кроў»