Віетнам: розьніца паміж вэрсіямі
Змесціва выдалена Змесціва дададзена
д →Эканоміка: выпраўленьне спасылак |
д кірылічная «і» |
||
Радок 1:
{{Краіна
|Назва = Віетнам
|НазваЎРоднымСклоне = Віетнаму
|НазваНаДзяржаўнайМове = {{мова-vi||скарочана}} Cộng Hòa Xã Hội Chủ Nghĩa Việt Nam
|Сьцяг = Flag of Vietnam.svg
|Герб = Coat of arms of Vietnam.svg
|НацыянальныДэвіз = «Незалежнасьць, свабода, шчасьце»
|Месцазнаходжаньне = Location Vietnam ASEAN.svg
|АфіцыйнаяМова = [[Віетнамская мова|Віетнамская]]
|Сталіца = [[Ханой]]
|НайбуйнейшыГорад = [[Хашымін]]
|ТыпУраду = Камуністычная аднапартыйная<br/> дзяржава
|ПасадыКіраўнікоў = [[Прэзыдэнт]]<br/>[[Прэм’ер-міністар]]
|ІмёныКіраўнікоў = Tran Dai Quang<br/>[[Нгуен Тан Зунг]]
|Плошча = 331
|МесцаЎСьвецеПаводлеПлошчы = 65-е
|АдсотакВады = 1,3%
|Насельніцтва = {{лік|91611000}}<ref>[http://www.britannica.com/EBchecked/topic/628349/Vietnam Віетнам] на Encyclopædia Britannica</ref>
|ГодАцэнкіНасельніцтва = 2015
|МесцаЎСьвецеПаводлеНасельніцтва = 14-е
|ШчыльнасьцьНасельніцтва = 276,6
|ГодАцэнкіСУП = 2008
|МесцаЎСьвецеПаводлеСУП = 44-е
|СУП = $240,757 млрд
|СУПНаДушуНасельніцтва = $2793
|Валюта = [[Донг]] (₫)
|КодВалюты = VND
|ЧасавыПас = +7
|ЧасРозьніцаUTC = +7
|ЧасавыПасУлетку =
|ЧасРозьніцаUTCУлетку = +7
|НезалежнасьцьПадзеі = - Абвешчаная<br /> - Прызнаная
|НезалежнасьцьДаты = ад [[Францыя|Францыі]]<br />[[2 верасьня]] [[1945]]<br />[[1954]]
|ДзяржаўныГімн = Tien Quan Ca
|АўтамабільныЗнак =
|ДамэнВерхнягаЎзроўню = vn
|ТэлефонныКод = 84
|Дадаткі =
}}
'''Віетна́м''', '''Віет Нам''' ({{мова-vi|Việt Nam|скарочана}}, вымаўл. {{IPA|[viət˨ næm˧]}}, афіцыйна
Паўночная частка сучаснага Віетнаму амаль тысячу гадоў знаходзілася пад уладай кітайскіх імпэратараў з 111 году да н.
Станам на 2010 год краіна ўсталявала дыпляматычныя адносіны з 178 краінамі сьвету. З 2000 году тэмпы эканамічнага росту Віетнама зьяўляюцца аднымі з самых высокіх у сьвеце. Дзякуючы даволі пасьпяховыя эканамічным рэформам, краіна атрымала магчымасьць увайсьці ў [[Сусьветная гандлёвая арганізацыя|Сусьветную гандлёвую арганізацыю]] ў 2007 годзе. Акрамя таго, Віетнам зьяўляецца чальцом [[Асацыяцыя дзяржаваў Паўднёва-Ўсходняй Азіі|Асацыяцыі дзяржаваў Паўднёва-Ўсходняй Азіі]], [[Азіяцка-Ціхаакіянская эканамічная супраца|Азіяцка-Ціхаакіянскага эканамічнага супрацоўніцтва]] і Міжнароднай арганізацыяй [[франкафонія|франкафоніі]].
Радок 46:
== Гісторыя ==
[[Файл:Indochine française (1913).jpg|міні|180пкс|зьлева|[[Францускі Індакітай]] у 1913 годзе]]
Гісторыя віетнамскай дзяржаўнасьці налічвае 2,5 тысяч гадоў, на працягу якіх захоўвалася адзіная культура з цэнтрам у дэльце ракі [[Хонгха|Чырвонай]]. Самай старажытнай віетнамскай дзяржавай лічыцца [[Ванланг]], якая існавала ў сярэдзіне 1 тысячагодзьдзя да н.
Стаўшы адной з наймацнейшых дзяржаваў [[Паўднёва-Ўсходняя Азія|Паўднёва-Ўсходняй Азіі]], Дайвіет у XIII стагодзьдзі адбіў тры ўварваньні [[Мангольская імпэрыя|манголаў]]. У XV стагодзьдзі пасьля працяглай барацьбы краіна падпарадкавала дзяржаву [[Чампа]], якая знаходзілася ў цэнтральнай частцы сучаснага Віетнаму, у XI, XV і XVIII стагодзьдзях Дайвіет пасьпяхова абараняў сваю незалежнасьць у войнах супраць кітайцаў.
Радок 54:
У пэрыяд з 1615 па 1753 гады францускія гандляры актывізаваліся ў рэгіёне [[Занг Чонг]], тамака і зьявіліся каталіцкія місіянэры. Пасьля затрыманьня некалькіх місіянэраў з тае прычыны, што віетнамскі манарх адчувае пагрозу з боку бесьперапыннай [[хрысьціянства|хрысьціянізацыі]], францускі флёт атрымаў дазвол ад свайго ўраду на ўмяшаньне ў справы Віетнаму ў 1834 годзе з мэтай вызваленьня місіянэраў. Незалежнасьць каралеўства Віетнаму паступова размывалася Францыяй, чаму спрыяў шэрагу ваенных захопаў паміж 1859 і 1885 гадамі. У 1862 годзе паўднёвая трэць краіны стала францускай калёніяй [[Кашыншына]]. Да 1884 году ўся краіна апынулася пад уладай Францыі, а цэнтральнай і паўночнай часткі Віетнама былі падзеленыя на два пратэктары: [[Анам]] і [[Танкін]]. Тры віетнамскія калёніі былі фармальна аб’яднаныя ў зьвяз Французскага Індакітаю ў 1887 годзе, часткамі якога зьяўляліся таксама суседнія [[Камбоджа]] і [[Лаос]]. Француская адміністрацыя ўвяла значныя палітычныя і культурныя зьмены ў жыцьцё віетнамскага грамадзтва. Гэта была распрацавана сыстэма заходняга стылю сучаснай адукацыі, а таксама шырока распаўсюджваўся каталіцызм. Большасьць францускіх пасяленцаў ў Індакітаі былі сканцэнтраваны ў Кашыншына, а таксама ў рэгіёнах Сайгону і ў Ханою, якая сталася сталіцай калёніі. У Анаме была захаваная намінальная ўлада імпэратара.
Пасьля японскай акупацыі 1941—1945 гадох у выніку перамогі Жнівеньскай рэвалюцыі Віетнам 2 верасьня 1945 году быў абвешчаны незалежнай дзяржавай — Дэмакратычнай Рэспублікай Віетнам (ДРВ). Усьлед за гэтым больш за восем гадоў (1945—1954) краіна адстойвала свой сувэрэнітэт у вайне супраць Францыі. Першым прэм’ер-міністрам
[[Файл:Scene of Viet Cong terrorist bombing in Saigon, Republic of Vietnam., 1965.jpg|
У ліпені 1954 году былі падпісаныя Жэнэўскія дамовы, якія замацавалі незалежнасьць, [[сувэрэнітэт]], тэрытарыяльную цэласьць краіны і якія прадугледжвалі ейнае мірнае існаваньне. Аднак выкананьне дамоваў было сарванае паўднёва-віетнамскай адміністрацыяй пры падтрымцы [[Злучаныя Штаты Амэрыкі|ЗША]]. Амэрыканцы і іхныя хаўрусьнікі ўвялі свае войскі ў [[Паўднёвы Віетнам]], а ў 1964—1968 і ў 1971—1972 гадох падвяргалі ДРВ масіраваным бамбаваньням з паветра і мора. Такім чынам, ад самага пачатку існаваньня дзяржавы на поўдні краіны мела месца [[вайна ў Віетнаме]]). 27 студзеня 1973 году ў [[Парыж]]ы была падпісаная Дамова аб спыненьні вайны і аднаўленьні міру. Войскі ЗША і воінскія кантынгенты іхных хаўрусьнікаў пакінулі краіну. 30 красавіка 1975 году ў выніку наступу Віетнамскага народнага войска і паўстаньня мясцовага насельніцтва паўднёва-віетнамскі рэжым быў скінуты. 25 красавіка 1976 году адбыліся ўсеагульныя выбары ў Нацыянальны Сход адзінай дзяржавы, які 2 ліпеня таго жа году абвесьціў аб узьяднаньні краіны і стварэньні Сацыялістычнай Рэспублікі Віетнам.
Радок 66:
У Віетнаме дзейнічае аднапартыйная сыстэма. У цяперашні час дзейная канстытуцыя, якая ў красавіку [[1992]] году замяніла былую канстытуцыю [[1975]] году, вызначае цэнтральную ролю [[Камуністычная партыя Віетнаму|камуністычнай партыі Віетнаму]] ва ўсіх органах улады, у [[палітыка|палітыцы]] і [[грамадзтва|грамадзтве]]. Генэральны сакратар камуністычнай партыі выконвае шматлікія ключавыя адміністрацыйныя і выканаўчыя функцыі, кантралюючы нацыянальныя арганізацыі і дзяржаўныя партыйныя прызначэньні, а таксама мае вызначальную ролу пры распрацоўцы дзяржаўнае палітыкі. Толькі чальцы асобных афіляваных палітычных арганізацыяў маюць дазвол на ўдзел у выбарах у краіне, да гэтых арганізацыяў адносяцца [[Віетнамскі айчынны фронт]] і прадстаўнікі партыяў працаўнікоў і прафзьвязаў. Хоць афіцыйна дзяржава імкнецца да стварэньня [[сацыялізм]]у, ейная эканамічная палітыка становіцца ўсё больш [[капіталізм|капіталістычнай]]<ref>[http://www.time.com/time/magazine/article/0,9171,1592581,00.html The Spoils of Capitalism]. Time</ref>. У сваю чаргу, улады былога Паўднёвага Віетнаму прытрымліваліся дэмакратычнага, шматпартыйнага ладу.
Першым прэм’ер-міністрам
=== Узброеныя сілы ===
Узброеныя сілы ўключаюць рэгулярны кампанэнт
=== Дачыненьні зь Беларусяй ===
Радок 75:
== Геаграфія ==
[[Файл:Vietnam Topography.png|
Большую частку тэрыторыі займаюць невысокія і сярэдневышынныя горы. Найбольш узвышаная паўночна-заходняя частка
Клімат субэкватарыяльны мусонны, на поўначы трапічны. Зіма на поўдні гарачая, на поўначы халаднаватая, лета ўсюды гарачае. Сярэдняя тэмпэратура [[студзень|студзеня]] на раўнінах на поўначы складае 15
Рэкі горныя
[[Файл:HaLongBayBIG.jpg|міні|800пкс|цэнтар|Панарама [[Бухта Халонг|Бухты Халонг]], якая занесена ў сьпіс [[Сусьветная спадчына ЮНЭСКО|Сусьветнай спадчыны ЮНЭСКО]]]]
Радок 86:
== Эканоміка ==
[[Файл:Saigon Trade Center 21112013.JPG|міні|180пкс|зьлева|[[Гандлёвы цэнтар Сайгон]] ёсьць адным зь першых хмарачосаў у [[Хашымін]]е]]
На кантынэнтальным шэльфе Віетнаму маюцца вялікія запасы [[нафта|нафты]] і [[прыродны газ|газу]]. Пераважна на поўначы і паўночным-захадзе засяроджаныя радовішчы [[вугаль|вугалю]], [[вальфрам]]у, [[цынк]]у, [[волава]], [[апатыт
У структуры СУП пераважае [[прамысловасьць]] (41,8 %), значную ролю гуляе [[Сфэра паслугаў|сфэра паслугаў]] (38,2 %). У той жа час каля 75 % насельніцтва занята ў [[сельская гаспадарка|сельскай гаспадарцы]]. Віетнам зьяўляецца адным зь лідэраў па пастаўках на сусьветны рынак [[рыс]]у, [[кава|кавы]], [[гарбата|гарбаты]], [[чорны перац|чорнага перцу]], натуральнага [[каўчук]]а і некаторых іншых відаў сельскагаспадарчых культураў. Аснову прамысловай вытворчасьці складаюць [[электраэнэргетыка]], [[нафтавая прамысловасьць|нафтавая]] і [[вугальная прамысловасьць]], актыўна разьвіваюцца электратэхнічная, хімічная, тэкстыльная, харчовая галіны, машынабудаваньне, вытворчасьць будматэрыялаў.
Радок 92:
Віетнам падтрымлівае зьнешнеэканамічныя сувязі з больш за 120 дзяржавамі і тэрыторыямі. Зьнешнегандлёвае абарачэньне за [[2007]] год перавысіла 109 млрд даляраў ЗША, пры гэтым экспарт склаў 48,4 млрд даляраў, імпарт — 60,8 млрд даляраў. Асноўныя лініі экспарту — сырая нафта, швейныя, трыкатажныя і абутковыя вырабы, морапрадукты, электроніка і вылічальная тэхніка, якая зьбіраецца на мясцовых прадпрыемствах зь імпартных камплектуючых, прадукцыя дрэваапрацоўчай прамысловасьці, рыс, натуральны каўчук, кава, гарбата; імпарту — машыны і абсталяваньне, ГЗМ, мэталапракат, сыравіна для лёгкай прамысловасьці, электроніка і камплектуючыя да яе, угнаеньні, хімікаты.
[[Турызм]] зьяўляецца важным элемэнтам эканамічнай актыўнасьці ў краіне, складаючы 7,5% ад СУП краіны. Віетнам наведала больш за 12,9 мільёнаў турыстаў у 2017 годзе, павялічыўшыся за год на 29,1%, што робіць краіну адной з найбольш хуткарослых паводле гэтага паказчыку ў сьвеце. Пераважная большасьць наведвальнікаў за 2017 год прыпадала на краіны Азіі, як то [[Кітай]] (4 млн), [[Рэспубліка Карэя]] (2,6 млн) і [[Японія]] (0,8 млн), што склала палову ад усяго турыстычнага патоку. Даволі высокая частка прыпала на краіны Эўропы, як то агулам амаль 1,9
== Дэмаграфія ==
[[Файл:BaiDinh GacChuong.JPG|
Паводле ацэнак на 2015 год насельніцтва краіны складае больш за 91 млн чалавек, пры гэтым краіна мае станоўчы натуральны прырост. У местах пражываюць 31,9
Афіцыйная мова
=== Рэлігія ===
Асноўныя рэлігіі
== Культура ==
Радок 113:
{{Commons}}
* [http://news.bbc.co.uk/2/hi/asia-pacific/country_profiles/1243338.stm Віетнам] на сайце BBC News
* [http://www.belta.by/by/print?id=531290 Сумесная дэкларацыя прэзідэнтаў Беларусі і Віетнаму] // [[Беларускае тэлеграфнае агенцтва]].
{{Краіны Азіі}}
|