Губны гармонік: розьніца паміж вэрсіямі
Змесціва выдалена Змесціва дададзена
Няма апісаньня зьменаў |
Няма апісаньня зьменаў |
||
Радок 39:
Тэмпэраваны лад — язычкі наладжаныя так, што калі музыка грае, напрыклад, ноту [[ля]], то язычок гайдаецца з частатой 440 [[герц|Гц]], у той час як калі падчапіць язычок пазногцем, то ён будзе гайдацца з частатой 445 Гц.
== Гісторыя інструмэнта ==
'''Губны гармонік''' можна ахарактарызаваць як кампактны кішэнны музычны інструмэнт, які дастаўляе радасьць мільёнам людзей ва ўсім сьвеце. Па сваёй сутнасьці гармонік з'яўляецца духавым органам заходняга ўзору. З моманту яго вынаходства Хрысціянам Фрыдрыхам Людвігам Бушманам у [[1821|1821 годзе]], папулярнасьць гэтага інструмэнта нязменна расла. А пасля з'яўленьня храматычнага гармоніка фірмы «[[Hohner]]», [[рэпертуар]], які можна было бы выконваць на падобных прыладах, істотна пашырэў. Праўда, далёка не ўсе прыхільнікі губнога гармоніка ведаюць, што непасрэдным продкам іх каханай прылады, як, зрэшты, і ўсіх астатніх еўрапейскіх язычковых інструмэнтаў, з'яўляецца ўсходні духавы орган.
Заходнія і ўсходнія духавыя органы па клясіфікацыі з'яўляюцца язычковымі інструмэнтамі. Аднак, калі адкрыць «Сусветную энцыкляпедыю музычных інструмэнтаў», то мы пазнаем, што язычковыя з'яўляюцца толькі адным з адгалінаваньняў шырокага сямейства, якія аб'яднаныя пад агульным назовам «[[аэрафон]]ы».
Асноўнай рысай, вызначальнай прыналежнасьць да гэтай групы, з'яўляецца вібрацыя паветранай бруі ўсярэдзіне карпусоў, у выніку якой і нараджаецца музычны гук. У гэтую групу ўваходзяць інструмэнты з адтулінамі ([[блок-флейта|блок-флейты]]), з [[муштук]]амі свістковага тыпу (рэкордэры), з адзінарным язычком (кларнэты, саксафоны), з падвойным язычком ([[габой]], [[фагот]]), з чашаобразнымі муштукамі (трубы), а таксама ручныя язычковыя (усходнія і заходнія духавыя органы, [[Канцэрціна|канцэрціны]], [[акардэон]]ы і [[Гармонік|гармонікі]]).
Упершыню ўсходні духавы орган патрапіў у [[Эўропа|Эўропу]] зь [[Кітай|Кітая]] у сярэдзіне [[XVIII стагоддзе|XVIII стагоддзя]]. Гэты інструмэнт ўяўляў сабой 17 [[бамбук]]авых трубак рознага памеру зь меднымі язычкамі ўсярэдзіне, якія мацаваліся па крузе да металічнага корпуса з муштуком. Пасля яго вывучэньня паўстала ідэя выкарыстаць язычкі ў канструкцыі традыцыйных органаў. Нажаль, падобныя эксперыменты не атрымалі ўхвалы шырокай публікі, і большасьць арганных майстроў адмовіліся ад такіх канструктыўных рашэньняў у дачыненьні да клавішных інструмэнтаў.
Так або інакш, язычкі былі выкарыстаныя пры вырабе заходняга духавага органа толькі ў [[XIX стагоддзе|XVIII стагоддзі]]. Першы губны гармонік быў створаны нямецкім вартавым майстрам Хрысціянам Фрыдрыхам Людвігам Бушманом у [[1821|1821 годзе]]. Вынаходства, атрымалы назоў «аўра», уяўляла сабой металічную пласціну з 15-ю прарэзамі, якія зачыняліся якія адпавядаюць сталёвымі язычкамі. Па задумцы аўтара, яго стварэньне было хутчэй [[камертон]]ам, а не музычным інструмэнтам. Ноты ў ім былі размешчаныя ў храматычным парадку і здабываліся толькі пры дапамозе выдыху.
У [[1825|1825 годзе]] іншы немец, Ф. Хотц, пачаў вытворчасьць духавых органаў на сваёй фабрыцы ў [[Кніттлінген]]е. Яшчэ адзін выхадзец Нямеччыны, Хрысціян Месснер набыў некалькі вырабленых Бушманам «аўраў» і ў [[1827|1827 годзе]] пачаў вырабляць падобныя на іх прылады. Свае вырабы ён назваў дзіўным словам «мундэаліны» (ад {{lang-de|mund}} "рот","вусны"). Двума гадамі пазней ангелец [[Уітстон, Чарльз|Сэр Чарльз Уітстоўн]] запатэнтаваў сваю мадэль духавага органа. У яго канструкцыі язычкі кіраваліся невялікай кнопкавай клявіятурай, якую сам аўтар зваў «гэтым-фоніум».
Але аўтарам найважнейшага для таго перыяду часу канструктарскага рашэньня стаў майстар з [[Багемія|Багеміі]] па прозвішчы Рыхтэр. Каля [[1826|1826 года]] ён вырабіў узор гармонікі зь дзесяцьцю адтулінамі і дваццацьцю язычкамі (паасобнымі для ўдыху і выдыху), усталяванымі ў драўляным [[кедр]]овым корпусе. Прапанаваны Рыхтэрам варыянт налады з выкарыстаньнем дыятанічаскага гукараду стаў стандартным для эўрапейскіх інструмэнтаў, якія атрымалі назоў «Mundharmonika» або духавы орган.
У [[1829|1829 годзе]] І. У. Гліер арганізаваў вытворчасьць духавых органаў на сваёй фабрыцы ў нямецкім горадзе [[Клінгенталь]]. У [[1855|1855 годзе]] тое ж самае прарабіў іншы немец, Хрысціян Вайсе. Аднак да 1857 году найбуйным масавым вытворцам гарамонікаў стала фірма з [[Троссінген]]а. У то час ёю кіраваў знакаміты [[Мацціас Хонэр]]. У адным толькі [[1857|1857 годзе]] пры дапамозе чальцоў сваёй сям'і і аднаго найманага працоўнага ён прымудрыўся выпусціць 650 інструмэнтаў. Хонэр быў выбітным бізнэсмэнам. Адной зь яго маркетынгавых знаходак стала накладка зь імем вытворцы. У [[1862|1862 годзе]] Хонэр прывёз губны гармонік ў Паўночную Амерыку. Гэта быў крок, які пасля прывёў яго фірму да сусветнага лідэрства ў вытворчасьці гэтых інструмэнтаў. Да [[1879|1879 года]] Хонэр вырабляў 700 тысяч інструмэнтаў у год. На мяжы стагодьдзяў гадавы выпуск складаў ужо 5 мільёнаў адзінак прадукцыі. Цяпер фірма выпускае больш 90 розных мадэляў губнога гармоніка, якія дазваляюць выканаўцу вольна самавыяўляцца ў любой музычнай форме, будзь то [[класіка]], [[джаз]], [[блюз]], [[рок]] або [[этнічная музыка]]. Ёсьць статыстыка, што ў [[ЗША]] на гэтым інструмэнце гуляюць 40 мільёнаў чалавек, і яшчэ 5 мільёнаў у Канадзе.
Губны гармонік, або духавы орган, на розных мовах мае падобныя па паходжаньні назоў - усе яны маюць у складзе "рот" або "вусны" і/або "гармонік/а". Па-нямецку яе мянуюць «Mundharmonika» ([[Рот|{{lang-de|mund}}]]), па-французску - «harmonica a [[Рот|bouche]]», па-італьянску - «armonica a [[Рот|bocca]]», па-іспанску «armonica», па-ангельску - «harmonica», «[[Рот|mouth]] organ», «French harp» або «harp».
Кажуць, што сваім назовам губны гармонік абавязаны зусім іншаму інструмэнту. У [[1829|1829 годзе]] венскі майстар Дэміан атрымаў эксклюзіўныя правы на вытворчасьць [[акардэон]]аў. Натуральна, што іншыя майстры таксама выпускалі падобныя інструмэнты, але ўжо пад іншым назовам, а менавіта - «handharmonika» (ручны гармонік). З-за падобнага прынцыпу дзеяньня духавы орган сталі зваць «mundharmonika» (губны гармонік).
Імкліваму распаўсюджваньню гармонікаў па ўсім сьвеце не змаглі перашкодзіць нават сусветныя войны. Нямецкія вытворцы выпускалі для розных краін адмысловыя экспартныя мадэлі: «l’Epatant» і «La Marseillaise» для Францыі, «King George» і «Alliance Harp» для Ангельшчыны, «El Centenario» для Мексікі і нават гармонікі на ланцужках для тых этнічных груп, у адзежы якіх не было кішэняў. Падчас [[Першая сусветная вайна|1-ай сусветнай вайны]] розныя арганізацыі забяспечвалі гармонікамі нямецкіх і ангельскіх салдатаў. Была нават такая мадэль «[[Вільгельм I (германскі імператар)|Kaiser Wilhelm]]».
Першыя запісы губнога гармоніку былі зробленыя ў ЗША у пачатку 20-х гадоў, хоць у нямым кіно гэтая інструмэнт быў зафіксаваны на плёнцы яшчэ ў 1894 годзе. У 30-я гады [[Вялікая дэпрэсія]], а ў 40-я - [[Другая сусветная вайна|2-я сусветная вайна]] спрыялі перасяленьню паўднёўцаў у паўночныя штаты і на заходняе ўзбярэжжа. Гэты працэс стымуляваў распаўсюджваньне маленькага інструмэнта па ўсёй велізарнай тэрыторыі ЗША. Тады сярод чорных насельнікаў [[Чыкага]] вялікай папулярнасьцю карысталіся Джаз Гіллум і Джон Лі «Сонні Бой» Уильямсон. У той жа самы час на іншым канцы свету, у [[Нюрнберг]]е, Лары Адлер гуляў для салдатаў войскаў саюзнікаў па антыгітлераўскай кааліцыі. Каб адшукаць фабрыку «Hohner», ён лётаў на маленькім самалёце, маючы ў якасьці арыенціра толькі малюначак з скрынкі, на якім быў намаляваны гэты будынак!
Паўсюдна салдаты вярталіся да родных агменяў. У негрыцянскіх [[гета]] адчуваўся пад'ем, што, натуральна, адлюстравалася і ў музыцы. Маладыя музыкі з поўдня ([[Літтл Уолтар]], [[Джуніор Уэллс]], [[Снукі Прайор]]) зараз гулялі на губным гармоніку праз мікрафон і ўзмацьняльнік. Гэта было нешта новае - «міссіссіппскі саксафон» (так на амерыканскім [[слэнг]]е называлі губны гармонік) мог зараз саліраваць пад акампанемент аркестра. У 50-я гады [[рок-н-ролл]] падарваў патрыярхальную цішыню тагачаснай музычнай сцэны. Гармонік апынуўся на пярэднім боку гэтага моладзевага бунту, які чэрпаў натхненьне ў чорным амерыканскім блюзе.
Гэты інструмэнт перажыў чарговае нараджэньне ў новай музычнай стылістыцы, і па гэты дзень захоўвае сваю папулярнасьць сярод выканаўцаў розных вякоў і музычных кірункаў.
== Выбар губнога гармоніка для пачаткоўцаў ==
* не варта адразу купляць дарагі гармонік. Падчас засваеньняў розных прыёмаў гульні (такіх як [[бэнд (губны гармонік)|бэнд]] ёсьць вялікі шанец зламаць язычкі;
* некаторыя папулярныя тыпы гармонікаў складаны для пачаткоўцаў і іх трэба «даводзіць» да працоўнага стану;
* купля таннага гармоніка таксама можа ўскладніць працэс навучаньня;
* пры куплі дыятанічаскага гармоніку лепш купляць гармонік ў танальнасці C-мажор, бо якраз ён знаходзіцца ў сярэдзіне нотнага дыяпазону і большасьць навучалых школ напісаныя менавіта для гэтай танальнасьці;
* непасрэдна пры куплі ў краме праверце ўсе адтуліны на ўдых і выдых. Калі асвоілі [[бэнд (губны гармонік)|бэнд]]ы, праверце і на іх;
* калі гармонік вас уладкоўвае, але трохі не строіць - гэта не страшна. Яго можна падладжваць.
== Структура заняткаў ==
Важная рэгулярнасьць. Пабудуйце сабе графік. Не адхіляйцеся ад яго.
Заняткі рэкамендуецца пачынаць з павольнай гульні акордамі. Важна прытрымвацца «[[дыяфрагма (анатомія)|дыяфрагма]]льнага дыханьня».
Потым паступова пераходзьце да гульні рыффаў, мелодый.
Лепш за ўсё здымаць абліччы і мелодыі па слыху, з запісаў прафесіяналаў. Але ўсё ж для пачатку рэкамендуецца вывучыць не менш 10-ці рыффаў/мелодый, па нотах, гэта дасьць вам упэўненасьць у гульні і дазволіць хутчэй падбіраць па слыху.
Акрамя таго карысна гуляць пад так званыя мінусу, запісваючы гэта ў выглядзе гукавых файлаў. Гэта дапаможа вам адчуць, як вас будзе чуць глядач (губны гарманіст па іншаму ўспрымае гук, які выдаецца яго інструмэнтам, бо вібрацыі перадаюцца праз рукі і цягліцы рта), а таксама дазволіць ставіцца да сваёй гульні з большай крытыкай.
== Выканаўцы ў Беларусі ==
* [[Лявон Вольскі]] і «[[N.R.M.]], [[Крамбамбуля]]»
* [[Ігар Варашкевіч]] і «[[Крама]]»
== Выканаўцы ў Расеі ==
* [[Аляксандр Братэцкі]]
* [[Максім Някрасаў]]
* Раман Гегарт (R.I.P.)
* Міхась Уладзіміраў
* [[Уладзімер Кажэкін]] і «[[Станцыя Мір (гурт)|Станцыя Мір]]»
* Міхась Пятровіч Сокалаў (Пятровіч)
* Барыс Цясляроў («экс-[[Эталобстэр]]»)
* Ігар Ойстрах («[[Умка і Бранявік]]»)
== Выканаўцы ў Амерыцы==
* [[Adam Gussow]] і «[[Satan&Adam]]»
* [[Bob Dylan]]
* [[Peter Madcat Ruth]]
== Вонкавыя спасылкі ==
{{Commons|Category:Harmonicas|выгляд=міні}}
* [http://harmonica.ru/ Найбуйны рускамоўны рэсурс, прысвечаны губной гармоніцы.{{ref-ru}}
* [http://harp.rpod.ru Падкасты аб губным гармоніку]{{ref-ru}}
* [http://www.youtube.com/profile?user=KudzuRunner Відэа-урокі гульні на губным гармоніку (Adam Gussow)]{{ref-en}}
* [http://todoarmonica.org/ todoarmonica.org] {{ref-es}}
* [http://harmopoint.com HarmoPoint] {{ref-en}}
[[Катэгорыя:Музычныя інструмэнты]]
| |||