Паўднёвы полюс: розьніца паміж вэрсіямі
Змесціва выдалена Змесціва дададзена
→Геаграфічны паўднёвы полюс: правапіс |
крыніца — https://en.wikipedia.org/wiki/South_Pole?oldid=928648525 |
||
Радок 1:
{{Каардынаты|90|паўднёвае|0|усходняе|выяўленьне=загаловак}}
[[Файл:Geographic_Southpole.jpg|міні
[[Файл:Pole-south.gif|міні
'''Паўднёвы по́люс'''
У большасьці выпадкаў менавіта геаграфічны паўднёвы полюс маецца на ўвазе калі гаворка ідзе пра паўднёвы полюс. Ён знаходзіцца ў месцы, дзе вось абарачэньня Зямлі «выходзіць» на паверхню, на Палярным плато [[Антарктыда|Антарктыды]] на вышыні 2 800 мэтраў, тоўшча [[лёд|льду]] ў гэтым месцы складае 2840 мэтраў. Геамагнітным паўднёвым полюсам лічыцца найбліжэйшы да геаграфічнага поўдня полюс геамагнітнага поля. Магнітным паўднёвым полюсам ёсьць пункт, найбліжэйшы да паўночнага геаграфічнага полюсу, у якім лініі [[магнітнае поле|магнітнага поля]] Зямлі ствараюць зь яе паверхняй вугал 90°. Менавіта на гэты пункт паказвае паўночная стрэлка компаса. Паўднёвы полюс недасяжнасьці мае каардынаты {{Каардынаты|85|50|паўднёвае|65|47|усходняе}}, знаходзіцца далей астатніх месцаў Антарктыды ад [[Паўднёвы акіян|Паўднёвага акіяна]].
Геаграфічны паўднёвы полюс — гэта месца, дзе вось абарачэньня Зямлі «выходзіць» на паверхню. Знаходзіцца на Палярным плато [[Антарктыда|Антарктыды]] на вышыні 2 800 мэтраў, тоўшча [[лёд|льда]] складае 2840 мэтраў. Сярэднегадавая [[тэмпэратура]] складае -48,9 °C (максымальная -14,7 °C, мінімальная -74,3 °C). Першым чалавекам, які туды дайшоў быў [[Роальд Амундсэн]] [[14 сьнежня]] [[1911]] года. Другі чалавек — [[Робэрт Фалкон Скот]], які трапіў на полюс на месяц пазьней. У [[1929]] годзе амэрыканец [[Рычард Бэрд]] разам з [[Бэрнт Балхэн|Бэрнтам Балхэнам]] першым праляцеў на [[самалёт|самалёце]] над Паўднёвым полюсам. У [[1958]] годзе брытанска-новазэляндзкая экспэдыцыя [[Вівіян Фукс|Вівіяна Фукса]] і [[Эдмунда Гілары|Эдмунд Гілары]] зьдзейсьнілі першы трансантарктычны пераход ад [[мора Ўэдэла]] праз Паўднёвы полюс да [[мора Роса]]. З [[1957]] года на Паўднёвым полюсе дзейнічае навуковая станцыя [[ЗША]] «Амундсэн-Скот».▼
== Геаграфія ==
Звычайна геаграфічны паўднёвы полюс вызначаецца як паўднёвая зь дзьвюх кропак, дзе вось кручэньня Зямлі перасякае ейную паверхню. Аднак вось кручэньня Зямлі насамрэч падпарадкоўваецца вельмі маленькім «ваганьням» ([[палярны рух|палярнаму руху]]), таму для вельмі дакладнай працы гэта вызначэньне не падыходзіць.
Геаграфічныя каардынаты паўднёвага полюса звычайна прыводзяцца проста ў выглядзе {{Каардынаты|90|00|паўднёвае}}, паколькі ягоная даўгата геамэтрычна не вызначальна. Пры жаданьні даўгата можа быць зададзена як 0°. На паўднёвым полюсе ўсе напрамкі накіраваны на поўнач. Праз гэта ўказаньні на полюсе даюцца адносна сетцы на поўнач, якая указвае на поўнач, уздоўж асноўнага [[мэрыдыян]]у<ref>[http://quest.nasa.gov/antarctica/background/cara/movpole.html ''«Moving the South Pole»'']. NASA Quest.</ref>. Уздоўж шчыльных колаў шыротаў, па гадзіньнікавай стрэлцы ідзе ўсход, а супраць гадзіньнікавай стрэлцы — захад.
Геаграфічны паўднёвы полюс разьмешчаны на кантынэнце Антарктыда, хоць гэтак ня было так на працягу гісторыі праз дрэйф кантынэнту. Полюс знаходзіцца на вяршыні бясплоднага ледзянага пласкагор’я на вышыні 2835 мэтраў над узроўнем мора, і знаходзіцца прыблізна ў 1300 км ад бліжэйшага адкрытага мора ў [[Кітовая бухта|Кітовай бухце]]. Таўшчыня льду, паводле ацэнак, складае каля 2700 мэтраў, таму паверхня зямлі пад ледавіковым покрывам на самай справе знаходзіцца побач з узроўнем мора<ref>[https://www.nsf.gov/od/opp/support/southp.jsp ''«Amundsen–Scott South Pole Station»'']. National Science Foundation, Office of Polar Programs.</ref>.
Палярны ледавіковы ліст рухаецца з хуткасьцю прыблізна 10 мэтраў у год у напрамку паміж 37° і 40° на захад ад сеткі на поўнач уніз да [[мора Ўэдэла]]<ref>[http://www.southpolestation.com/pole/survey.html ''«Where is the real Pole really?»''] Amundsen-Scott South Pole Station.</ref>. Таму становішча станцыі й іншыя штучных артыфактаў адносна геаграфічнага полюса паступова зьмяняюцца зь цягам часу.
== Дасьледваньне ==
▲
== Клімат ==
Сярэднегадавая [[тэмпэратура]] складае —48,9 °C (максымальная —14,7 °C, мінімальная —74,3 °C).
== Крыніцы ==
{{Крыніцы}}
== Вонкавыя спасылкі ==
{{Commons
* [https://antarcticsun.usap.gov/ The Antarctic Sun]. Навінавы партал амэрыканскае антарктычнае праграмы{{ref-en}}.
* [https://web.archive.org/web/20100426023311/http://www.aad.gov.au/default.asp?casid=1843 Полюсы]. Australian Antarctic Division{{ref-en}}.
* [https://web.archive.org/web/20050905040819/http://www.cmdl.noaa.gov/gallery/SPO Фотагалерэя паўднёвага полюсу]. NOAA Climate Monitoring and Diagnostics Laboratory{{ref-en}}.
[[Катэгорыя:Антарктыда]]
| |||