Вікіпэдыя

Янаў Падляскі: розьніца паміж вэрсіямі

Інтэрактыўны прагляд гісторыі
← Папярэдняя зьменаНаступная зьмена →
Змесціва выдалена Змесціва дададзена
ВізуальнаВікіразметка
д афармленьне
+
Радок 41:
|Аўтамабільны нумарны знак =
|TERYT =
|Выява = Janów -Podlaski-kosc sw Trojcypanorama-180408.jpg
|Апісаньне выявы = КасьцёлАгульны Найсьвяцейшай Тройцывыгляд
|Шырата градусаў = 52
|Шырата хвілінаў = 11
Радок 53:
|Сайт = [http://www.janowpodlaski.pl/ Афіцыйны сайт]
}}
'''Янаў- Падляскі''' ({{мова-pl|Janów Podlaski}}) — колішняевёска ў [[местаПольшча|Польшчы]], цяперна вёскарацэ ў[[Крыўка (рака)|Крыўцы]]. Цэнтар [[Гміна Янаў-Падляскі|сельскай гміны]] [[Бельскі павет (Люблінскае ваяводзтва)|БельскімБельскага павецепавету]] [[Люблінскае ваяводзтва|Люблінскага ваяводзтва]] [[Польшча|Польшчы]],. Насельніцтва на рацэ2008 год — 2655 чалавек. Знаходзіцца за 20 км на поўнач ад [[КрыўкаБелая (ракагорад)|КрыўцыБелай]]., Сядзібаза [[Гміна115 Янаў-Падляскі|гміныкм Янаў-Падляскі]].на Насельніцтвапаўночны наўсход 2008ад год[[Люблін]]а, —каля 2655[[беларуска-польская чалграніца|беларуска-польскай граніцы]].
 
Янаў — даўняе [[места]] гістарычнай [[Берасьцейскі павет|Берасьцейшчыны]]. Да нашага часу тут захаваліся замак луцкіх біскупаў, касьцёлы Найсьвяцейшай Тройцы і Сьвятога Яна Хрысьціцеля (дамініканскі), помнікі архітэктуры XV—XIX стагодзьдзяў.
Знаходзіцца за 20 км на поўнач ад [[Белая (горад)|Белай]], за 115 км на паўночны ўсход ад [[Люблін]]а, каля [[беларуска-польская граніца|беларуска-польскай граніцы]].
 
== Гісторыя ==
=== Вялікае Княства Літоўскае ===
* XIV стагодзьдзе: першыя згадкі, вядомы як вёска ''Порхаў''<ref>Дарота Міхалюк. [http://kamunikat.fontel.net/www/czasopisy/almanach/05/05hist_michaluk.htm Памежныя спрэчкі паміж Каронай і Вялікім Княствам Літоўскім у 16-17 стст. на прыкладзе Мельніцкай і Берасцейскай земляў] // [[Гістарычны Альманах]]. Том 5, 2001</ref>, якую ў 1423 вялікі князь [[Вітаўт]] падараваў [[Луцак|Луцкаму]] катэдральнаму касьцёлу.<ref name="evkl">[[Валеры Пазднякоў|Валерый Пазднякоў]]. Янаў // {{Літаратура/ЭВКЛ|2к}} С. 781</ref>▼
[[Файл:Janaŭski zamak. Янаўскі замак (J. Łoski, 1876).jpg|значак|Замак біскупаў, 1876 г.]]
* 1428: Вітаўт заснаваў у Порхаве касьцёл.
 
* 1465: біскуп [[Ян Ласовіч]] заклаў тут [[мястэчка]], якое атрымала [[Хэлмскае права]] і новую назву ''Янаў'' у гонар біскупа.
▲*Упершыню XIVЯнаў стагодзьдзе:упамінаецца першыяў згадкі,XIV вядомыст. як вёска ''Порхаў''<ref>Дарота Міхалюк Д. [http://kamunikat.fontel.net/www/czasopisy/almanach/05/05hist_michaluk.htm Памежныя спрэчкі паміж Каронай і Вялікім Княствам Літоўскім у 16-17 стст. на прыкладзе Мельніцкай і Берасцейскай земляў] // [[Гістарычны Альманах]]. Том 5, 2001.</ref>, якую ў 1423 вялікі князь [[Вітаўт]] падараваў [[Луцак|Луцкаму]] катэдральнаму касьцёлу.<ref name="evkl">[[Валеры Пазднякоў|ВалерыйПазднякоў ПазднякоўВ.]]. Янаў // {{Літаратура/ЭВКЛ|2к}} С. 781.</ref>. У 1428 годзе Вітаўт заснаваў у Порхаве касьцёл. У 1465 годзе біскуп [[Ян Ласовіч]] заклаў тут [[мястэчка]], якое атрымала [[Холмскае права]] і новую назву ''Янаў'' у гонар біскупа. У 1497 годзе вялікі князь [[Аляксандар Ягелончык|Аляксандар]] выдаў мястэчку прывілей на 3 кірмашы.
* 1497: вялікі князь [[Аляксандар Ягелончык|Аляксандар]] выдаў Янаву прывілей на 3 кірмашы.
 
* [[1566|1565/66]]: у [[Берасьцейскі павет|Берасьцейскім павеце]] [[Берасьцейскае ваяводзтва|Берасьцейскага ваяводзтва]].
*Згодна з адміністрацыйна-тэрытарыяльнай рэформай 1565—1566 гадоў Янаў увайшоў у [[16Берасьцейскі стагодзьдзепавет|Берасьцейскі павет]] [[Берасьцейскае ваяводзтва|Берасьцейскага ваяводзтва]]. У XVI ст.]]: Луцкіялуцкія біскупы мелі ў Янаветут сваю рэзыдэнцыю, якая разьмяшчалася ў замку, умацаваным 4 бастыёнамі. На 1575 год у мястэчку было больш за 500 будынкаў<ref name="evkl"/>.
 
* 1575: у Янаве было больш за 500 будынкаў.<ref name="evkl"/>
*У 1648: угодзе мястэчкуў Янаве адкрылася каталіцкая духоўная сэмінарыя; існавала драўляная вуніяцкая царква. У 1735 годзе скончылася будаваньне мураванага касьцёла Найсьвяцейшай Тройцы. У 1788—1796 гадох у мястэчку жыў і памёр [[Адам Нарушэвіч]]; тут яго пахавалі.
 
* 1735: асьвячэньне мураванага Янаўскага касьцёла Найсьв. Тройцы.
=== Пад уладай Расейскай імпэрыі ===
* 1788—1796: у Янаве жыў і памёр [[Адам Нарушэвіч]]; тут яго пахавалі.
* 1795: уУ выніку [[трэці падзел Рэчы Паспалітай|трэцяга падзелу Рэчы Паспалітай]] (1795 год) Янаў апынуўся ў складзе [[Аўстрыя|Аўстрыі]], з пачатку XIX ст. — у складзе [[Расейская імпэрыя|Расейскай імпэрыі]], у Канстантынаўскім павеце<ref>{{Літаратура/Геаграфічны слоўнік Каралеўства Польскага|3к}} S. [http://dir.icm.edu.pl/pl/Slownik_geograficzny/Tom_III/420 420].</ref> Седлецкай губэрні. На 1827 год ў мястэчку было 228 будынкаў, на 1861 год — 217.
* [[19 стагодзьдзе|XIX ст.]]: у складзе [[Расейская імпэрыя|Расейскай імпэрыі]].
За часамі [[Першая сусьветная вайна|Першай сусьветнай вайны]] ў 1915 годзе Янаў занялі нямецкія войскі.
* 20 кастрычніка 1868: выйшаў праект мескага гербу ''«у зялёным полі залаты серп, па краях тарка чатыры залатыя трылісьнікі»''.<ref>[http://knihi.com/hierb/janau.html Янаў] // {{Літаратура/Геральдыка беларускіх местаў}}</ref>
 
* 1921: у міжваеннай [[Польская Рэспубліка (1918—1939)|Польскай Рэспубліцы]], цэнтар Канстантынаўскага павету.
=== Найноўшы час ===
Згодна з [[Рыская мірная дамова 1921 году|Рыскай мірнай дамовай 1921 году]] Кодань апынуўся ў складзе міжваеннай [[Польская Рэспубліка (1918—1939)|Польскай Рэспублікі]], дзе стаў цэнтрам Канстантынаўскага павету. З пачаткам [[Другая сусьветная вайна|Другой сусьветнай вайны]] ў 1939 годзе Янаў занялі войскі [[Трэці Райх|Трэцяга Райху]]. У 1940 годзе ён страціў статус места.
 
У 1944 годзе Янаў занялі савецкія войскі, па чым яго зноў перадалі Польшчы.
 
<gallery caption="Места на старых здымках" widths=150 heights=150 class="center">
Janaŭ, Rynak, Trajecki. Янаў, Рынак, Траецкі (25.04.1916).jpg|Траецкі касьцёл, 25.04.1916 г.
Janaŭ, Rynak, Daminikanski. Янаў, Рынак, Дамініканскі (25.04.1916).jpg|Дамініканскі касьцёл па [[мураўёўкі|маскоўскай перабудове]]
Janaŭskaja synagoga. Янаўская сынагога (1936).jpg|Сынагога, каля 1936 г.
Janaŭ. Янаў (25.04.1916).jpg|Вуліца, 25.04.1916 г.
</gallery>▼
 
== Насельніцтва ==
=== Дэмаграфія ===
* '''XIX стагодзьдзе''': 1827 год — 1380 чал.; 1861 год — 1960 чал., у тым ліку 448 юдэяў<ref>{{Літаратура/Геаграфічны слоўнік Каралеўства Польскага|3к}} S. [http://dir.icm.edu.pl/pl/Slownik_geograficzny/Tom_III/421 421].</ref>
* '''XXI стагодзьдзе''': 2011 год — 2720 чал.
 
== Турыстычная інфармацыя ==
[[Файл:60816 - Holy Trinity church in Janów Podlaski - 01.jpg|значак|Траецкі касьцёл]]
 
=== Славутасьці ===
У* Янаве-Падляскім захавалася бэнзінаваяБэнзінавая станцыя (1928), адна з найстарэйшых у Польшчы.▼
* Замак Луцкіх біскупаў
* Замак луцкіх біскупаў (XV—XVIII стагодзьдзі)
* Касьцёл Найсьв. Тройцы (1717—1735)▼
* Капліца Сьвятога Роха на могілках (XIX ст.)
* Капліца-пахавальная А. Нарушэвіча▼
▲* Касьцёл Найсьв.Найсьвяцейшай Тройцы (1717—1735)
* Касьцёл Сьвятога Яна Хрысьціцеля (1790–1801, 1874)
▲* Капліца-пахавальная А.Адама Нарушэвіча (1796)
* Могілкі юдэйскія
* Стайні (XIX ст.)
 
=== Страчаная спадчына ===
* Кляштар дамінікана
* Вуніяцкая царква
* Сынагога
* Царква
 
== Галерэя ==
<gallery caption="Краявіды Янава" widths=150 heights=150 class="center">
▲<gallery>
Janów Podlaski-stajniaZamek zegarowaBiskupi po odbudowie.jpgJPG|СтайняЗамак луцкіх біскупаў
Janów Podlaski-grota A Naruszewicza.jpg|Капліца-Пахавальня А. Нарушэвіча
Kościół dominikanów, ob. fil. p.w. św. Jana Chrzciciela (1790-1801, XIX) Janów Podlaski JoannaPyka.JPG|Касьцёл дамініканаў
Janów podlaski castle.JPG|Замак Луцкіх біскупаў
Janów Podlaski.woj.lubelskie,pow.bialski,gm.Janów Podl..jpg|Стайня
</gallery>
 
== Бэнзінавая станцыя ==
▲У Янаве-Падляскім захавалася бэнзінавая станцыя (1928), адна з найстарэйшых у Польшчы.
 
== Крыніцы ==
{{Крыніцы|2}}
 
== Літаратура ==
* {{Літаратура/ЭВКЛ|2}}
* {{Літаратура/Геаграфічны слоўнік Каралеўства Польскага|3}} S. 420—421.
* [http://knihi.com/hierb/janau.html Янаў] // {{Літаратура/Геральдыка беларускіх местаў}}
 
== Вонкавыя спасылкі ==
Атрымана з «https://be-tarask.wikipedia.org/wiki/Янаў_Падляскі»