Вікіпэдыя

Кодань: розьніца паміж вэрсіямі

Інтэрактыўны прагляд гісторыі
← Папярэдняя зьменаНаступная зьмена →
Змесціва выдалена Змесціва дададзена
ВізуальнаВікіразметка
дапаўненьне, стыль
Радок 40:
|Аўтамабільны нумарны знак =
|TERYT =
|Выява = Koden Kosciol Sw Ducha.jpg
|Апісаньне выявы = Замкавая царква
|Шырата градусаў = 51
|Шырата хвілінаў = 54
Радок 52:
|Сайт =
}}
'''Кодань''', '''Кодзень''' ({{мова-pl|Kodeń|скарочана}}) — вёска ў [[Польшча|Польшчы]], на рацэ [[Заходні Буг|Бугу]]. Цэнтар [[Гміна Кодань|сельскай гміны]] [[Бельскі павет (Люблінскае ваяводзтва)|Бельскага павету]] [[Люблінскае ваяводзтва|Люблінскага ваяводзтва]]. Насельніцтва на 2006 год — 1,9 тыс. чал. Знаходзіцца каля [[беларуска-польская граніца|беларуска-польскай граніцы]], на аўтамабільнай дарозе [[Тэрэспаль]] — [[Зосін]].
'''Кодань''', '''Кодзень''' ({{мова-pl|Kodeń}}) — колішняе [[места]], цяпер вёска ў [[Бельскі павет (Люблінскае ваяводзтва)|Бельскім павеце]] [[Люблінскае ваяводзтва|Люблінскага ваяводзтва]] [[Польшча|Польшчы]], на рацэ [[Заходні Буг]]. Сядзіба [[Гміна Кодань|гміны Кодань]]. Насельніцтва на 2006 год — 1,9 тыс. чал.
 
Кодань — даўняе [[Магдэбурскае права|магдэбурскае]] [[места]] гістарычнай [[Берасьцейскі павет|Берасьцейшчыны]], колішняя сталіца [[Коданскае графства|графства]], старажытны [[Бельскі замак|замак]] [[Вялікае Княства Літоўскае|Вялікага Княства Літоўскага]]. Да нашага часу тут захавалася [[готыкі|гатычная]] Духаўская царква, брама Міхайлаўскай царквы, касьцёл Сьвятой Ганны і палац Браніцкіх, помнікі архітэктуры XVI—XVIII стагодзьдзяў. Сярод мясцовых славутасьцяў вылучаўся замак [[Сапегі|Сапегаў]], помнік архітэктуры XVI—XVIII стагодзьдзяў, [[Сьпіс помнікаў архітэктуры Вялікага Княства Літоўскага, зруйнаваных уладамі Расейскай імпэрыі|зруйнаваны расейскімі ўладамі]].
Знаходзіцца каля [[беларуска-польская граніца|беларуска-польскай граніцы]], на аўтамабільнай дарозе [[Тэрэспаль]] — [[Зосін]].
 
== Гісторыя ==
=== Вялікае Княства Літоўскае ===
* канец XV — пачатак XVI стст.: першыя згадкі, у складзе [[Вялікае Княства Літоўскае|Вялікага Княства Літоўскага]]; уладаньне [[Сапегі|Сапегаў]].<ref name="evkl">[[Валеры Пазднякоў|Валерый Пазднякоў]]. Кодань // {{Літаратура/ЭВКЛ|2к}} С. 126</ref>
*Упершыню Кодань як уладаньне [[1511Сапегі|Сапегаў]]: упамінаецца ў канцы XV — пачатку XVI ст.<ref name="evkl">[[Валеры Пазднякоў|Пазднякоў В.]] Кодань // {{Літаратура/ЭВКЛ|2к}} С. 126.</ref>. У 1511 годзе Кодань атрымаў [[Магдэбурскае права]], а ў [[1513]] годзе — уласны герб «''у чырвоным полі анёл у белай вопратцы з узьдзетым мечам''».<ref>[http://knihi.com/hierb/kodzi.html Кодзень] // {{Літаратура/Геральдыка беларускіх местаў|к}} С. 174.</ref>. У 1513—1520 гадох [[Павал Сапега (памёр у 1579)|Павал Сапега]] збудаваў сярод замку гатычную Духаўскую царкву. Згодна з адміністрацыйна-тэрытарыяльнай рэформай 1565—1566 гадоў Кодань увайшоў у [[Берасьцейскі павет|Берасьцейскі павет]] [[Берасьцейскае ваяводзтва|Берасьцейскага ваяводзтва]]. Каля 1580 году ў мястэчку заснавалі саляварню.
 
* [[1513]]—[[1520]]: [[Павал Сапега (памёр у 1579)|Павал Сапега]] збудаваў у Коданскім замку гатычную Сьвятадухаўскую царкву.
У 1626—1639 гадох з фундацыі М. Сапегі ў Кодані збудавалі мураваны касьцёл Сьвятой Ганны. У пачатку XVII ст. у месьце збудавалі драўляную царкву (захавалася брама)<ref name="evkl"/>. У 1717—1773 гадох у Кодані дзейнічала місія езуітаў. 15 жніўня 1723 году прайшла каранацыя цудатворнага абраза Маці Божай Коданскай.
* [[1566]]: [[места]], у [[Берасьцейскі павет|Берасьцейскім павеце]] [[Берасьцейскае ваяводзтва|Берасьцейскага ваяводзтва]].
 
* [[1626]]—[[1639]]: паводле фундацыі М. Сапегі ў Кодані збудавалі мураваны касьцёл Сьв. Ганны.
=== Пад уладай Расейскай імпэрыі ===
* пач. [[17 стагодзьдзе|XVII ст.]]: у месьце збудавалі драўляную вуніяцкую царкву (захавалася брама).<ref name="evkl"/>
У выніку [[трэці падзел Рэчы Паспалітай|трэцяга падзелу Рэчы Паспалітай]] (1795 год) Кодань апынуўся ў складзе [[Аўстрыя|Аўстрыі]], з пачатку XIX ст. — [[Расейская імпэрыя|Расейскай імпэрыі]], [[мястэчка]] Бельскага павету. На 1827 год тут было 306 будынка, на 1861 год — 260, у тым ліку 9 мураваных. У 1869 годзе расейскія ўлады панізілі афіцыйны статус мястэчка да вёскі.
* [[1717]]—[[1773]]: у Кодані дзейнічала місія езуітаў.
 
* [[15 жніўня]] [[1723]]: адбылася каранацыя цудатворнага абраза Маці Божай Коданскай.
За часамі [[Першая сусьветная вайна|Першай сусьветнай вайны]] ў 1915 годзе Кодань занялі нямецкія войскі.
* [[1795]]: у выніку [[трэці падзел Рэчы Паспалітай|трэцяга падзелу Рэчы Паспалітай]] апынуўся ў [[Аўстрыя|Аўстрыі]].
 
* [[19 стагодзьдзе|XIX ст.]]: у складзе [[Расейская імпэрыя|Расейскай імпэрыі]], [[мястэчка]] Бельскага павету.
<gallery caption="Старая графіка Коданю" widths=150 heights=150 class="center">
* [[1921]]: у міжваеннай [[Польская Рэспубліка (1918—1939)|Польскай Рэспубліцы]].
Kodań, Zamkavaja. Кодань, Замкавая (J. Aziambłoŭski, 1842).jpg|Замкавая царква. [[Юзэф Азямблоўскі]], 1842 г.
Kodań, Zamkavaja. Кодань, Замкавая (J. Krašeŭski, 1843).jpg|Замкавая царква. Ю. Крашэўскі, 1843 г.
Kodań, Zamkavaja. Кодань, Замкавая (K. Stronczyński, 1844-55).jpg|Замкавая царква. К. Странчынскі, 1844—1855 гг.
Kodań, Zamkavaja. Кодань, Замкавая (K. Stronczyński, 1844-55) (2).jpg|Замкавая царква. К. Странчынскі, 1844—1855 гг.
</gallery>
<gallery widths=150 heights=150 class="center">
Kodań, Zamkavaja. Кодань, Замкавая (1883).jpg|Замкавая царква, 1883 г.
Kodań, Zamkavaja. Кодань, Замкавая (V. Griaznov, 1885).jpg|Замкавая царква, 1885 г.
Kodanski zamak. Коданскі замак (1876).jpg|Замак і царква, 1876 г.
Kodań. Кодань (1872).jpg|Агульны выгляд, 1872 г.
</gallery>
 
=== Найноўшы час ===
Згодна з [[Рыская мірная дамова 1921 году|Рыскай мірнай дамовай 1921 году]] Кодань апынуўся ў складзе міжваеннай [[Польская Рэспубліка (1918—1939)|Польскай Рэспублікі]]. З пачаткам [[Другая сусьветная вайна|Другой сусьветнай вайны]] ў 1939 годзе Кодань занялі войскі [[Трэці Райх|Трэцяга Райху]].
 
У 1944 годзе Кодань занялі савецкія войскі, па чым яго зноў перадалі Польшчы.
 
<gallery caption="Места на старых здымках" widths=150 heights=150 class="center">
Kodanski zamak. Коданскі замак (1891).jpg|Замак і царква, 1891 г.
Kodań, Zamkavaja. Кодань, Замкавая (1890).jpg|Замкавая царква, 1890 г.
Kodań, Zamkavaja. Кодань, Замкавая (1890) (2).jpg|Замкавая царква, 1890 г.
Kodań, Ivan Sapieha. Кодань, Іван Сапега (1891).jpg|Надмагільле [[Іван Сапега|Івана Сапегі]] ў царкве, 1891 г.
</gallery>
<gallery widths=150 heights=150 class="center">
Kodań, Słavatyckaja, Michajłaŭskaja. Кодань, Славатыцкая, Міхайлаўская (1890).jpg|Брама Міхайлаўскай царквы
Kodań, Rynak. Кодань, Рынак (1891).jpg|Касьцёл Сьвятой Ганны, 1891 г.
Kodań, Rynak. Кодань, Рынак (1891) (2).jpg|Інтэр'ер касьцёла, 1891 г.
Kodań, Rynak. Кодань, Рынак (1891) (3).jpg|Купал касьцёла, 1891 г.
</gallery>
 
== Насельніцтва ==
=== Дэмаграфія ===
* '''XIX стагодзьдзе''': 1827 год — 2307 чал.; 1861 год — 2380 чал., у тым ліку 722 юдэі<ref>{{Літаратура/Геаграфічны слоўнік Каралеўства Польскага|4к}} S. [http://dir.icm.edu.pl/pl/Slownik_geograficzny/Tom_IV/238 238].</ref>
* '''XXI стагодзьдзе''': 2011 год — 1776 чал.
 
== Транспарт ==
Праз Кодань праходзіць ваяводзкая аўтамабільная дарога {{Таблічка-pl|Д|816}}.
 
== Турыстычная інфармацыя ==
=== Славутасьці ===
* [[Царква Сьвятога Духа (Кодна)|Царква Сьвятога Духа]] (XVI стагодзьдзе, цяпер касьцёл Сьв. Духа)▼
* Замак Сапегаў (руіны, XVI ст.)
* Капліца могілкавая (1683—1685)
* Касьцёл Сьв.Сьвятога Ганны (1629—1635)
* Могілкі габрэйскія
* Палац Браніцкіх (XVIII ст.)
▲* [[Царква Сьвятога Духа (Кодна)|Царква Сьвятога Духа]] (XVI стагодзьдзе, цяпер касьцёл Сьв.Сьвятога Духа)
 
== Галерэя ==
<gallery caption="Краявіды Коданю" widths=150 heights=150 class="center">
Kodeń church2church1.JPG|КасьцёлЗамкавая Сьв. Ганныцарква
Kodeń church1church2.JPG|Касьцёл Сьв. Духа (былая замкавая вуніяцкаяСьвятой царква)Ганны
Ołtarz Polowy.JPG|Капліца на Коданскай Кальварыі
Placencja-m-0608.jpg|Палац Браніцкіх
</gallery>
Koden-080413-446.jpg|Вуніяцкая брама
<gallery widths=150 heights=150 class="center">
Koden-Saint-Michael-Archangel-orthodox-church.jpg|Царква Сьв. Міхала Арханёла▼
Koden-080413-446.jpg|Брама Міхайлаўскац йарквы
▲Koden-Saint-Michael-Archangel-orthodox-church.jpg|ЦаркваНовая Сьв. Міхала Арханёлацарква
Koden-080413-454.jpg|Магіла [[паўстаньне 1863—1864 гадоў|паўстанцаў]]
Koden-080413-392.jpg|Помнік савецкім жаўнерам
Радок 91 ⟶ 130:
 
== Крыніцы ==
{{Крыніцы|2}}
 
== Літаратура ==
* {{Літаратура/ЭВКЛ|2}}
* [http://knihi.com/hierb/kodzi.html Кодзень] // {{Літаратура/Геральдыка беларускіх местаў}}
* Kodeń // {{Літаратура/Геаграфічны слоўнік Каралеўства Польскага|4}} S. [http://dir238—240.icm.edu.pl/pl/Slownik_geograficzny/Tom_IV/238 238]—240
 
== Вонкавыя спасылкі ==
Атрымана з «https://be-tarask.wikipedia.org/wiki/Кодань»