Субэтнас: розьніца паміж вэрсіямі

Змесціва выдалена Змесціва дададзена
д выпраўленьне спасылак
Радок 1:
[[Файл:Boyki.jpg|thumb|300 px|Бойкі — субэтнас украінцаў]]
 
'''Субэ́тнас''' (таксама '''субэтнíчная гру́па''') — [[Грамада|супольнасьць людзей]], якая кампактна пражывае на адмысловай тэрыторыі й належыць да большага народу ([[Этнас|этнасуэтнас]]у), але адрозніваеццаадрозьніваецца асаблівасьцямі сваёй культуры, мовай ([[Дыялект|дыялектамдыялект]]ам), больш позьнім, чым у момант зараджэньня агульнага этнасу геаграфічным паходжаньнем, і ўсьведамляе гэтае адрозненьнеадрозьненьне.
 
Субэтнічная група мае саманазву, а яе чальцы адчуваюць двайковую прыналежнасьць - да этнасу і субэтнасу адначасова (напрыклад, нагайбакі сярод [[Татары|татараў]], дыгорцы сярод [[Асэтыны|асэтынаў]], паўднёвабярэжцы сярод [[Крымскія татары|крымскіх татараў]]).
 
== Паходжаньне назвы ==
Тэрмін «субэтнічная група» ([[Француская мова|фр.]] Sous-groupe ethnique, [[Ангельская мова|анг.]] Sub-ethnic group) ужываўся ў франкамоўнай літаратуры з XIX стагоддзястагодзьдзя, у ангельскамоўнай літаратуры з пачатку XX стагодзьдзя, часцякомчасьцяком пазначаючы этнічныя групы ўнутры [[Раса|расы]].
 
Тэрмін «субэтнас» быў уведзены [[Леў Гумілёў|Л. Н. Гумілёвым]] ў яго пасыянарнай тэорыі этнагенэзу, каб абазначыць этнічную сыстэму, якая ёсьць элемэнтам структуры этнасу.  Унутры субэтнасу Гумілёвым вылучаюцца [[Кансорцыя (сацыялёгія)|кансорцыі]] й канвіксіі.
 
Згодна з Гумілёвым, важная прыкмета ўстойлівасьці этнасу - наяўнасьць разнастайных субэтнасаў, якія дзеляць паміж сабою функцыі, знаходзячыся ў адносінах сымбіёзу. Шляхам неантаганістычнага суперніцтва субэтнасы робяць нутраную структуру этнаса найбольш гнуткай, не парушаючы яго адзінства.
 
== Утварэньне субэтнасаў ==
Субэтнічныя групы ўзнікаюцьўзьнікаюць:
 
* як сьледства тэрытарыяльнага аддзяленьня часткі народа (так званыя этнатэрытарыяльныя групы, прыклад, пахадчане сярод расейцаў);
 
* як сьледствасьледзтва тэрытарыяльнага аддзяленьня часткі народа (так званыя этнатэрытарыяльныя групы, прыклад, пахадчане сярод расейцаў);
* з папярэдняга племяннога падзелу або незавершанасьці асыміляцыі (так званыя этнагенэтычных групы, прыкладам, таджынцы сярод [[Тувінцы|тувінцаў]], мішары сярод [[Татары|татараў]], сарт-калмыкі сярод кіргізаў);
 
* з прычыны асаблівага сацыяльнага становішча (этнасацыяльныя групы, прыкладам, цепцяры сярод татараў);
* праз рэлігійныя адрозненьніадрозьненьні (этнаканфесійныяэтнаканфэсійныя групы, прыкладпм, латгальцы, стараверы, язіды)
 
* як следствасьледзтва адрозненьняўадрозьненьняў у этнічным паводзінах (прыкладам, у выкарыстаньні этнічнай мовы ў паўсядзённых зносінах або ў стасунках з прадстаўнікамі іншых этнічных груп).
* праз рэлігійныя адрозненьні (этнаканфесійныя групы, прыкладпм, латгальцы, стараверы, язіды)
 
* як следства адрозненьняў у этнічным паводзінах (прыкладам, у выкарыстаньні этнічнай мовы ў паўсядзённых зносінах або ў стасунках з прадстаўнікамі іншых этнічных груп).
 
== Прыклады субэтнасаў ==
Прыклады субэтнасаў: цепцяры, сарт-калмыкі, мішары, пахадчане, таджынцы, паморы, стараверы, язіды, бойкі.
 
У этнасе можа вылучацца субэтнас, які кіруе (дамінуе).  Субэтнасы могуць выступаць у рознай форме - як этнаграфічныя групы, якія жывуць на пэўнай тэрыторыі, як [[Стан (сацыяльная група)|станы]], як канфэсійныя грамады і гэтак далей.  Але крытэрам іх вылучэньня заўсёды служаць паводзінскія асаблівасціасаблівасьці і супрацьпастаўленьне астатнім чальцам этнасу (на аснове ўзаемнай сымпатыі чальцоў субэтнасу) пры захаваньні этнічнага адзінства.
 
== Крыніцы ==