Лаўрэнці Зізані: розьніца паміж вэрсіямі

У «Лексыс» — [[Беларуская мова|беларускі]] слоўнік (1061 слова) — уключаны словы з народнай гутарковай мовы, што спрыяла разьвіцьцю мовы, якая потым стала часткай літаратурнай, сьвецкай, прыведзеныя самыя разнастайныя зьвесткі па ваеннай [[Гісторыя|гісторыі]], прававым становішчы розных сацыяльных групаў насельніцтва ў дзяржаве, па [[Філязофія|філязофіі]], [[Геаграфія|геаграфіі]], [[Этнаграфія|этнаграфіі]], [[Біялёгія|біялёгіі]], [[Мэдыцына|мэдыцыне]]. Слоўнік Зізанія — сьведчаньне яго рацыяналістычнага падыходу да вывучэньня розных зьяваў рэчаіснасьці; адна з крыніц уяўленьня пра ўзровень тагачасных ведаў аб разьвіцьці рамёстваў, аб прафэсіях, вырабах і гандлі ў сярэднявечных гарадох. Яго гуманістычныя тэндэнцыі выявіліся ў раскрыцьці ўсяго навучальнага мэтаду для простых людзей. Тлумачэньні, якія Зізані робіць у сваім слоўніку, далёкія ад навуковага аналізу ўсіх зьяваў паняцьцяў, але ён імкнецца проста, без спасылак на звышнатуральныя сілы растлумачыць многія словы і паняцьці, што ў пэўнай ступені набліжае яго да матэрыялістычнага кірунку мысьленьня. Слоўнік Зізанія — значная культурна-асьветніцкая зьява ў гісторыі [[Беларусь|Беларусі]].

 

[[Файл:Grammatica slovenska 1596.png|міні|«Грамматіка словенска», 1596]]

 

Выданьне «''Грамматіки…''» замацавала агульнаграмадзкую думку пра неабходнасьць вывучэньня «''сямі вольных мастацтваў''», падкрэсьлівала іх вялікую ролю ў разьвіцьці адукацыі. Гэтым Зізані зьвярнуў на сябе ўвагу многіх князёў, якія імкнуліся даць добрую адукацыю сваім дзецям. У 1597—1600 Зізані быў хатнім настаўнікам ў [[крычаў]]скага [[Староста|старосты]] Б. Саламярэцкага ў маёнтку Баркулабава, потым 2 гады працаваў у князя А. К. Астроскага. Пасьля яго сьмерці Зізані нейкі час працаваў сьвятаром у Яраслаўскай царкве на [[Валынь|Валыні]]. У 1612 ён запрошаны хатнім настаўнікам да дзяцей князя Я. Карэцкага ў маёнтак Карэц на Валыні. Каб забясьпечыць настаўніка матэрыяльна, князь запісаў на Зізанія вёску з фальваркам, млынам, царквой і некалькімі дзялянкамі зямлі. 18 траўня 1618 Зізані выступіў на пахаваньні княгіні [[Соф’я Чартарыйская|Соф’і Чартарыйскай]] з казаньнем, якое мела характар павучаньня пра нормы паводзінаў. Выкарыстаўшы досьвед лацінскай [[Гамілетыка|гамілетыкі]] і антычнай філязофіі, ён выступіў і супраць этычных поглядаў [[Эпікур]]а. У 1619 архімандрыт [[Елісей Пляцінецкі]] запрасіў Зізанія ў [[Кіева-Пячэрская лаўра|Кіева-Пячэрскую лаўру]], дзе ён адразу заняў адпаведнае месца ў вучоным гуртку, працаваў настаўнікам у школе і рэдагаваў кнігі, якія рыхтаваліся да выданьня ў друкарні, займаўся перакладамі з [[Грэцкая мова|грэцкай мовы]]. Там ён пераклаў і адрэдагаваў «''Беседы св. Иоанна Златоуста на Посланіе св. апостола Павла''» ([[Кіеў]], 1623), «''Толкованія на Апокаліпсісъ св. Андрея Кесарійскаго''» ([[Кіеў]], 1625). У прадмове да апошняй сучасьнікі і калегі далі высокую ацэнку дзейнасьці і ведам Зізанія, адзначалі яго аўтарытэт як моваведа і прапаведніка.

У «''Катэхізысе''» Зізанія знайшлі месца і тагачасныя прыродазнаўчыя веды. Сьветацям Зізанія характарызуе рацыяналістычны падыход да тлумачэньня розных зьяваў прыроды. На заўвагу, што некаторыя зьвесткі ў «''Катэхізысе''» запазычаны з [[Астралёгія|астралёгіі]], якая ўзятая ад вешчуноў елінскіх і ідаласлужыцеляў, Зізані адказаў: «''Ни по звездамъ правленія житію нашему, толко азъ написалъ вѣдомости ради, чтобы человѣкъ ведалъ яко есть тварь божія, а то и мы о том немудрствуемъ, чтобы звездамъ правитися житію нашему''». Вядома, прыродазнаўчыя зьвесткі Зізанія далёкія ад навуковых, але ў іх выявіліся рацыяналістычны падыход да тлумачэньня гэтых зьяваў, імкненьне пашырыць кола чалавечых ведаў. Дзейнасьць Ляўрэнція Зізанія ішла ў рэчышчы [[Рэфармацыя|рэфармацыйнага]] руху. Гэтым і багатай эрудыцыяй тлумачацца яго рацыяналістычныя адносіны да пэўных зьяваў прыроды і грамадзкага жыцьця. Сьветацям Зізанія быў дуалістычны. З аднаго боку, вучоны схіляўся да [[Тэалёгія|тэалёгіі]], з другога — выказваў рацыяналістычныя думкі, якія былі вынікам высокай эрудыцыі. Маскоўскае духавенства не магло пагадзіцца з такімі думкамі, бо гэта пярэчыла тэалягічным поглядам аб будове [[сусьвет]]у й [[Біблія|Бібліі]].

 

 

== Канец жыцьця ==