Наваградзкае ваяводзтва (1921—1939): розьніца паміж вэрсіямі
Змесціва выдалена Змесціва дададзена
д афармленьне |
д афармленьне |
||
Радок 61:
=== Водная сыстэма ===
Наваградзкае ваяводзтва ляжала ў парэччы ракі [[Нёман]], якая падзяляла ваяводзтва натуральным чынам на дзьве частцы. [[Нёман]] праходзіў праз паветы [[Стаўпецкі павет|Стаўпецкі]], [[Наваградзкі павет|Наваградзкі]], [[Лідзкі павет|Лідзкі]] і [[Шчучынскі павет|Шчучынскі]] па даўжыні 286 км.<ref>S. Odlanicki-Poczobutt, Województwo Nowogródzkie, Wilno
Да найважнейшых рэк акрамя [[Нёман]]у належаць [[Сула (рака)|Сула]] (даўжыня 72 км), [[Бярэзіна]] (192 км), [[Гаўя (басэйн Нёмана)|Гаўя]] (65 км), [[Дзітва]] (95 км), [[Лебяда (рака)|Лебяда]] (57 км), [[Маўчадка]] (86 км), [[Вуша (прыток Нёмана)|Вуша]] (83 км), [[Сэрвач (прыток Нёмана)|Сэрвач]] (68 км) і найвялікшай пасьля [[Нёман]]у рака [[Шчара]] (330 км). Цалкам, даўжыня рачной сеці ваяводзтва даходзіла да 4066 км.<ref name="bar11"/>
Радок 88:
| [[Баранавіцкі павет|Баранавіцкі]]
| align="right" | 3298
| align="right" | 161
| align="center" | [[Файл:Coat of Arms of Baranavičy, Belarus.png|18px]]
| [[Баранавічы]]
| align="right" | 22
|-
| [[Дунілавіцкі павет|Дунілавіцкага]]'' (да
| align="right" | 3687
| align="right" | 112
| align="center" | [[Файл:Coats of arms of None.svg|20px]]
| [[Дунілавічы]]
| align="right" |
|-
| [[Дзісьненскі павет|Дзісьненскі]] ''(да
| align="right" | 5156
| align="right" | 170
| align="center" | [[Файл:Coat of Arms of Hłybokaje, Belarus.svg|20px]]
| [[Дзісна]]
| align="right" |
|-
| [[Лідзкі павет (Польская Рэспубліка)|Лідзкі]] ³
| align="right" | 4258
| align="right" | 183
| align="center" | [[Файл:Coat of Arms of Lida, Belarus, 1845.png|20px]]
| [[Ліда]]
| align="right" | 19
|-
| [[Нясьвіскі павет|Нясьвіскі]]
| align="right" | 1968
| align="right" | 114
| align="center" | [[Файл:Coat of Arms of Niasviž, Belarus.svg|20px]]
| [[Нясьвіж]]
| align="right" |
|-
| [[Наваградзкі павет (1921—1939)|Наваградзкі]]
| align="right" | 2930
| align="right" | 149
| align="center" | [[Файл:Coat of Arms of Navahrudak, Belarus.svg|20px]]
| [[Наваградак]]
| align="right" |
|-
| [[Слонімскі павет (1919—1939)|Слонімскі]]
| align="right" | 3069
| align="right" | 126
| align="center" | [[Файл:Coat of Arms of Słonim, Belarus.svg|20px]]
| [[Слонім]]
| align="right" | 16
|-
| [[Стаўпецкі павет|Стаўпецкі]]
| align="right" | 2371
| align="right" | 99
| align="center" | [[Файл:Coat of Arms of Stoŭbcy, Belarus.svg|20px]]
| [[Стоўпцы]]
| align="right" |
|-
| [[Шчучынскі павет|Шчучынскі]] ''(пасьля
| align="right" | 2273
| align="right" | 107
| align="center" | [[Файл:Coat of Arms of Ščučyn, Belarus.svg|22px]]
| [[Шчучын]]
| align="right" | <small>''(1921)''</small>
|-
| [[Вялейскі павет (Польская Рэспубліка)|Вялейскага]] ''(да
| align="right" | 3421
| align="right" | 103
| align="center" | [[Файл:Coat of Arms of Vilejka, Belarus.png|18px]]
| [[Вялейка]]
| align="right" |
|-
| [[Валожынскі павет|Валожынскі]]
| align="right" | 2799
| align="right" | 115
| align="center" | [[Файл:Coat of Arms of Vałožyn, Belarus.svg|20px]]
| [[Валожын]]
| align="right" |
|-
| colspan=6 align="left" bgcolor="F2F2F2" | ¹ <small>
|-
| colspan=6 align="left" bgcolor="F2F2F2" | ³ <small>
|-
|}
Радок 175:
=== Насельніцтва. Нацыянальныя адносіны ===
У
Прадваеннае Наваградзкае ваяводзтва ня мела нацыянальнага адзінства. Адвечна тутай жылі [[палякі]], [[беларусы]], [[габрэі]], [[летувісы]], [[татары]] і [[расейцы]]. Дамінавалі аднак, першыя тры групы. На падставе статыстычных дадзеных цяжка высьветліць, хто быў [[палякі|палякам]], а хто [[беларусы|беларусам]]. У часе правядзеньня ІІ Усеагульнага сьпісу люднасьці ў
{| class="wikitable" | style="width: 65%"
| colspan=6 align="center" bgcolor="#436EEE" |'''Насельніцтва ваяводзтва паводле мовы і вызнаньня<ref>Główny Urzęd Statystyczny Rzeczypospolitej Polskiej. Statystyka Polski. Seria C. z. 71. Drugi powszechny spis ludności z dn. 9 XII 1931. Mieszkania i gospodarstwa domowe, lidność, stosunki zawodowe. Województwo Nowogródzkie. Warszawa,
|-
! style="width: 50%" | Родная мова
! style="width: 50" | Вызнаньне
|-
|[[Польская мова|Польская]] — 553
|[[Каталіцтва|Рыма-каталікі]] — 424
|-
| [[Беларуская мова|Беларуская]] — 413
| [[Праваслаўе|Праваслаўныя]] — 542
| [[Ідыш|Ідыш і габрэйская]] — 76.025 асобаў▼
| [[Юдаізм|«Майсеева вера»]] — 82.872 асобаў▼
|-
|}
Статыстычныя дадзеныя гавораць, што каталікі не заўсёды карысталіся [[Польская мова|польскай мовай]], падобна як і ня ўсе праваслаўныя ўжывалі [[Беларуская мова|беларускую мову]]. Пэўна, аднак, што пераважная большасьць [[палякі|палякаў]] былі [[каталіцтва|каталікамі]], а большасьць [[беларусы|беларусаў]] вызнавала [[праваслаўе]].<ref name="bar14">Baradyn Zygmud. Niemen — rzeka niezgody / Red. — Warszawa : Rytm.,
У [[места]]х ваяводзтва дамінавалі [[палякі]] і [[габрэі]], на вёсцы ў большасьці раёнаў пераважалі [[беларусы]]. У лідзкім, шчучынскім і валожынскім паветах дамінавала польскае насельніцтва, значны адсотак [[Палякі|палякаў]] жыў у [[Стаўпецкі павет|стоўпцаўскім павеце]], у астатніх паветах пераважалі [[беларусы]].<ref name="bar14"/>
Радок 201 ⟶ 200:
Нацыянальная сьвядомасьць сярод мясцовых [[Беларусы|беларусаў]] была разьвіта слаба. Пад уплывам аґітацыі беларускіх дзеячоў і камуністычнай прапаґанды, палітычнае ўсьведамленьне беларусаў паступова ўзрастала.
Нацыянальная палітыка польскіх улад станавіла перашкоды на шляху кар’ернага ўзросту беларусаў. Сьведчаць аб тым
Нягледзячы на тое, што [[беларусы]] мелі меншыя мажлівасьці для разьвіцьця сваёй асьветы і культуры, не заслугоўвае даверу сьцьвярджэньне, што ўсе [[беларусы]] былі праціўнікамі [[Польшча|Польшчы]]. Значная іх частка мела пачуцьцё сувязі з [[Польшча]]й. Сьведчыць аб тым удзел [[Беларусы|беларусаў]] у адзінках абароны граніцы і польскай кансьпірацыі і аддзелах партызанскіх ЗВЗ-[[Армія Краёва|АК]] на Наваградчыне.<ref name="bar16"/>
Радок 210 ⟶ 209:
=== Адукацыя ===
У 1939 на тэрыторыі Наваградчыны было 23 прадшколы, 1323 пачатковыя школы, 12 ґімназіяў, 9 ліцэяў і настаўніцкіх сэмінарыяў, 13 прфэсійных («завадовых») школаў, 10 сельскагаспадарчых, 5 тэхнікумаў (школа «завадова-дакшталтуючая»).<ref>Mały rocznik statystyczny
=== Камунікацыя ===
Радок 217 ⟶ 216:
Вузкакалейныя лініі ваяводзтва мелі даўжыню 148 км і выконвалі ролю лёкальнае камунікацыі.
Даўжыня звычайных дарог у Наваградзкім ваяводзтве дасягала 14
=== Сельская гаспадарка ===
Наваградзкае ваяводзтва было аґрарным рэґіёнам. Складанае становішча ў эканоміцы мела непасрэдны ўплыў і на нацыянальныя адносіны.
На настроі [[беларусы|беларусаў]] уплывала перанаселенасьць вёскі і выкліканы гэтым недахоп зямлі. У
Перанаселенасьць вёскі і «зямельны голад» датычыў адначасова і [[Палякі|палякаў]] і [[Беларусы|беларусаў]]. Хаця пераважна ўладарамі дужых (звыш 50 га) і сярэдніх маёнткаў былі [[палякі]], зь якіх шмат належыла вайсковым асаднікам (на
Перанаселенасьць, прымітыўная сыстэма кіраваньня сельскай гаспадаркай (дамінавала трохпольле), малаўраджайная глеба, недастатковая мэханізацыя вёскі — усё гэта спрыяла таму, што большасьць гаспадарак Наваградзкага ваяводзтва былі натуральнымі і самадастатковымі, слаба зьвязанымі з рынкам.<ref>Baradyn Zygmud. Niemen — rzeka niezgody / Red. — Warszawa : Rytm.,
== Ваяводы ==
# [[
# [[
# [[Марыян Юзаф Жагота-Янушайціс]] (1889—1973; 29 жніўня 1924 — 24 жніўня 1926)
# [[
# [[
#
# [[Адам Людвік Корвін-Сакалоўскі]] (1896—1979; 17 сьнежня 1935 — 17 верасьня 1939)
== Ліквідацыя Наваградзкага ваяводзтва ==
|