Берасьцейская унія: розьніца паміж вэрсіямі
Змесціва выдалена Змесціва дададзена
д →Літаратура: дапаўненьне |
д выява, дапаўненьне |
||
Радок 5:
У 1054 годзе адбыўся канчатковы раскол хрысьціянскай царквы на заходнюю — [[каталіцтва]] і ўсходнюю — [[праваслаўе]]. [[Вялікае Княства Літоўскае]] геапалітычна знаходзілася на мяжы дзьвюх рэлігіяў, таму абедзьве канфэсіі былі шырока прадстаўленыя ў дзяржаве. Гэта давала падставы праваслаўнай Маскве і каталіцкаму Захаду для ўмяшаньня ва ўнутраныя справы Княства. Каб зьяднаць народ і абараніць незалежнасьць [[Вялікае Княства Літоўскае|ВКЛ]] ад прэтэнзіяў Масковіі, у царкоўных і дзяржаўных колах зьявілася прагненьне пазбавіць краіну рэлігійнага супрацьстаяньня паміж каталіцтвам і праваслаўем.
[[Файл:Kazanie Skargi.jpg|350пкс|міні|Пропаведзь [[Пётар Скарга|Пятра Скаргі]]. Карціна [[Ян Матэйка|Яна Матэйкі]]]]▼
Да XVI стагодзьдзя выразна праступілі рысы крызісу праваслаўя. [[Канстантынопаль]] быў захоплены туркамі, праваслаўная Царква ў ВКЛ ня здолела стварыць незалежную сыстэму адукацыі, падрыхтаваць кваліфікаваныя кадры шэраговага духавенства, назіраўся крызіс прапаведніцтва. У выніку праваслаўе аказалася няздатнае супрацьстаяць націску [[Рэфармацыя|Рэфармацыі]]. Многія праваслаўныя цэрквы ператварыліся ў [[Пратэстанцтва|пратэстанцкія]] зборы. Праваслаўе імкліва страчвала сваю інтэлектуальную і матэрыяльную апору — [[магнат]]аў, [[Шляхта|шляхту]] (тагачасную інтэлігенцыю), якая масава пераходзіла на [[кальвінізм]] і ў каталіцтва. Езуіт [[Пётар Скарга]] адзначаў стан праваслаўя ў ВКЛ так: «Папы́ схалопелі, навука ўпала». Да таго, ва ўмовах [[Лівонская вайна|Лівонскай вайны]] з [[Масковія]]й арыентацыя на Маскву (якая стала цэнтрам праваслаўя, бо ў 1589 годзе там быў абвешчаны патрыярхат) выглядала здрадніцтвам. У той час на Захадзе пачаўся духоўны ўздым, выкліканы Рэфармацыяй, ствараліся нацыянальныя Цэрквы, а каталіцкая Царква з дапамогай новага [[Езуіты|ордэну езуітаў]] распачала [[контрарэфармацыя|контррэфармацыю]]. Неабходнасьць рэфармаваньня ўсходняй Царквы разумелі і беларускія і ўкраінскія герархі [[Кіеўская мітраполія|Кіеўскай мітраполіі]]. Сукупнасьць гэтых фактараў (культурная дэградацыя праваслаўя, узвышэньне праваслаўнай Масквы, імкненьне дзяржаўных кіраўнікоў ВКЛ да ўмацаваньня незалежнасьці і памкненьні Рымскіх папаў пашырыць каталіцтва ў Княстве) паспрыяла хуткаму правядзеньню царкоўнай рэформы — стварэньню [[Уніяцкая Царква|Ўніяцкай царквы]].
== Падрыхтоўка уніі ==
У першай палове 1590-х гадоў на шматлікіх сустрэчах з прадстаўнікамі каталіцкай Царквы праваслаўныя герархі выпрацоўвалі ўмовы аб’яднаньня ўсходняй Царквы ў ВКЛ і Рэчы Паспалітай. Ініцыятарамі уніі выступілі япіскап Берасьцейскі і Ўладзімерскі [[Іпаці Пацей]] і япіскап Луцкі і Астроскі [[Кірыла Тарлецкі]]. Іх падтрымалі Кіеўскі мітрапаліт [[Міхаіл Рагоза]], кароль і князь [[Жыгімонт ІІІ Ваза]] і канцлер ВКЛ [[Леў Сапега]]. На царкоўным саборы вясной 1595 году з намерам заключыць унію згадзіліся ўсе праваслаўныя япіскапы, акрамя львоўскага, хоць ён раней адным зь першых выступаў за падпісаньне уніі.
▲[[Файл:Kazanie Skargi.jpg|350пкс|міні|Пропаведзь [[Пётар Скарга|Пятра Скаргі]]. Карціна [[Ян Матэйка|Яна Матэйкі]]]]
[[Файл:Ipaci Paciej. Іпаці Пацей.jpg|220пкс|міні|[[Іпаці Пацей]]]]
▲У першай палове 1590-х гадоў на шматлікіх сустрэчах з прадстаўнікамі каталіцкай Царквы праваслаўныя герархі выпрацоўвалі ўмовы аб’яднаньня ўсходняй Царквы ў ВКЛ і Рэчы Паспалітай. Ініцыятарамі уніі выступілі япіскап Берасьцейскі і Ўладзімерскі [[Іпаці Пацей]] і япіскап Луцкі і Астроскі [[Кірыла Тарлецкі]]. Іх падтрымалі Кіеўскі мітрапаліт [[Міхаіл Рагоза]], кароль і князь [[Жыгімонт ІІІ Ваза]] і канцлер ВКЛ [[Леў Сапега]]. На царкоўным саборы вясной 1595 году з намерам заключыць унію згадзіліся ўсе праваслаўныя япіскапы, акрамя львоўскага. Былі выпрацаваныя «33 артыкулы» — умовы аб’яднаньня, згодна зь якімі:
* захоўваліся ўсе царкоўныя сьвяты згодна з праваслаўным календаром;
* на царкоўныя пасады прызначаюцца толькі «рускія» людзі;
Радок 17 ⟶ 18:
* уніяты прымаюць некаторыя дагматы каталіцкай Царквы (сымбаль веры і іншыя).
[[Файл:Кирило Терлецький.png|220пкс|міні|Кірыла Тарлецкі]]
Пасьля прыняцьця уніі не павінна было быць ломкі звычаяў і традыцыяў — зьнешне нічога не зьмянілася. На гэта вельмі спадзяваліся ініцыятары аднаўленьня царкоўнай еднасьці. 23 сьнежня 1595 году І. Пацей і К. Тарлецкі сустрэліся ў [[Рым]]е з [[Клімэнт VIII (папа рымскі)|Клімэнтам VIII]], які згадзіўся з усімі ўмовамі і падпісаў папскую булу аб уніі. 6—10 кастрычніка паводле старога стылю 1596 году (у Рэчы Паспалітай, якая перайшла тады ўжо на новы, грыгарыянскі каляндар, гэта было 16—20 кастрычніка) на скліканым з дазволу караля царкоўным саборы ў [[Берасьце|Берасьці]], куды на запрашэньне мітрапаліта Кіеўскага Міхаіла Рагозы і зьехаліся ўсе біскупы, старэйшыя найбольш значных манастыроў, прадстаўнікі духавенства і манаства, а таксама прыхільнікі і праціўнікі Уніі з ліку сьвецкіх (шляхта, прадстаўнікі брацтваў, месьцічы), Кіеўская мітраполія афіцыйна абвясьціла пра аднаўленьне сваёй поўнай сулучнасьці з Рымскім Апостальскім Пасадам. Адбылося гэта 18 кастрычніка (8 кастрычніка паводле старога стылю) у [[Царква Сьвятога Мікалая (Берасьце)|катэдральнай царкве сьв. Мікалая]].▼
Пасьля прыняцьця уніі не павінна было быць ломкі звычаяў і традыцыяў — зьнешне нічога не зьмянілася. На гэта вельмі спадзяваліся ініцыятары аднаўленьня царкоўнай еднасьці. У лістападазе 1595 году з дазволу караля і пры падтрымцы дзяржаўнай улады Рэчы Паспалітай прадстаўнікі Кіеўскай мітраполіі ўладыкі Іпаці Пацей і Кірыла Тарлецкі выправіліся ў падарожжа ў Рым. 23 сьнежня 1595 году ў іх адбылася аўдыенцыя ў [[Рым]]е з [[Клімэнт VIII (папа рымскі)|Клімэнтам VIII]], які згадзіўся з усімі ўмовамі і падпісаў папскую булу аб уніі.
== Абвяшчэньне уніі на царкоўным Саборы ў Берасьці ==
▲
У
Праціўнікі Уніі амаль адразу зразумелі, што яны ня ў стане перашкодзіць абвяшчэньню царкоўнай уніі, таму сабраліся ў Берасьці на свой сход у доме пратэстанта М. Райскага, які таксама абвясьцілі царкоўным саборам. Прыхільнікаў захаваньня незьяднанай усходняй Царквы ў Рэчы Паспалітай узначальваў уплывовы магнат Канстантын Астроскі, які прывёў з сабой войска ў 2-3 тысячы жаўнераў, і япіскап Львоўскі Гедэаон Балабан. У антыўнійным саборы браў удзел яшчэ адзін біскуп — перамышальскі – Міхаіл (Капыстэнскі), а таксама 16 пратапопаў, 9 архімандрытаў (сярод якіх выдзяляўся Нікіфар Тур з Кіева-Пячорскай лаўры), ігумены і манахі з 12 манастыроў. Як і львоўскі ды перамышальскі біскупы, архімандрыт Нікіфар Тур у першых дэкларацыях падтрымаў унію, але ў апошнія месяцы перад саборам у Берасьці стаў яе ўплывовым праціўнікам. Было шмат прадстаўнікоў ніжэйшага духавенства. У лягеры праціўнікаў уніі знаходзіліся таксама 22 магнаты і прадстаўнікі брацтваў — 35 месьцічаў з 16 гарадоў. Хоць кароль адзначыў у сваёй грамаце, што на сабор у Берасьці будуць дапушчаныя толькі біскупы, духоўныя і сьвецкія «рускія», але не чужаземцы, галоўнай духоўнай фігурай антыўнійнага сабору стаў прадстаўнік Канстантынопальскага патрыярхату грэк Нікіфар, які патрапіў на сабор толькі дзякуючы К. Астроскаму. Паколькі Нікіфар, хоць і быў прадстаўлены ў Берасьці як патрыяршы экзарх, не зьяўляўся сьвятаром, а тым больш біскупам, яго права галасаваць і накладваць санкцыі на «рускіх» уладык уяўлялася сумнеўным нават самім удзельнікам антыуніяцкага сабора. Таксама на сабор у Берасьці грэк Кірыл Лукарыс, які прадстаўляў патрыярха Александрыйскага Мялеція Пігаса. Такі склад удзельнікаў альтэрнатыўнага сходу толькі ўзмацніў большасьць герархаў Кіеўскай мітраполіі ў іх намеры давесьці справу аднаўленьня царкоўнай еднасьці з Рымскай Царквой да канца. У іх вачах антыўнійны сход увасабляў ўсе прычыны бедаў Рускай Царквы: умяшаньне сьвецкіх асобаў у царкоўныя справы, непаслушэнства актывістаў брацтваў, умяшаньне грэкаў з няпэўнымі паўнамоцтвамі ў кіраваньне Кіеўскай мітраполіяй, руйнуючы ўплыў пратэстантаў, якія дапамаглі арганізаваць альтэрнатыўны сход.
| |||