Імпэрыялізм: розьніца паміж вэрсіямі
Змесціва выдалена Змесціва дададзена
д артаграфія |
д афармленьне |
||
Радок 1:
[[Файл:The British Empire.png|міні
'''Імпэрыялі́зм''' — дзяржаўная [[палітыка]], скіраваная на заваёўваньне тэрыторыяў, [[калёнія (залежная тэрыторыя)|калёніяў]], або ўсталяваньне палітычнага й эканамічнага кантролю над іншымі дзяржавамі. Тэрмін выкарыстоўваецца для характарыстыкі палітыкі краін, што валодаюць калёніямі або дамінуюць над іншымі краінамі — незалежна да таго, ці клічуць яны сябе [[імпэрыя]]мі. Імпэрыялізм апошнія 500 гадоў ёсьць у першую чаргу прадпрыемства заходніх краінаў, якія праводзілі экспансіянісцкую палітыку, а таксама камуністычных сыстэмаў<ref>Johnston, Ronald John (2000). [http://books.google.ca/books?id=0-GxowMfwlkC&pg=375 «The Dictionary of Human Geography» (4th ed.)]. Wiley-Blackwell. p. 375. {{ISBN
== Па краінах ==
=== Брытанія ===
{{Асноўны артыкул|Брытанская імпэрыя}}
[[Файл:Resa del bacino del Brandewater.jpg|міні|Вынікам [[Другая англа-
Імпэрыялістычныя амбіцыі Брытаніі пачалі выяўляцца яшчэ ў XVI стагодзьдзі. У 1599 годзе была створана [[Брытанская Ост-Індзкая]], якая атрымала падтрымку з боку каралевы [[Лізавета I|Лізаветы]] ў наступным годзе<ref name="politicalGeo">Painter, Joe; Jeffrey, Alex (2009). ''«Political Geography»'' (2nd ed.). SAGE. {{ISBN|978-1-44-624435-7}}.</ref>. Са стварэньнем гандлёвых пастоў у [[Індыя|Індыі]], ангельцы здолелі захаваць сваю моц, бо іншыя імпэрыі, як то партугальская, таксама ўжо мелі гандлёвае прадстаўніцтва ў Індыі<ref name="politicalGeo"/>. Да 1670 году Ангельшчына мела заморскія ўладаньні ў Вірджыніі, Масачусэтсе, Бэрмудах, [[Гандурас]]е, [[Антыгуа]], [[Барбадас]]е, [[Ямайка|Ямайцы]] і [[Новая Шатляндыя|Новай Шатляндыі]]. У XIII стагодзьдзі назіралася пашырэньне дзейнасьці Ост-Індзкай кампаніі на Індйскім субкантынэнце, якая прывяла да жахлівага стану мясцовай эканомікі.
Праз вялізныя імпэрыялістычныя амбіцыі эўрапейскіх краінаў Вялікабрытанія мела колькі сутыкненьняў з Францыяй. Гэта спаборніцтва асабліва набыло сілу ў калянізацыі [[Канада|Канады]]. [[Джон Кабот]] зацьвердзіў [[Ньюфаўндлэнд (востраў)|Ньюфаўндлэнд]] за ангельцамі, у той час як у гэтым жа рэгіёне меліся францускія калёніі, створаныя ўздоўж [[Рака Сьвятога Лаўрэнція|ракі Сьвятога Лаўрэнція]], якія мелі назву «[[Новая Францыя]]»<ref>[https://web.archive.org/web/20141008091712/http://www.canadiana.ca/citm/themes/pioneers/pioneers3_e.html «New France (1608–1763)»]. Canada in the Making.</ref>. Брытанія працягвала пашырацца, калянізуючы [[Новая Зэляндыя|Новую Зэляндыю]] і [[Аўстралія|Аўстралію]], якія не былі пустыя землі, а мелі сваё тубыльнае насельніцтва са сваёй адметнай культурай<ref name="politicalGeo"/>. Нацыяналістычныя рухі Вялікабрытаніі прасоўвалі ідэю стварэньня [[Садружнасьць нацыяў|Садружнасьці]], якая бы мела агульны характар нацыянальнай ідэнтычнасьці<ref name="politicalGeo"/>.
Палітыка раньняй Брытанскай імпэрыі была заснаваная на [[мэркантылізм|мэркантылізьме]], калі эканамічны катроль над калёніямі, перш за ўсё, у [[Паўночная Амэрыка|Паўночнай Амэрыцы]], краінах Карыбскага басэйну і Індыі, ажыцьцяўляўся з боку холдынгаў. Эканамічны рост імпэрыі быў сапсаваны стратай амэрыканскіх калёніяў у 1776 годзе, аднак Брытанія атрымала карысную кампэнсацыю ў Індыі і Аўстраліі, а таксама ў будаўніцтве нефармальнай эканамічную імпэрыі з дапамогай кантролю гандлю і фінансаў у [[Лацінская Амэрыка|Лацінскай Амэрыцы]] пасьля таго, як шэраг краінаў атрымалі незалежнасьць ад Гішпаніі і Партугаліі ў XIX стагодзьдзі<ref>
== Крыніцы ==
| |||