Вікіпэдыя

Шалфей: розьніца паміж вэрсіямі

Інтэрактыўны прагляд гісторыі
← Папярэдняя зьмена
Змесціва выдалена Змесціва дададзена
ВізуальнаВікіразметка
W (гутаркі | унёсак)
27 270 правак
д .
д аздабленьне
 
Радок 6:
|Царства = [[Расьліны]]
|Падцарства = [[Зялёныя расьліны|Зялёныя]]
|Група = [[СтраптафітыСтрэптафіты]]
|Разьдзел = Стрэптафітныя
|Падразьдзел =
|Надтып =
|Тып = [[Вышэйшыя расьліны|Вышэйшыя]]
|Падтып = [[СсудзінныяСудзінныя расьліны|СсудзінныяСудзінныя]]
|Нададдзел = [[Насенныя расьліны|Насенныя]]
|Аддзел = [[Кветкавыя расьліны|Кветкавыя]]
Радок 41:
|Бяз рангу =
|Лацінская назва = Salvia
|Лацінская назва аўтар = [[Карл Лінэй|L.]]
|Назва разьдзелу даччыных таксонаў =
|Даччыныя таксоны =
Радок 52:
|NCBI = 21880
}}
'''ШалфейШалфе́й (''Salvia' ')''' — [[Род (біялёгія)|род]] кветкавых расьлінаў сямейства ясноткавых.
 
== Апісаньне ==
Налічвае звыш 700 [[від]]аў. Пашыраны паўсюдна ў хваёвых лясах, па сухіх схілах і уздоўж дарог. Шэраг відаў вырошчваюць у якасьці лекавай культуры — [[лекавы шалфей]], этэраалейнай — [[мускатны шалфей]], дэкаратыўнай — [[цудоўны шалфей]], а таксама меданоснай. Мае выгляд адна- і шматгадовай травы, [[хмызьняк]]а і паўхмызьняка вышынёй 20—130 см. [[Лісьце]] простае або перыстае. [[Кветкі]] жоўтыя, фіялетавыя, бэзавыя, белыя і чырвоныя ў коласападобных суквецьцях. Плод — [[Арэх|арэшак]]. У Беларусі сустракаюцца 4 віды: [[адагнуты шалфей]], [[дуброўны шалфей]], [[кальчаковы шалфей]] і лугавы шалфей, што мае народную назву [[жаўрэц]] і занесены ў [[Чырвоная кніга Рэспублікі Беларусь|Чырвоную кнігу Беларусі]]. Вырошчваецца 15 відаў<ref>{{Кніга|аўтар=[[Дз.І. Трацьцякоў]].|частка=Шалфей|загаловак=[[Беларуская энцыкляпэдыя]] ў 18 тамах|арыгінал=|спасылка=http://knihi.com/none/Bielaruskaja_encyklapiedyja_djvu.zip.html|адказны=гал.рэд. [[Генадзь Пашкоў]]|выданьне=|месца=Менск|выдавецтва=[[Беларуская энцыкляпэдыя імя Петруся Броўкі]]|год=2003|том=[http://files.knihi.com/Knihi/Slounik/Bielaruskaja_encyklapedyja.djvu.zip/Bielaruskaja_encyklapedyja.17.djvu 17]|старонкі=[http://files.knihi.com/preview/Knihi/Slounik/Bielaruskaja_encyklapedyja.djvu.zip/Bielaruskaja_encyklapedyja.17.djvu/363_866x9999.jpeg 363]-[http://files.knihi.com/preview/Knihi/Slounik/Bielaruskaja_encyklapedyja.djvu.zip/Bielaruskaja_encyklapedyja.17.djvu/364_866x9999.jpeg 364]|старонак=512|сэрыя=|isbn=985-11-0279-2|наклад=10 000}}</ref>.▼
Мае выгляд адна- і шматгадовай травы, [[хмызьняк]]а і паўхмызьняка вышынёй 20—130 см [[Лісьце]] простае або перыстае. [[Кветкі]] жоўтыя, фіялетавыя, бэзавыя, белыя і чырвоныя ў коласападобных суквецьцях. Плод — [[Арэх|арэшак]].
 
== Распаўсюджаньне ==
Налічвае звыш 700 [[від]]аў. Пашыраны паўсюдна ў хваёвых лясах, па сухіх схілах і ўздоўж дарог. Шэраг відаў вырошчваюць у якасьці лекавай культуры — [[лекавы шалфей]], этэраалейнай — [[мускатны шалфей]], дэкаратыўнай — [[цудоўны шалфей]], а таксама меданоснай.
 
▲Налічвае звыш 700 [[від]]аў. Пашыраны паўсюдна ў хваёвых лясах, па сухіх схілах і уздоўж дарог. Шэраг відаў вырошчваюць у якасьці лекавай культуры — [[лекавы шалфей]], этэраалейнай — [[мускатны шалфей]], дэкаратыўнай — [[цудоўны шалфей]], а таксама меданоснай. Мае выгляд адна- і шматгадовай травы, [[хмызьняк]]а і паўхмызьняка вышынёй 20—130 см. [[Лісьце]] простае або перыстае. [[Кветкі]] жоўтыя, фіялетавыя, бэзавыя, белыя і чырвоныя ў коласападобных суквецьцях. Плод — [[Арэх|арэшак]]. У Беларусі сустракаюцца 4 віды: [[адагнуты шалфей]], [[дуброўны шалфей]], [[кальчаковы шалфей]] і лугавы шалфей, што мае народную назву [[жаўрэц]] і занесены ў [[Чырвоная кніга Рэспублікі Беларусь|Чырвоную кнігу Беларусі]]. Вырошчваецца 15 відаў<ref>{{Кніга|аўтар=[[Дз.І. Трацьцякоў]].|частка=Шалфей|загаловак=[[Беларуская энцыкляпэдыя]] ў 18 тамах|арыгінал=|спасылка=http://knihi.com/none/Bielaruskaja_encyklapiedyja_djvu.zip.html|адказны=гал.рэд. [[Генадзь Пашкоў]]|выданьне=|месца=Менск|выдавецтва=[[Беларуская энцыкляпэдыя імя Петруся Броўкі]]|год=2003|том=[http://files.knihi.com/Knihi/Slounik/Bielaruskaja_encyklapedyja.djvu.zip/Bielaruskaja_encyklapedyja.17.djvu 17]|старонкі=[http://files.knihi.com/preview/Knihi/Slounik/Bielaruskaja_encyklapedyja.djvu.zip/Bielaruskaja_encyklapedyja.17.djvu/363_866x9999.jpeg 363]-[http://files.knihi.com/preview/Knihi/Slounik/Bielaruskaja_encyklapedyja.djvu.zip/Bielaruskaja_encyklapedyja.17.djvu/364_866x9999.jpeg 364]|старонак=512|сэрыя=|isbn=985-11-0279-2|наклад=10 000}}</ref>.
 
== Выкарыстаньне ==
Парасткі шалфею зьмяшчаюць горкія і дубільныя рэчывы, смалу, этэрычныэтэрны [[алей]], [[сапанін]] і фітанцыд. У [[Кулінарыя|кулінарыі]] высушанае лісьце шалфею ўжываюць у якасьці вострай і горкай рэзкай [[прыправы]] ў [[Салата|салаце]], [[Падліва|падліве]], [[Паштэт|паштэце]] і страве з [[фарш]]у. Таксама шалфеем запраўляюць першую страву. Лісьце ўжываюць для прыгатаваньня вострага напою. У [[парфум]]эрыі выкарыстоўваюць алей шалфею ў якасьцьякасьці замацавальніка паху. Таксама шалфей карысны пры [[Сухоты|сухотах]], [[Запаленьне лёгкіх|запаленьні лёгкіх]], горла ([[танзіліт]]), печані ([[гепатыт]]) і нырак ([[піеланэфрыт]]), насавым крывацёку і ў клімактэрычны пэрыяд. Расьліна мае зьвязвальнае дзеяньне і дапамагае пры болях і [[сэпсіс]]е<ref name="а">{{Артыкул|аўтар=Ірына Тамковіч.|загаловак=Шматаблічны прыгажун|спасылка=|выданьне=Крынічка|тып=|год=26 верасьня 2013|нумар=29 (487)|старонкі=[http://zviazda.by/sites/default/files/pdf/2013/09/1380144811_16.pdf 8]|issn=}}</ref>.
 
== Вырошчваньне ==
Шалфей вырошчваюць 5—6 гадоў. [[Дзялянка|Дзялянку]] ўскопваюць. Насеньне высяваюць на грады для атрыманьня расады. Праз 35—40 дзён расаду перасаджваюць пры наяўнасьці 3—5 сапраўдных лістоў на адлегласьці 10  см у шэрагі, між якімі па 20  см. Праз 3—4 тыдні пасьля перасадкі грады паліваюць, рыхляць міжрадзьдзе і праполваюць. Увосень уносяць арганічныя і калійна-[[фосфар]]ныя ўгнаеньні, увесну  — [[азот]]ныя. У першы год лісьце зьбіраюць на пачаку квітненьня. Зрэзку робяць на вышыні 15—20  см ад глебы, пасьля чаго расьліну падкормліваюць і паліваюць. Улетку зьбіраюць 2—3 ураджаі парасткаў, якія аднаўляюцца за 40—50 дзён<ref name="а"/>.
 
== Крыніцы ==
Атрымана з «https://be-tarask.wikipedia.org/wiki/Шалфей»