Нямецка-савецкая вайна: розьніца паміж вэрсіямі

Змесціва выдалена Змесціва дададзена
W (гутаркі | унёсак)
д +Шаблён, дзейная спасылка
Радок 1:
{{Узброены канфлікт
|Назва = Нямецка-савецкая вайна
|Частка = [[Другая сусьветная вайна]]
|Выява =
|Подпіс да выявы =
|Дата = 22 чэрвеня 1941 — 9 траўня 1945
|Месца = Усходняя і [[Цэнтральная Эўропа]]
|Прычына = адмова СССР саступіць Нямеччыне пралівы [[Басфор]] і [[Дарданэлы]] пры падзеле [[Турэччына|Турэччыны]]
|Вынік = капітуляцыя Нямеччыны
|Тэрытарыяльныя зьмены = СССР атрымаў поўнач [[Усходняя Прусія|Усходняй Прусіі]] ад Нямеччыны і [[Закарпацьце]] ад Вугоршчыны ды страціў [[Беластоцкая вобласьць|Беластоцкую вобласьць]] на карысьць Польшчы; [[Польская Народная Рэспубліка|аднова Польшчы]] зь землямі да [[Одра|Одры]] ад Нямеччыны; вяртаньне [[Першая Славацкая Рэспубліка|Славаччыны]] ў склад адноўленай [[Чэхаславаччына|Чэхаславаччыны]]; Румынія атрымала поўнач [[Сяміградзьдзе|Сяміградзьдзя]] ад Вугоршчыны; аднова [[Югаславія|Югаславіі]]
|Супернік1 = [[Трэці Райх|Нямеччына]], Румынія, Фінляндыя, Вугоршчына
|Супернік2 = [[СССР]]
|Камандуючыя1 = [[Вільгельм Кейтэль]]
|Камандуючыя2 = [[Ёсіф Сталін]]
|Сілы1 = 19 млн
|Сілы2 = 34 476 700
|Страты1 = 5 076 700 вайскоўцаў
|Страты2 = 8 668 400 вайскоўцаў
|Агульныя страты = 20 616 600 цывільных
|Дадаткі =
}}
'''Няме́цка-саве́цкая вайна́'''<ref name="Зьвязда"/> (у савецкай гістарыяграфіі — ''Вялі́кая Айчы́нная вайна́'') — [[вайна]] [[Нацыянал-сацыялізм|нацысцкай]] [[Нямеччына|Нямеччыны]] і яе эўрапейскіх саюзьнікаў — [[Вугоршчына|Вугоршчыны]], [[Італія|Італіі]], [[Румынія|Румыніі]], [[Славаччына|Славаччыны]], [[Фінляндыя|Фінляндыі]] і [[Харватыя|Харватыі]] — супраць [[СССР|Савецкага Саюзу]], якая скончылася перамогай апошняга і [[капітуляцыя]]мі або [[акупацыя]]й першых. Была найважнейшай часткай [[Другая сусьветная вайна|Другой сусьветнай вайны]]. Працягвалася 1418 дзён і начэй з 22 чэрвеня 1941 па 9 траўня 1945 году.
 
Радок 41 ⟶ 62:
 
=== Падрыхтоўка ===
1 жніўня 1940 г. [[менск]]ая газэта «[[Зьвязда]]» зьмясьціла артыкул «[[Фашызм]] — гэта вайна», дзе згадвалася: «Германскі фашызм агаласіў праграму захопу савецкіх тэрыторыяў»<ref>{{Артыкул|аўтар=[[Алена Дзядзюля]].|загаловак=Не губляць пільнасьць|спасылка=http://old.zviazda.by/ru/archive/article.php?id=98911|выданьне=[[Зьвязда]]|тып=[[газэта]]|год=21 чэрвеня 2012|нумар=[http://old.zviazda.by/ru/archive/?idate=2012-06-21 118 (27233)]|старонкі=[http://old.zviazda.by/a2ttachments/98922/21cher-14.indd.pdf 6]|issn=1990-763x}}</ref>.
 
== Пачатак вайны ==
22 чэрвеня 1941 году а 4 гадзіне раніцы [[Нямеччына]] напа­ла на [[Савецкі Саюз]].
 
Усе цэнтральныя органы ўлады Беларускай ССР атрымалі загад камандаваньня Заходняга фронту эвакуявацца са сталіцы ў [[Магілёў]] на трэці дзень вайны, а 20-21 гадзіне 24 чэрвеня. Апошнія кіраўнікі БССР пакінулі Менск а 4 гадзіне раніцы 25 чэрвеня, ня зьнішчыўшы архіў [[Савет народных камісараў БССР|Савета народных камісараў]] у Доме ўрада. У [[Заходняя Беларусь|Заходняй Беларусі]] не пасьпелі заклікаць у войска мясцовых мужчынаў. Пры адступленьні цалкам спалілі [[Віцебск]] і [[Полацак]], расстралялі палітычных вязьняў у 32 турмах Беларусі. На 3 жніўня пераважна ў [[Расейская Савецкая Фэдэратыўная Сацыялістычная Рэспубліка|Расейскую СФСР]], [[Туркмэнская Савецкая Сацыялістычная Рэспубліка|Туркмэнскую]] і [[Казаская Савецкая Сацыялістычная Рэспубліка|Казаскую ССР]] вывезьлі 700 тыс. жыхароў, зь іх 190 тыс. габрэяў (27%)<ref>{{Артыкул|аўтар=[[Эмануіл Ёфэ]].|загаловак=Невядомыя старонкі эвакуацыі|спасылка=http://old.zviazda.by/ru/archive/article.php?id=66052|выданьне=[[Зьвязда]]|тып=[[газэта]]|год=15 верасьня 2010|нумар=[http://old.zviazda.by/ru/archive/?idate=2010-09-15 180 (26788)]|старонкі=[http://old.zviazda.by/a2ttachments/66054/15ver-3.indd.pdf 3]|issn=1990-763x}}</ref>.
 
== Акупацыйны рэжым ==
{{Асноўны артыкул|Нямецкая акупацыя Беларусі (1941—1944)}}
[[Файл:Praca niameccyna.jpg|міні|right|Улётка часоў нямецкай акупацыі Беларусі]]
Цягам вайны ў Беларусі да [[Прымусовая праца|прымусовай працы]] прыцягвалася звыш 2 мільёнаў чалавек<ref name="Зьвязда">{{Артыкул|аўтар=[[Вераніка Канюта]].|загаловак=Вызваленьне: дух перамогі і горыч стратаў|спасылка=http://www.zviazda.by/2013be/09news/15795.html20130921/1379751403-vyzvalenne-duh-peramogi-i-gorych-strat|выданьне=[[Зьвязда]]|тып=газэта|год=21 верасьня 2013|нумар=[http://zviazda.by/pdf/gazeta-pdf-%ef%bb%bf178-27542-ot-21-09-2013 178 (2754227543)]|старонкі=[http://zviazda.by/wp-contentsites/default/uploadsfiles/pdf/2013/09/1379751340_1.pdf 1], [http://zviazda.by/wp-contentsites/uploadsdefault/files/pdf/2013/09/1379751340_5.pdf 5]|issn=1990-763x}}</ref>.
 
=== Адміністрацыйны падзел ===
Радок 67 ⟶ 88:
 
== Наступствы ==
Савецкі Саюз страціў у вайне каля 26 млн чалавек<ref name="Зьвязда"/>. Да 4 траўня 1950 г. СССР вярнуў на радзіму 1 939 163 [[Нямецкія ваеннапалонныя ў СССР|нямецкіх]] [[ваеннапалонны]]х<ref>{{Артыкул|аўтар=|загаловак=Даты, падзеі, людзі|спасылка=|выданьне=Зьвязда|тып=газэта|год=4 траўня 2013|нумар=[http://old.zviazda.by/ru/archive/?idate=2013-05-04 82 (27447)]|старонкі=[http://old.zviazda.by/a2ttachments/111605/4may-8.indd.pdf 8]|issn=1990-763x}}</ref>.
 
=== Беларусь ===
На тэрыторыі Беларусі было спалена 209 гарадоў. Быў амаль поўнасьцю разбураны [[Менск]], у якім захавалася толькі 4—5 буйных будынкаў (гэта было прычынай прапановаў аб пераносе сталіцы ў [[Магілёў]]). Было разбурана і спалена каля 9200 вёсак (628 — з жыхарамі). Перасталі працаваць 10 338 прамысловых прадпрыемстваў і амаль усе электрастанцыі. Пасьля Рэйкавай вайны былі зьнішчаны амаль усе чыгуначныя шляхі.
 
У Беларусі знаходзяцца пахаваньні каля 1,5 мільёну вайскоўцаў [[Рабоча-Сялянская Чырвоная Армія|Чырвонай арміі]], зь якіх 400 тысячаў (27%) у 2010 г. прыпадала на апазнаных. Таксама ў краіне засталіся пахаваньні 200 тыс. нямецкіх вайскоўцаў без уліку карнікаў з [[СС|ахоўных атрадаў]]<ref>{{Артыкул|аўтар=[[Глеб Лабадзенка]].|загаловак=З 1,5 мільёна пахаваных у Беларусі салдатаў высьветленыя асобы толькі 400 тысячаў|спасылка=http://old.zviazda.by/ru/archive/article.php?id=55723|выданьне=Зьвязда|тып=газэта|год=25 сакавіка 2010|нумар=[http://old.zviazda.by/ru/archive/?idate=2010-03-25 54 (26662)]|старонкі=[http://old.zviazda.by/a2ttachments/55725/25sak-5.indd.pdf 3]|issn=1990-763x}}</ref>. Ад нямецкіх акупантаў у Беларусі нарадзілася каля 300 тысячаў дзяцей<ref>{{Навіна|аўтар=[[Галіна Абакунчык]]|загаловак=Пра беларускіх нацыянальных партызанаў і дзяцей нямецкіх салдат|спасылка=http://www.svaboda.by/articleprintview/24980491.html|выдавец=[[Свабода (радыё)|Радыё «Свабода»]]|дата публікацыі=8 траўня 2013|дата доступу=12 лістапада 2013}}</ref>.
 
Да 4 траўня 1950 г. СССР вярнуў на радзіму 1 939 163 [[Нямецкія ваеннапалонныя ў СССР|нямецкіх]] [[ваеннапалонны]]х<ref>{{Артыкул|аўтар=|загаловак=Даты, падзеі, людзі|спасылка=|выданьне=Зьвязда|тып=газэта|год=4 траўня 2013|нумар=[http://old.zviazda.by/ru/archive/?idate=2013-05-04 82 (27447)]|старонкі=[http://old.zviazda.by/a2ttachments/111605/4may-8.indd.pdf 8]|issn=1990-763x}}</ref>.
 
== Глядзіце таксама ==