Розьніца паміж вэрсіямі «Злучнік»

'''Злучнік''' — часьціна [[Беларуская мова|мовы]], якая ўжываецца для сувязі слоўсловаў, частак складанага сказа і самастойных сказаў. Найбольш часта злучнікі зьвязваюць аднародныя члены й простыя сказы ў складаным. Так, у сказе <em>''Нават страціўшы зрок, абыду я паўсьвету, '''а''' да родных мясьцін шлях заўсёды знайду</em>''. ([[Пятрусь Броўка]]) злучнік '''а''' зьвязвае аднародныя члены. У сказе <em>''Абыходзілі вёсны '''і’і''' зімы, '''і’і''' гады за гадамі плылі</em>'' ([[Якуб Колас]]) першы злучнік '''і’і''' зьвязвае аднародныя члены, а другі злучнік '''і’і''' зьвязвае два простыя сказы складанага.

Злучнікі падзяляюцца па:<br />

Паводле паходжаньня злучнікі падзяляюцца на:<br />

* вытворныя<br />

* невытворныя<br />

Невытворныя злучнікі больш старажытнага паходжаньня: '''а''', '''але''', '''ды''', '''і’і''', '''бо''' і інш. Вытворныя ўтварыліся ад іншых часьцін мовы: '''што, калі, як, быццам, затое, затым, хоць, таму што, тым часам як''' і інш.<br />

Паводле значэньня злучнікі падзяляюцца на:<br />

* злучальныя<br />

* падпарадкавальныя<br />

Злучальныя злучнікі раўнапраўныя адзінкі &mdash; члены сказа і простыя сказы складанага сказа: <em>''Яшчэ цьвіце '''і’і''' дзяцельнік, '''і’і''' мята, '''а''' плечы зводзіць першым халадком</em>''. ([[С. Грахоўскі]]) У гэтым сказе злучнік '''і’і''' зьвязвае аднародныя члены, злучнік '''а''' &mdash; два простыя сказы ў складаным. <em>''Амэрыка! Я ў твой народ '''і’і''' ў сэрца твае веру, '''ды''' многа дзьме сьцюдзёных тут вятроў</em>''. ([[Пімен Панчанка]]) Злучнік '''і’і''' зьвязвае аднародныя члены, злучнік '''ды''' &mdash; простыя сказы ў складаным.<br />

Падпарадкавальныя злучнікі служаць для сувязі нераўнапраўных адзінак будовы сказа. Яны звычайна ў складаным сказе зьвязваюць простыя сказы, зь якіх адзін падпарадкоўваецца другому: <em>'''''Каб''' самому блізка ўбачыць неба,'''каб''' запомніць родную зямлю, навучыцца самастойна трэба маладому лётаць жураўлю</em>''. ([[Анатоль Вярцінскі]]) Злучнік '''каб''' зьвязвае два даданыя сказы з галоўным.<br />

паводле ўжываньня злучнікі падзяляюцца на:<br />

* адзіночныя<br />

* паўторныя<br />

* парныя<br />

Адзіночныя злучнікі ўжываюцца ў сказе адзін раз для сувязі адзінападобных (аднолькавых) членаў і частак складанага сказа. Да іх адносяцца злучнікі '''і’і, а, але, ды''' і інш.<br />

Паўторныя злучнікі паўтараюцца пры кожным аднародным члене ці простым сказе ў складаным. Злучнік '''то &mdash; то, ці то &mdash; ці то, ні &mdash; ні, ня то &mdash; ня то''' ўжываюцца толькі як паўторныя: <em>'''''Ні''' лясоў, '''ні''' гор абапал, толькі сьнег ды сьнег бясконца</em>''. ([[А. Звонак]])<em>'' '''То''' глябіня, '''то''' раптам мель, '''то''' сівер люты, '''то''' агонь...</em>'' ([[Пятрусь Броўка]]) Злучнік '''і’і, або, ці, ды, каб, што, як''' і інш. ўжываюцца як адзіночныя і як паўторныя.<br />

Парныя злучнікі &mdash; гэта спалучэньні з двух ці больш слоўсловаў: '''ня толькі &mdash; але і, калі &mdash; то, як &mdash; так і, хоць і &mdash; але''' і інш.<br />

<em>''Вось так часам яно бывае, '''што''' мы ў сумятлівым жыцьці мінаем і не заўважаем красы сваіх родных мясьцін</em>''. ([[М .Хведароўскі]])<br />

<em>''Я ўспамінаю сыраежкі, '''што''' мы на вогішчы пяклі.</em>''([[Пятрусь Броўка]]) У першым сказе '''што''' &mdash; злучнік, у другім '''што''' &mdash; адносны займеньнік, дапаўненьне.<br /><em>'''''Чым''' дакучліва бурчаць, лепей памаўчаць</em>''. (Народная прыказка) <em>'''''Чым''' хата багата, тым і рада</em>''. (Народная прыказка) У першым сказе '''чым''' &mdash; злучнік, у другім сказе '''чым''' &mdash; адносны займеньнік, дапаўненьне.<br />

<em>''Удзень сьвяціла сонца і нават было горача, '''затое''' ноччу дацінаў холад</em>''. ([[Міхась Лынькоў]]) <em>''Чаго было чапляцца '''за тое''', што на век адышло, сплыло ў нябыт</em>''. ([[Іван Мележ]]) У першым сказе '''затое''' &mdash; злучніке, у другім '''за тое''' &mdash; займеньнік з прыназоўнікам, у сказе выступае дапаўненьнем.<br />