Вікіпэдыя

Аляксандар Ельскі: розьніца паміж вэрсіямі

Інтэрактыўны прагляд гісторыі
← Папярэдняя зьменаНаступная зьмена →
Змесціва выдалена Змесціва дададзена
ВізуальнаВікіразметка
Lš-k. (гутаркі | унёсак)
13 332 праўкі
д выдаленая Катэгорыя:Нарадзіліся ў Пухавіцкім раёне; дададзеная Катэгорыя:Нарадзіліся ў Дудзічах з дапамогай [[Вікіпэдыя:Прылады/HotCat...
д афармленьне
Радок 1:
{{Іншыя значэньні|тып=прозьвішча|Ельскі}}
{{Шляхціч
| Імя = Аляксандар Ельскі
| Поўнае імя =
| Арыгінальнае імя =
| ЖанчынаПартрэт = Aliaksandar Jeĺski.jpg
| Шырыня партрэту = ▼
| Партрэт = Aliaksandar Jeĺski.jpg
| Подпіс партрэту = Аляксандар Ельскі. Партрэт работы [[Ігнацы Ўрублеўскі|І. Урублеўскага]]▼
▲| Шырыня партрэту =
|Герб = POL COA Pielesz.svg
▲| Подпіс партрэту = Аляксандар Ельскі. Партрэт работы [[Ігнацы Ўрублеўскі|І. Урублеўскага]]
|Шырыня Герб гербу = POL COA Pielesz.svg
| ШырыняПодпіс гербу = Герб «[[Пелеш]]»
|Пасады =
| Подпіс гербу = Герб «[[Пелеш]]»
|Пачатак Пасады пэрыяду =
| ПачатакЗаканчэньне пэрыяду =
|Папярэднік =
| Заканчэньне пэрыяду =
|Наступнік Папярэднік =
| Імя пры нараджэньні = ▼
| Наступнік =
| Нарадзіўся = {{Нарадзіўся|16|6|1834|0|1}}▼
▲| Імя пры нараджэньні =
| Месца нараджэньня = [[Дудзічы]] [[Ігуменскі павет|Ігуменскага павету]]▼
▲| Нарадзіўся = {{Нарадзіўся|16|6|1834|0|1}}
| Памёр = {{Памёр|10|9|1916|гадоў=82}}▼
▲| Месца нараджэньня = [[Дудзічы]] [[Ігуменскі павет|Ігуменскага павету]]
| Месца сьмерці = ▼
▲| Памёр = {{Памёр|10|9|1916}}
|Род = [[Ельскія]]
▲| Месца сьмерці =
|Бацька Род = Караль = [[Ельскія]]Ельскі
|Маці Бацька = КаральЛюдвіка ЕльскіШтайнбэр
| Жонка = Алена з [[Калячынскія|Калячынскіх]]▼
| Маці = Людвіка Штайнбэр
|Дзеці = Аляксандра Банавэнтура, Ян
▲| Жонка = Алена з [[Калячынскія|Калячынскіх]]
| Дзеці Рэгаліі = Аляксандра Банавэнтура, Ян
|Колер Рэгаліі =
| Колер загалоўку =
| Колер загалоўку =
}}
'''Алякса́ндар Е́льскі''' (літаратурныя псэўданімы: ''Бацян з-над Пцічы'', ''Літвін-грамадзянін''<ref>[[Адам Мальдзіс]]. Ельскі Аляксандр Карлавіч // {{Літаратура/ЭГБ|3к}} С. 349.</ref>; {{Нарадзіўся|16|6|1834}}, вёска [[Дудзічы]] [[Ігуменскі павет|Ігуменскага павету]], цяпер [[Пухавіцкі раён]] [[Менская вобласьць|Менскай вобласьці]] — {{Памёр|10|9|1916}}, маёнтак [[Замосьце (Пухавіцкі раён)|Замосьце]], цяпер [[Пухавіцкі раён]] [[Менская вобласьць|Менскай вобласьці]]<ref>{{Кніга|аўтар = Uładzimir Chilmanowicz|частка = |загаловак = Białoruski kalendarz historychny|арыгінал = |спасылка = |адказны = |выданьне = |месца = Białystok|выдавецтва = |год = 2011|том = |старонкі = 127|старонак = |сэрыя = |isbn = 978-83-930408-8-9|наклад = }}</ref>) — беларускі краязнавец, гісторык, літаратар, этнограф, публіцыст. Сябра Акадэміі ведаў у [[Кракаў|Кракаве]] ([[1892]]).
 
Аляксандар Ельскі — адзін зь першых гісторыкаў беларускай літаратуры і зьбіральнікаў беларускіх рукапісаў.
Радок 40 ⟶ 39:
Прадстаўнік шляхецкага роду [[Ельскія|Ельскіх]] гербу «[[Пелеш]]», сын Караля Ельскага і Людвікі Штайнбэрг<ref>{{Спасылка | аўтар = | прозьвішча = | імя = | аўтарlink = | суаўтары = | дата публікацыі = | url = http://www.sejm-wielki.pl/b/9.2.114 | загаловак = Aleksander Jelski h. Pielesz | фармат = | назва праекту = | выдавец = [http://www.sejm-wielki.pl Potomkowie Sejmu Wielkiego] | дата = 17 сакавіка 2011 | мова = pl | камэнтар = }}</ref>. Дзед Аляксандра Ельскага Станіслаў быў пяцігорскім палкоўнікам у часы [[Станіслаў Аўгуст Панятоўскі|Станіслава Аўгуста Панятоўскага]] і быў у шлюбе з графіняй Розай Прозар, дачкою віцебскага ваяводы. Яго бацька Караль Ельскі, уладальнік маёнткаў [[Дудзічы]] і [[Замосьце (Пухавіцкі раён)|Замосьце]], быў скрыпачом-аматарам, атрымаў у свой час прафэсійную падрыхтоўку ў вядомых музыкантаў Кіфэлінга і Дашчынскага, напісаў некалькі твораў для скрыпкі, у тым ліку і «Палянэз 1837 году», ажаніўся са сваёй гувэрнанткай Людвікай Штайбух, ад гэтага шлюбу нарадзіліся [[Міхал Ельскі|Міхал]] — [[музыкант]] і [[кампазытар]], уладальнік Дудзічаў, Аляксандр — уладальнік Замосьця, Юзаф — маладым памёр у Сыбіры пад час службы ў расейскім войску, Станіслава (у шлюбе Грушвіцкая).
 
Пачатковую адукацыю атрымаў у гімназіі ў г. Лаздэне (Усходняя Прусія), скончыў [[Менск]]ую гімназію ([[1852]]). Служыў у войску, браў удзел у [[Крымская вайна|Крымскай вайне]] [[1853]]—[[1856]]1853—1856 гадоў. Быў міравым судзьдзёйсудзьдзём.
 
Каля [[1850]] году пабраўся шлюбам з Аленай Калячынскай, зь якой меў дачку Аляксандру Банавэнтуру і сына Яна.
 
У [[1864]] годзе ў [[Сядзібна-паркавы комплекс Ельскіх (Замосьце)|сваім маёнтку]] [[Замосьце (Пухавіцкі раён)|Замосьце]] ([[Ігуменскі павет]]) зладзіў прыватны краязнаўчы музэй, у фондах якога было каля 7 тыс. кніжак, 20 тыс. рукапісаў, больш за 1 тыс. гравюраў, калекцыя карцінаў, зборы манэтаў, мэдалёў, прадметаў археалягічных знаходак<ref>{{Літаратура/Памяць/Менск|1к}} С. 492.</ref>.
 
Першы біёграф і сябар [[Вінцэнт Дунін-Марцінкевіч|В. Дуніна-Марцінкевіча]], ад якога прыняў частку архіву, перапісваўся з [[Францішак Багушэвіч|Ф. Багушэвічам]] і іншымі беларускімі пісьменьнікамі<ref>[[Адам Мальдзіс]]. Ельскі Аляксандр Карлавіч // {{Літаратура/ЭГБ|3к}} С. 350.</ref>.
 
Памёр [[10 верасьня]] [[1916]] году ў сваім маёнтку ў [[Замосьце (Пухавіцкі раён)|Замосьці]], пахаваны ва ўрочышчы [[Дудзічы#.D0.9C.D0.BE.D0.B3.D1.96.D0.BB.D0.BA.D1.96|Кобань]] ля [[Дудзічы|Дудзічаў]] і Замосьця.
 
== Дасьледаваньні і творчасьць ==
Радок 57 ⟶ 56:
Напісаў каля 10 тыс. гістарычна-краязнаўчых артыкулаў для «[[Геаграфічны слоўнік Каралеўства Польскага і іншых славянскіх краёў|Геаграфічнага слоўніка Каралеўства Польскага і іншых славянскіх краёў]]», «Вялікай усеагульнай ілюстраванай энцыкляпэдыі». У «Геаграфічным слоўніку…» апісаў мясцовасьці амаль усіх беларускіх паветаў, дзе называў мясцовыя гарадзішчы, курганы, замчышчы, земляныя валы.
 
Выдаў зборнік «100 прыказак, загадак, прыдумак і гавэндаў для пажытку беларускага (крывіцкага) народу» ([[1908]]). Аўтар працаў: «Піва і варэньне піва ў нашым мінулым» ([[1883]]), "«Заўвагі пра сялянскае пытаньне» ([[1884]]), «Пра беларускую гаворку» ([[1885]]), «Слоўца пра матэрыялы для вывучэньня беларускай гаворкі, этнаграфіі і літаратуры» ([[1886]]), «Адам Міцкевіч на Беларусі» ([[1890]]), «Напамін пра бібліятэку Юльяна Бэргеля, пастара ў Слуцку» (абедзьве [[1890]]), «Беларуская літаратура і бібліяграфія» ([[1892]]), «Нарыс гісторыі мясцовай гаспадаркі ў супастаўленьні з народнымі звычаямі ад першабытных да астатніх часоў» (т. 1—2, [[1893]]—[[1897]]1893—1897), «Гістарычныя зьвесткі пра радзівілаўскую ткальню паясоў у Слуцку» ([[1893]]), «Нарыс звычаяў шляхты ў супастаўленьні з эканомікай і доляй народу ў Польшчы і Літве» (т. 1—2, [[1897]]—[[1898]]1897—1898), «Гістарычныя зьвесткі пра фабрыку шкла і аздобных люстэрак у радзівілаўскім Урэччы на Літве» ([[1899]]), «Згубны культ чужаземшчыны ў нас у сьвятле айчыннай літаратуры» ([[1901]]). «Нарыс гісторыі Менскага біскупства» ([[1907]]) і іншых.
 
Аўтар верша «Вінцуку Дуніну-Марцінкевічу, беларускаму паэту», дыдактычных вершаваных і празаічных гутарак на беларускай мове ў духу асьветніцтва і хрысьціянскай маралі «Сынок» ([[1895]]), «Выбірайма я ў прочкі! Скарэй у Томск!», «Нашы перасяленцы» (абедзьве [[1896]]), «Слова аб праклятай гарэлцы…» ([[1900]]), «Гутарка аб тым, якая мае быць „Зямля і Воля“ сельскаму народу» ([[1906]]). У іх асуджаў асобныя маральныя заганы тагачаснага грамадзтва, заклікаў да прыватных рэформаў, рацыянальнага вядзеньня гаспадаркі.
 
На беларускую мову пераклаў 1-ю частку паэмы [[Адам Міцкевіч|А. Міцкевіча]] «[[Пан Тадэвуш]]» ([[1893]]), асобныя ягоныя вершы, кнігу польскага эканаміста Ю. Супінскага «Сем вечароў», перакладаў паэму А. Мальчэўскага «Марыя».
 
Рукапісныя і кніжныя зборы А. Ельскага па ягонай сьмерці апынуліся ў [[Кракаў|Кракаве]], [[Варшава|Варшаве]] (фонд Прозараў і Ельскіх у Галоўным архіве старажытных актаў), часткова — у [[Менск]]у і [[Вільня|Вільні]].
Радок 75 ⟶ 74:
 
== Крыніцы ==
{{зноскіКрыніцы}}
 
== Літаратура ==
* {{Літаратура/ЭГБ|3}}
* {{Літаратура/Памяць/Менск|1}}
* Аляксандар Ельскі. [http://media.catholic.by/nv/n22/art7.htm Нарыс па гісторыі Мінскай дыяцэзіі] // «[[Наша вера]]» № 4 (22), [[2002]].
* Аляксандр Ельскі. Аберагаючы памяць народа (Скарбы Замосця) // Беларусіка — Albaruthenica. Кн. 20. — Мн.:, 2001. {{ISBN |985-6638-34-8}}.
 
== Вонкавыя спасылкі ==
{{Commons}}
{{Commonscat|Aliaksandr Jeĺski}}
 
{{Бібліяінфармацыя}}
 
Атрымана з «https://be-tarask.wikipedia.org/wiki/Аляксандар_Ельскі»