Амэтыст: розьніца паміж вэрсіямі

Змесціва выдалена Змесціва дададзена
д →‎Адмены і назвы: выпраўленьне спасылкі
крыніца — https://ru.wikipedia.org/wiki/Аметист?oldid=95082161
 
Радок 11:
|Габітус =
|Двайнікі =
|Бляск = шклопадобны, глянцавыпэрлямутравы
|Празрыстасьць = ад празрыстага да паўпразрыстага
|Луплівасьць =
Радок 20:
|Цьвёрдасьць = 7
|Злом = канхаідальны
|Прымешак = Fe<!--sup>2+</sup>, Паказаць элемэнты --Fe<sup>3+</sup>
|Шчыльнасьць = <!-- Шчыльнасьць у г/см³ -->
|Шчыльнасьць2 = <!-- Спэцыфічная шчыльнасьць -->
Радок 38:
|Асаблівасьці = [[П’езаэфэкт|п’езаэлектрычны]]
}}
'''Амэты́ст''' ({{мова-grc|αμέθυστος}}, ад α «не» + μέθυσος «п’яніца») — сіняя, сінявата-ружовая ці чырвона-фіялетавая разнавіднасьць [[кварц]]у. Празрысты амэтыст адносіцца да [[Каштоўныя камяні|паўкаштоўных камянёў]]; непразрысты — каштоўны {{Не перакладзена|вырабны камень||ru|Поделочный камень}}.

Сустракаецца звычайна ў вольным выглядзе ў пустэчах і жылах сярод крышталічных горных парод [[крышталь|крышталяў]] і іхіхніх спарышоў. Крышталі ўтвораныўтвораныя камбінацыяй [[роўніца]]ў прызмы і ромбаэдраромбаэдру, прычым з усіх кварцаў менавіта для амэтыста характэрнай рысай зьяўляецца перавага граняў ромбаэдра. Радзей крышталі маюць доўгапрызматычнае або скіпетрападобнае аблічча. Звычайны ў друзах[[друза]]х і крышталічных шчотках ўнутры агатавых жэод[[жэода]]ў, у міндалінахмігдалінах і расколінах вульканічных пародаў.
 
Старажытнагрэцкая назва «ня п’яніца» выказвае старажытнае павер’е, быццам амэтыст ахоўвае ягонага ўласьніка ад [[Алькагалізм|п’янства]].
 
== Агульнае апісаньне ==
[[Хімічная формула]]: SiO<sub>2</sub>&nbsp;— [[дыяксыд крэмну]].
 
Празрыстая [[Фіялетавы колер|фіялетавая]] адмена [[кварц]]у, афарбоўка якога мае радыяцыйную прыроду<ref name="mir">Мир камня. В 2-х т. Т. 2. Драгоценные и поделочные камни: Пер. с нем. / Послесл. С.&nbsp;Ф.&nbsp;Ахметова.&nbsp;— М.: Мир, 1986.&nbsp;— 263 с.</ref> і абумоўленаеабумоўленая структурным дамешкам Fe<sup>3+</sup> і Fe<sup>2+</sup>, што замяняе Si або знаходзіцца ў міжвузьзях<ref>Минералогия и кристаллофизика ювелирных разновидностей кремнезема / В.&nbsp;Г.&nbsp;Балакирев, Е.&nbsp;Я.&nbsp;Киевленко, Л.&nbsp;В.&nbsp;Никольская и др. М.: Недра, 1979.</ref>. Колер таксама зьвязваюць з дамешкамі [[манган]]у або арганічнага фарбавальніка. Адценьні афарбоўкі&nbsp;— ад блакітнавата-фіялетавага, лавандава-сіняга да пурпурна-цёмнага.
 
Характэрнае нязначнае [[Плеахраізм|зьмяненьне афарбоўкі]] ў залежнасьці ад асьвятленьня. Крышталі амэтысту з [[Хрусталь|хрусталеносных]] жылаў, як правіла, устойлівыя нават да простага сонечнага сьвятла; амэтыст, знойдзены ў жэодах між [[Асадкавыя горныя пароды|асадкавых пародаў]], звычайна хутка выцьвітаюць на сьвятле.
Як напаўкаштоўны камень выкарыстоўваецца ў ювэлірных і мастацкіх вырабах.
 
Пры награваньні да 250°С афарбоўка амэтыстаў паступова пераходзіць у жоўтую ці зелянявую. Накальваньне амэтыстаў да тэмпэратураў 470—750°С прыводзіць да зьмены іхняй афарбоўкі на залаціста-жоўтую&nbsp;— цытрынавую, а неасьцярожнае награваньне&nbsp;— увогуле да ейнага зьнікненьня. Большасьць [[цытрын]]аў, якія трапляюць на рынак, уяўляюць сабою абпаленыя амэтысты. Пры радыяактыўным апраменьваньні першапачатковая афарбоўка аднаўляецца<ref name="mir">Мир камня. В 2-х т. Т. 2. Драгоценные и поделочные камни: Пер. с нем. / Послесл. С.&nbsp;Ф.&nbsp;Ахметова.&nbsp;— М.: Мир, 1986.&nbsp;— 263 с.</ref>.
== Адмены і назвы ==
Накальваньне амэтыстаў да тэмпэратураў 470—750°С прыводзіць да зьмены іхняй афарбоўкі на залаціста-жоўтую&nbsp;— цытрынавую, а неасьцярожнае награваньне&nbsp;— увогуле да ейнага зьнікненьня. Большасьць [[цытрын]]аў, якія трапляюць на рынак, уяўляюць сабою абпаленыя амэтысты. Пры радыяактыўным апраменьваньні першапачатковая афарбоўка аднаўляецца<ref name="mir">Мир камня. В 2-х т. Т. 2. Драгоценные и поделочные камни: Пер. с нем. / Послесл. С.&nbsp;Ф.&nbsp;Ахметова.&nbsp;— М.: Мир, 1986.&nbsp;— 263 с.</ref>.
 
Як [[Каштоўныя камяні|напаўкаштоўны камень]] выкарыстоўваецца ў ювэлірных і мастацкіх вырабах.
На рынку каштоўных камянёў часта выкарыстоўваюць гандлёвыя найменьні, якія не адпавядаюць іхняй мінэралягічнай назве<ref name="mir">Мир камня. В 2-х т. Т. 2. Драгоценные и поделочные камни: Пер. с нем. / Послесл. С.&nbsp;Ф.&nbsp;Ахметова.&nbsp;— М.: Мир, 1986.&nbsp;— 263 с.</ref>:
 
== Адмены і назвы ==
На рынку каштоўных камянёў часта выкарыстоўваюць гандлёвыя найменьні, якія не адпавядаюць іхняй мінэралягічнай назве<ref name="mir">Мир камня. В 2-х т. Т. 2. Драгоценные и поделочные камни: Пер. с нем. / Послесл. С.&nbsp;Ф.&nbsp;Ахметова.&nbsp;— М.: Мир, 1986.&nbsp;— 263 с.</ref>:
* ''багемскі тапаз або залацісты, індыйскі, гішпанскі, саляманскі тапаз, мадэйра-тапаз, пальмэйра-тапаз, сьера-тапаз''&nbsp;— цытрын (абпалены амэтыст)
* ''венскі амэтыст''&nbsp;— фіялетавая [[шпінэль]] або фіялетавы [[карунд]]
Радок 60 ⟶ 66:
* амэтыст-[[сапфір]] (фіялетавая адмена карунду)
 
== ПашырэньнеПаклады ==
Сустракаецца ў [[граніт]]ных [[пэгматыт]]ах, кварцавых жылах і ў выглядзе {{Не перакладзена|Друза|друзаў|uk|Друза (мінеральний агрегат)}} у паражнінах [[Вульканічныя пароды|вульканічных пародаў]] у асноўным на [[Урал|Ўрале]], у [[Індыя|Індыі]], [[ЗША]], [[Уругвай|Уругваі]] ды [[Бразылія|Бразыліі]].
 
Радок 69 ⟶ 75:
{{Commonscat|Amethysts}}
 
{{Бібліяінфармацыя}}
[[Катэгорыя:Каштоўныя камяні]]
 
[[Катэгорыя:Мінэралы]]
[[Катэгорыя:КаштоўныяПаўкаштоўныя камяні]]
[[Катэгорыя:Аксыдныя мінэралы]]
[[Катэгорыя:МінэралыАдмены кварцу]]