Людвік I Вялікі: розьніца паміж вэрсіямі

'''Лю́двік I Вялі́кі''' (''Loys'', ''Lajos'', ''Ludwik Węgierski'') ([[5 сакавіка]] [[1326]] – [[11 верасняверасьня]] [[1382]]) — кароль [[ВенгрыяВугоршчына|ВенгрыіВугоршчыны]] (Лаяш, з [[1342]] году) і [[Польшча|Польшчы]] (Людвік, з [[17 лістапада]] [[1370]] году).

З французскай [[дынастыя Анжу|дынастыі Анжу]]. Сын караля [[Карл Роберт Анжуйскі|Карла РобертаРобэрта Анжуйскага]] і Эльжбеты, сястры польскага караля [[Казімір III|Казіміра III]], з [[1335]] году палітычны саюзнік апошняга, спадкаемца польскага трону. З [[1340]] году дапамагаў Казіміру ў барацьбе за [[Галіцка-Валынскае княства]], праследуючы пры гэтым венгерскіявугорскія інтарэсы, што выклікала яго сутыкненнесутыкненьне з валынскім князем [[Любарт|Любартам]]. У [[люты|лютым]] [[1345]] году удзельнічаў ў беспаспяховымбесьпасьпяховым паходзе [[крыжакі|крыжакоў]] у бок [[Трокі|Трокаў]]. Прымаў актыўны ўдзел у паходах Казіміра на [[Валынь]], [[Падляшша]] ій [[БерасцейшчынаБерасьцейшчына|БерасцейшчынуБерасьцейшчыну]] ў [[1349]] – [[1351]] гадах, у ходзе якіх венгерскіявугорскія войскі часова авалодвалі паўднёва-заходнімі землямі [[ВКЛ]]. Асабліва няўдалай для ВКЛ была вайна ў [[ліпень|ліпні]] – [[жнівень|жніўні]] 1351 году, калі Людвік захапіў у палон Любарта і [[Кейстут|Кейстута]]. [[15 жніўня]] 1351 году прымусіў іх падпісаць дагавор, паводле якога ВКЛ мусіла заплаціць вялікі выкуп, адмаўлялася ад прэтэнзій на Галічыну. Дагавор вядомы з хронікі ананімнага венгерскагавугорскага манаха-францысканца, удзельніка выправы Людвіка (магчыма, [[Янаш Кецьі|Янаша Кецьі]]). Кейстут разам з Людвікам адправіўся ў ВенгрыюВугоршчыну як гарант дагавора і для [[хрышчэннехрышчэньне|хрышчэнняхрышчэньня]], але здолеў уцячы. У [[1354]] годзе Людвік паранены пры асадзе літоўскай крэпасці [[Бэлз]] на захадзе Валыні. ПасляПасьля заняццязаняцьця польскага трону ўзнавіў войны з ВКЛ (1372 – [[1377]]), у выніку якіх Бэлз і [[Холм]] далучаныя да Галічыны (якая пры Людвіку часова ўвайшла ў склад ВенгрыіВугоршчыны, што выклікала незадавальненненезадавальненьне польскіх феадалаўфэадалаў), а Любарт, як і падольскія князі [[АляксандрАляксандар Карыятавіч|АляксандрАляксандар]] і [[Барыс Карыятавіч|Барыс]] [[Карыятавічы]] і ратненскі князь [[Фёдар Альгердавіч]] (якому належаў і [[Кобрын]] з акругай) былі вымушаны прызнаць сюзэрэнітэт ВенгрыіВугоршчыны. Некалькі разоў высоўваў праекты хрысціянізацыіхрысьціянізацыі Літвы. Ініцыяваў стварэннестварэньне [[Луцкая каталіцкая епархія|Луцкай каталіцкай епархіі]] ў [[1375]] годзе, юрысдыкцыя якой ахоплівала і паўднёва-заходнія землі сучаснай [[Беларусь|Беларусі]], на якія пазнейпазьней, у [[XIV14 стагоддзестагодзьдзе|XIV]] – [[XVIII18 стагоддзестагодзьдзе|XVIII]] стагоддзяхстагодзьдзях, пашыраліся венгерскіявугорскія экспансіянісцкія планыпляны (глядзіце [[Радноцкі дагавор 1656 году]] ій інш.)

ПраўленнеПраўленьне Людвіка супала з “залатым векам” еўрапейскагаэўрапейскага рыцарства, да пашырэнняпашырэньня ідэялогііідэялёгіі ій эстэтыкі якога ў [[Цэнтральная ЕўропаЭўропа|Цэнтральнай]] і [[Усходняя ЕўропаЭўропа|Усходняй]] [[ЕўропаЭўропа|ЕўропеЭўропе]] ён істотна прычыніўся. Празваны венгерскімівугорскіямі гісторыкамі Вялікім за значнае пашырэннепашырэньне межаў каралеўства, якое пры ім зазнала росквіт эканомікі і культуры: адчынены першы ўніверсітэтўнівэрсытэт у горадзе [[Печ (горад)|Печ]], пачаў чаканіцца залаты дукат, які ў XIV – [[XVI стагоддзестагодзьдзе|XVI]] стагоддзяхстагодзьдзях адыгрываў ролю рэгіянальнай залатой валюты Цэнтральнай і Усходняй ЕўропыЭўропы, у тым ліку БеларусіЛітвы (“золотой“залаты вгорский”вгорскі”). У [[1374]] годзе выдаў першы [[Кошыцкі прывілей|агульнапольскі (Кошыцкі) прывілей]], паводле якога [[шляхта|шляхце]] гарантаваўся ўзровень імунітэту, якім дагэтуль карысталіся толькі вышэйшыя феадалыфэадалы (асабістая недатыкальнасцьнедатыкальнасьць, сімвалічныясымбалічныя падаткі на карысцькарысьць дзяржаўнага скарбу ій інш.), што паклала пачатак стварэннюстварэньню асаблівага дзяржаўнага лада Польшчы, а ў будучым і ВКЛ. ПасляПасьля смерцісьмерці Людвіка польскай каралевай была абрана яго дачка [[Ядвіга]].