Вікіпэдыя

Беларуская Народная Рэспубліка: розьніца паміж вэрсіямі

Інтэрактыўны прагляд гісторыі
← Папярэдняя зьменаНаступная зьмена →
Змесціва выдалена Змесціва дададзена
ВізуальнаВікіразметка
KastusK (гутаркі | унёсак)
708 правак
Няма апісаньня зьменаў
д выпраўленьне спасылкі
Радок 51:
|Дадаткі =
}}
'''Белару́ская Наро́дная Рэспу́бліка''', '''Biełaruskaja Narodnaja Respublika''' ('''БНР''', '''BNR''') — [[беларусы|беларуская]] дзяржава<ref>[[Анатоль Сідарэвіч|Сідарэвіч А.]] Беларуская Народная Рэспубліка // {{Літаратура/ЭГБ|1к}} С. 384.</ref>, [[улада]] якой пашыралася на частку тэрыторыі сучаснай [[Беларусь|Беларусі]] з 25 сакавіка 1918 году да 28 красавіка<ref>{{Літаратура/Гісторыя Беларусі (у кантэксьце сусьветных цывілізацыяў)|к}} С. 323—324.</ref> 1919 году (зь перапынкамі), а таксама ў часе [[Слуцкі збройны чын|Слуцкага збройнага чыну]] (27 лістапада  — 31 сьнежня 1920).
 
Дзяржаўныя сымбалі — [[бел-чырвона-белы сьцяг]] і герб [[Пагоня]]<ref name="hb315">{{Літаратура/Гісторыя Беларусі (у кантэксьце сусьветных цывілізацыяў)|к}} С. 315.</ref>. Сталіца — [[Менск]]. Дзяржаўная і абавязковая мова — [[беларуская мова|беларуская]] (з 12 красавіка 1918<ref name="hb315"/>). Часовая [[часовая канстытуцыя Беларускай Народнай Рэспублікі|канстытуцыя]] ад 11 кастрычніка 1918 году<ref name="ehb386">[[Анатоль Сідарэвіч|Сідарэвіч А.]] Беларуская Народная Рэспубліка // {{Літаратура/ЭГБ|1к}} С. 386.</ref>. Выдача пашпартоў<ref name="hb315"/>.
 
Міжнароднае прызнаньне: [[Першая Рэспубліка Армэніі|Армэнія]], [[Грузінская Дэмакратычная Рэспубліка|Грузія]], [[Аўстрыя]], [[Польская Рэспубліка (1918—1939)|Польшча]], [[Эстонія]]<ref>{{артыкул|аўтар =| частка = |загаловак =Päewauudised. Walge-Wene saatkond Tallinas.|арыгінал = |спасылка =http://dea.nlib.ee/fullview.php?frameset=3&showset=1&wholepage=suur&pid=s622512&nid=11706&con=0|адказны =Julius Seljamaa|выданьне=[[Waba Maa]]|тып=газэта|месца=[[Талін|Tallinn]] |выдавецтва=Waba Maa |год=20.10.1919|выпуск=|том=|нумар= 229| старонкі=3 |isbn=}}</ref><ref>{{артыкул|аўтар =| частка = |загаловак =Päewauudised. Walge-Wene esitajaks Eesti Walitsuse junre.|арыгінал = |спасылка =http://dea.nlib.ee/fullview.php?frameset=3&showset=1&wholepage=suur&pid=s179338&nid=11710|адказны =Julius Seljamaa|выданьне=[[Waba Maa]]|тып=газэта|месца=[[Талін|Tallinn]] |выдавецтва=Waba Maa |год=24.10.1919|выпуск=|том=|нумар= 233| старонкі=1 |isbn=}}</ref><ref>{{Кніга|адказны =Тэкст [[Уладзімер Арлоў (гісторык)||У. Арлова]]; Маст. З.Герасімовіч|загаловак =Краіна Беларусь. Ілюстраваная гісторыя|месца =Лондон|выдавецтва =Angloproject corporation limited|год =2003|старонак =317}}</ref>, [[Летува]], [[Латвія]], [[Чэхаславаччына]], [[УНР]]<ref>{{Літаратура/ЭГБ|1к}} С. 386.</ref> і [[Фінляндыя]] ([[дэ-юрэ]]<ref name="hb315"/><ref>{{артыкул|аўтар = | частка = |загаловак =Helsinki, jouluk. 16 p. Suomi tuunustanut Walko-Wenäjan hallituksen.|арыгінал = |спасылка =https://digi.kansalliskirjasto.fi/sanomalehti/binding/1176041?page=3 |адказны =Santeri Ivalo|выданьне=[[Helsingin Sanomat]].|тып=газэта|месца=[[Хэльсынкі|Helsinki]] |выдавецтва= |год=16.12.1919 |выпуск=|том=|нумар=341 | старонкі=3 |isbn=}}</ref>
<ref>{{артыкул|аўтар = | частка = |загаловак =Suomi tunnustaa Walko-Wenäjän tosiasiallisesti.|арыгінал = |спасылка =https://digi.kansalliskirjasto.fi/sanomalehti/binding/1205362?page=2 |адказны =Pekka Lempinen|выданьне=Kansan Työ|тып=газэта|месца=[[Выбарг|Viipuri]] |выдавецтва=Viipurin Työväen Sanomalehti- ja Kirjapaino-Osuuskunnalle |год=16.12.1919 |выпуск=|том=|нумар=289 | старонкі=2 |isbn=}}</ref>
<ref>{{артыкул|аўтар = | частка = |загаловак =Признаніе Бѣлорусской республики Финляндіей.|арыгінал = |спасылка =https://periodika.lndb.lv/periodika2/p#periodical;id=145934083154218831885119996092170058541|адказны =В. П. Пановъ|выданьне=[[Сегодня]]|тып=газэта|месца=[[Рыга]] |выдавецтва=Т-во "Народъ" въ лицѣ Як. Брамса |год=21.12.1919|выпуск=|том=|нумар=81 | старонкі=2 |isbn=}}</ref>); [[Нямецкая імпэрыя|Нямеччына]], [[Баўгарыя]] і [[Асманская імпэрыя|Турэччына]] ([[дэ-факта]]<ref>[[Анатоль Сідарэвіч|Сідарэвіч А.]] Беларуская Народная Рэспубліка // {{Літаратура/ЭГБ|1к}} С. 388.</ref>).
Радок 100:
Падобная практыка прыводзіла да істотных зьменаў у зьнешнепалітычным курсе дзяржавы: так, кааптацыя Менскага беларускага прадстаўніцтва падштурхнула Раду БНР да адпраўленьня ўдзячнае тэлеграмы кайзэру Нямеччыны, а пазьней пад націскам нямецкага камандваньня адзін з найвыбітнейшых сябраў прадстаўніцтва, [[Раман Скірмунт]], стаў старшынём ураду краіны<ref>Менскае беларускае прадстаўніцтва // {{Літаратура/ЭГБ|5}}</ref>. У траўні 1918 году сярод палітычных структураў БНР узьнікла двоеўладзьдзе: з ураду БНР выйшлі сацыял-дэмакрат А. Смоліч і сацыял-рэвалюцыянэры, у выніку чаго з сацыялістаў-фэдэралістаў была створаная г.зв. [[Рада пяцёх]]; у той час як правыя сілы стварылі альтэрнатыўны ўрад на чале са Скірмунтам. Аднак ужо ў чэрвені гэтага ж году левыя й правыя прыйшлі да кампрамісу, новы кааліцыйны ўрад узначаліў Серада<ref name="ehb385"/>.
 
[[Файл:Miensk, BNR. Менск, БНР (1918).jpg|міні|280пкс|Беларускі нацыянальны [[бел-чырвона-белы сьцяг]] над будынкам [[Народны Сакратарыят БНР|Народнага Сакратарыяту БНР]] (былы [[Дом губэрнатара (Менск)|Дом губэрнатара]]). [[Менск]], 1918  г.]]
 
Выканкам Усебеларускага кангрэсу пастанавіў узяць уладу ў свае рукі. 21 лютага 1918 году ён зьвярнуўся да народу Беларусі зь [[Першая Ўстаўная грамата|Першай устаўной граматай]], у якой абвясьціў сябе часовай уладай на тэрыторыі Беларусі. Выканкамам Усебеларускага кангрэсу да адкрыцьця Ўсебеларускага Ўстаноўчага Сойма функцыі новай улады ўскладаліся на створаны першы беларускі ўрад — Народны Сакратарыят Усебеларускага кангрэсу, старшынём якога стаў адзін зь лідэраў [[БСГ]] [[Язэп Варонка]].
Радок 115:
[[Файл:BNR Third charter.png|thumb|200пкс|зьлева|Трэцяя Ўстаўная грамата БНР]]
[[Файл:BNR Grodno.jpeg|міні|280пкс|Урад БНР у [[Горадня|Горадні]]]]
[[Файл:Biełaruskaja kamendatura, Horadnia (1919).png|значак|280пкс|Беларуская камэндатура ў Горадні, 1919  г.]]
 
У адказ на Берасьцейскую мірную дамову паміж Савецкай Расеяй і Нямеччынай, 25 сакавіка, пасьля доўгіх спрэчак паміж прыхільнікамі незалежнасьці і прыхільнікамі аўтаноміі Беларусі ў складзе Расеі, большасьцю галасоў была прынятая [[Трэцяя Ўстаўная грамата]], у якой Беларуская Народная Рэспубліка абвяшчалася незалежнай дзяржавай, [[Берасьцейская мірная дамова]] скасоўвалася. Афіцыйнай мовай была аб’яўленая беларуская, а сталіцай новай дзяржавы — места Менск.
Радок 138:
З ініцыятывы [[Антон Луцкевіч|А. Луцкевіча]] ў 1918 годзе ўтварылася першая беларуская навуковая ўстанова — [[Беларускае навуковае таварыства (1918)|Беларускае навуковае таварыства]] ў [[Вільня|Вільні]]<ref name="ehb386"/>. Вялася падрыхтоўка да адкрыцьця [[Віленская беларуская гімназія|Віленскай беларускай гімназіі]].
 
У 1918 годзе ў БНР на беларускай мове выходзіла 6 газэтаў (у т.тым л.ліку [[Беларускі шлях (1918)|Беларускі шлях]]) і 3 часопісы, дзейнічала 11 выдавецтваў<ref name="hb315"/>. Выдавецтва «Адукацыя» актыўна друкавала падручнікі для школаў.
 
19 траўня 1918 году на базе Таварыства драмы і камэдыі ўзьнік Беларускі дзяржаўны тэатар БНР<ref name="hb315"/>.
Радок 174:
 
== Эміграцыя і сучаснасьць ==
[[Файл:Vilenskaja biełaruskaja gimnazija-1.jpg|міні|280пкс|Vilenskaja biełaruskaja gimnazija-1.jpg|Сьвяткаваньне ўгодкаў утварэньня Беларускай Народнай Рэспублікі ў [[Віленская беларуская гімназія|Віленскай беларускай гімназіі]]. [[Вільня]], 25 сакавіка 1935  г.]]
 
У студзені 1919 году [[Рада БНР|Рада]] і ўрад БНР пераехалі ў [[Вільня|Вільню]], а потым ([[Беларусь у Першай савецка-польскай вайне|у выніку наступленьня Чырвонай Арміі]] і дзейнасьці польскіх ваенізаваных фармаваньняў) у [[Горадня|Горадню]]. Гэты горад лічыўся сталіцай БНР да верасьня 1919 году. Пад эгідай ураду БНР знаходзіліся некаторыя мясцовыя арганізацыі, быў наладжаны выпуск 5 беларускіх газэт (у т.тым л.ліку [[Беларускі народ (1919)|Беларускі народ]], [[Родны край (1919)|Родны край]]). Урад БНР у гэты час вёў змаганьне супраць прэтэнзіяў польскай дзяржавы на беларускія тэрыторыі, дамагаўся права на ўдзел у Парыскай мірнай канфэрэнцыі, пасьпяхова прайшлі перамовы з урадам [[УНР]] пра пазыцыю для ўраду А. Луцкевіча.
 
У сувязі зь дзеяньнямі польскіх легіянэраў у канцы сакавіка 1919 году ўрад БНР выехаў у [[Бэрлін]]. Тут была дэзавуяваная рэзалюцыя «Ўсебеларускага зьезду», які нібыта адбыўся ў [[Наваградак|Наваградку]], аб далучэньні Беларусі да Польшчы. У траўні 1919 году ад старшыні мірнай канфэрэнцыі быў атрыманы дазвол на прыезд беларускай дэлегацыі ў [[Парыж]].
Радок 237:
* '''Ордэн «Пагоня — Жыве Беларусь!».''' Зацьверджаны 10—14 кастрычніка 1976 году. Выконваецца з срэбра. Прывешваецца на стужцы нацыянальных колераў. На відавым баку выява герба Пагоня; унізе дзьве скрыжаваныя лаўровыя галінкі, уверсе тэкст: «Жыве Беларусь», на адваротным баку ў двух радках літары Б[еларуская] Ц[энтральная] Р[ада] і дата 27.6.1944<ref name="ReferenceA"/>.
* '''Ордэн Пагоні.''' Зацьверджаны 1 верасьня 1949 году, першыя ўзнагароджаныя — 5 жніўня 1951 году. Мае пяць клясаў (ступеняў). Выконваецца з золата ці срэбра, прывешваецца на стужцы нацыянальных колераў. У цэнтры выява Пагоні, на шырокіх прамянёх крыжа літары БНР, на цэнтральным верхнім промні пазначаная ступень. На адваротным баку — парадкавы нумар<ref name="ReferenceA"/>.
* '''Крыж Жалезнага Рыцара.''' Зацьверджаны 1 верасьня 1949 году, першыя ўзнагароджаныя — 5 жніўня 1951 году. Мае пяць ступеняў, выконваецца з золата, срэбра ці бронзы. Прывешваецца на стужцы чырвонага (цёмнага) і зямельнага (бурага) колераў. Шаблі на стужцы з таго ж мэталу, што і на ордэне. На трох горных прамянёх  — літары «БНР». На адваротным баку — парадкавы нумар<ref name="ReferenceA"/>.
 
== Крыніцы ==
Атрымана з «https://be-tarask.wikipedia.org/wiki/Беларуская_Народная_Рэспубліка»