Руаль Амундсэн: розьніца паміж вэрсіямі

Змесціва выдалена Змесціва дададзена
Dymitr (гутаркі | унёсак)
д стыль, артаграфія
Dymitr (гутаркі | унёсак)
д стыль, артаграфія
Радок 8:
|род дзейнасьці = падарожнік, дасьледчык
|дата нараджэньня = {{Нарадзіўся|16|7|1872}}
|месца нараджэньня = [[Бург (ЭстфолЭстфоль)|Бург]], [[Нарвэгія]]
|грамадзянства = [[Нарвэгія]]
|падданства =
Радок 14:
|месца сьмерці =
|бацька = [[Енс Амундсэн]]
|маці = ГанаГанна СагльквістСальквіст
|муж =
|жонка =
Радок 23:
|commons =
}}
'''Руаль Амундсэн''' ({{мова-no|Roald Engelbregt Gravning Amundsen}}; [[16 ліпеня]] [[1872]], [[Бург (ЭстфолЭстфоль)|Бург]], [[Нарвэгія]] — каля [[18 чэрвеня]] [[1928]], невядома) — [[Нарвэгія|нарвэскі]] палярны падарожнік і дасьледчык. 17 чэрвеня 1903 году на судне «Ёа» Амундсэн адправіўся ў [[Арктыка|Арктыку]]. Арганізаваўшы базу ў бухце Ёа, ён распачаў паходы на санях да Паўночнага геамагнітнага полюса і вызначыў ягонае разьмяшчэньне, а таксама прайшоў уздоўж берагоў вострава [[Вікторыя (востраў)|Вікторыя]]. Затым праплыў на «Ёа» праз [[праліў Сымпсана]], знайшоў Паўночна-заходні марскі шлях і ў 1906 годзе дасягнуў [[Сан-Францыска]]. Адзіны, хто прайшоў на судне і Паўночна-ўсходнім (уздоўж берагоў [[Сыбір]]ы), і [[Паўночна-заходні марскі шлях|Паўночна-заходнім марскім шляхам]] (па пратоках [[Канадзкі архіпэляг|Канадзкага архіпэлягу]]). Першым дасягнуў [[Паўднёвы полюс|Паўднёвага полюсу]] 14 сьнежня 1911 году. Загінуў, выляцеўшы на дапамогу экспэдыцыі [[Умбэрта Нобіле]].
 
У гонар падарожніка названыя [[мора Амундсэна|мора]], [[гара Амундсэна|гара]] і [[Злучаныя Штаты Амэрыкі|амэрыканская]] [[палярная станцыя|навуковая станцыя]] [[Амундсэн-Скот (антарктычная станцыя)|Амундсэн-Скот]] у [[Антарктыда|Антарктыдзе]], [[затока Амундсэна|затока]] і [[катлавіна Амундсэна|катлавіна]] ў [[Арктычны акіян|Паўночным Ледавітым акіяне]], [[кратэр Амундсэна|месяцовы кратэр]].
Радок 29:
== Жыцьцяпіс ==
=== Паходжаньне і сям’я ===
[[Генэалёгія|Генэалёгію]] роду Амундсэна можна прасачыць з [[XVII стагодзьдзе|XVII стагодзьдзя]]: яго продкі былі сяляне з востраву Асмалёй на мяжы Нарвэгіі і Швэцыі. Прадзед Руаля змог набыць зямлю на мацерыку пад Шэбэргам. Дзед Руаля быў першым у родзе, хто насіў прозьвішча Амундсэн, бацька Руаля — Енс Амундсэн (1820—1886) — быў чацьвёртым з 12 дзяцей. Браты Амундсэны, займаючыся марскім гандлем, валодалі агульнай сядзібай у [[Фрэдрыкстад|Бургу]], недалёка ад [[Сарпсборг]]у, дзе рака [[Глома]] ўпадала ў [[Скагерак]]. Да 1880-х гадоў у валоданьні сям'ісям’і было 20 ветразьнікаў і параход, мелася нават уласная суднавэрф{{зноска|Буманн-Ларсен|2005|Буманн-Ларсен Т.|14—16}}{{зноска|Huntford|1999|Huntford R|33—34}}.
[[Файл:Fredrikstad-Borge Roald Amundsen-Museum.JPG|міні|зьлева|Дом у БургеБургу, дзе нарадзіўся Руаль Амундсэн. Фота 2011 годагоду.]]
Енс Амундсэн стаў заможным падчас [[Крымская вайна|Крымскай вайны]], пастаўляючы брытанскім і францускім войскам [[збожжа]] і [[Салома|салому]]; яго ветразьнік «''Фэнікс''» падчас [[Аблога Севастопалю (1854—1855)|аблогі Севастопалю (1854—1855)]] выкарыстоўваўся для разьмяшчэньня ангельскіх афіцэраў{{зноска|Huntford|1999|Huntford R|34}}. У [[1866]] годзе ён зьдзейсьніў рэйс з [[Кітай|Кітая]] на [[Куба|Кубу]], даставіўшы на цукровыя плянтацыі рабочую сілу — 300 кітайскіх [[рабочыя-кулі|кулі]]. Пра яго характар сьведчыць наступны эпізод: падчас плаваньня кулі ўзбунтаваліся, але ўсё скончылася тым, што Амундсэн прымусіў іх павесіць завадатара{{зноска|Буманн-Ларсен|2005|Буманн-Ларсен Т.|18—19}}.