Лідзія Койдула: розьніца паміж вэрсіямі

|Месца нараджэньня = {{Сьцяг Расейскай імпэрыі}} [[Вяндра]], [[Пярнускі павет]], [[Ліфляндзкая губэрня]]

|Месца сьмерці = {{Сьцяг Расейскай імпэрыі}} [[Кранштат]]

|НапрамакКірунак =

'''Лі́дзія Ко́йдула''' ({{Мова-et|Lydia Koidula}}), сапраўднае імя '''Лідзія Эміліе Флярэнтыне Я́нсэн''' ({{Мова-et|Lydia Emilie Florentine Jannsen}}; {{Дата ў старым стылі|[[24 сьнежня]]|[[1843]]|12 сьнежня}}, [[Вяндра]], [[Пярнускі павет]], [[Ліфляндзкая губэрня]] — {{Дата ў старым стылі|[[11 жніўня]]|[[1886]]|30 ліпеня}}, [[Кранштат]], [[Расейская імпэрыя]]) — [[Эстонцы|эстонская]] паэтка, празаік, заснавальніца эстонскай драматургіі. [[Мянушка|Мянушку]] «Койдула» ({{Мова-et|«Золкавая»}}) Лідзіі даў пісьменьнік [[Карл Робэрт Якабсан]]. Часта пісьменьніцу называюць таксама «Койдулаўлік» — «Сьпявачка сьвітаньня».

Узяўшы ў [[1873]] року шлюб з урачом Э. Міхельсонам, Койдула была вымушаная жыць у [[Кранштат|Кранштаце]], дзе ейны муж служыў вайсковым лекарам. І хоці Койдула часта наведвала Эстонію, усё ж балюча ўспрымала разьвітаньне з радзімай. Яна заўчасна памерла ў Кранштаце праз хваробу малочнай залозы. На 60-я ўгодкі сьмерці ейны прах быў перавезены ў [[Эстонія|Эстонію]] і перапахаваны на [[талін]]скіх могілках [[Мэтсакальмісту]].

У гісторыі эстонскай літаратуры Койдула пакінула заўважны сьлед найперш у паэзіі. Ейная патрыятычная лірыка апынулася ў найвышэйшай ступені актуальнай для абуджэньня эстонскага народу, і Койдулу як выказьніцу народных пачуцьцяў сталі называць «Салавей зь берагоў Эмайыгі» ({{Мова-et|Emajõe ööbik}}) (так зваўся зборнік ейных вершаў [[1867]] року). Большасьць ейных твораў носіць рамантычны характар: палкае спачуваньне бедам і крыўдам эстонскага народу, любоў да радзімы і хаты, памкненьне неяк дапамагчы сваім суайчыньнікам і палегчыць іхні лёс.

Новае слова Койдула прамовіла і ў эстонскай драматургіі: першая камэдыя «Пляменьнік з Саарэмаа» ({{Мова-et|Saaremaa onupoeg}}, [[1870]]) была напісаная па сюжэце нямецкага драматурга Т. Кернэра, аднак ужо наступныя камэдыі Койдулы былі цалкам аўтэнтычныя — «Сватушкі» ({{Мова-et|Kosjakased або Maret ja Miina|скарочана}}, 1870) і «Гэткі мульк, або Сто вак солі» ({{Мова-et|Säärane mulk|скарочана}}, [[1872]]). З камэдыяў Койдулы пачаў сваё існаваньне эстонскі тэатар.

Кароткае, пладавітае і поўнае драматызму жыцьцё Койдулы, ейная папулярнасьць сярод чытачоў свайго часу, ейнае месца ў эстонскім грамадзтве, нязвыклае для жанчыны ў XIX стагодзьдзі, актыўны ўдзел ва ўсіх культурных пачынаньнях паступова ператварылі ймяімя Койдулы ў легенду. Ёй і ейнай сям’і прысьвечаныя некалькі літаратурных твораў — «Гадзіна на крэсьле, якое круціцца» [[Яан Крос|Яана Кроса]], «Гадзіна духаў на вуліцы Янсэна» М. Унта, «Вірускі сьпявак і Койдула» А. Ундла-Пылдмяэ, «Той вясною ў Тарту» Т. Тувікесе і інш.; ёй прысьвечаныя дзясяткі вершаў вядомых эстонскіх паэтаў; на словы ейных вершаў складзена мноства песьняў.

* На словы аднаго зь вершаў Лідзіі Койдулы «[[Мая айчына — маё каханьне]]» ({{Мова-et|"«Mu Isamaa on minu arm"»}}) эстонскі кампазытар [[Густаў Эрнэсакс]] ({{Мова-et|Gustav Ernesaks}}) напісаў музыку. Гэтая песьня сталася неафіцыйным гімнам Эстоніі.

{| style="border:1px solid black; border-collapse:collapse;"

|[[Файл:EEK-100krooni-front.jpg|thumb|noneміні|Выява Лідзіі Койдулы]]

|[[Файл:EEK-100krooni-rear.jpg|thumb|noneміні|Радкі зь вершу Лідзіі Койдулы]]

[[Катэгорыя:НарадзілісяЛітаратары, ўвядомыя Пярнумаапад псэўданімамі]]