|
'''Артэміда ''' ({{langмова-el|Ἄρτεμις}}) — цнатлівая, заўсёды юная [[багіня]] [[паляваньне|паляваньня]], багіня [[урадлівасьць|урадлівасьці]], багіня жаночай [[цнота|цноты]], заступніца ўсяго жывога на Зямлі, якая дае шчасьце ў [[шлюб]]е і дапамогу пры [[роды|родах]], пазьней багіня [[Месяц|Месяца]] (яе брат [[АпалонАпалён]] быў увасабленьнем Сонца). Дачка [[ЗеўсЗэўс]]а і багіні Леты, сястра-блізнюк Апалона, унучка тытанаў [[Кей|Кея]] і [[Феба|Фебы]]. Нарадзілася на востраве [[Дзелас]]. У [[Траянская вайна|Траянскай вайне]] разам з АпалонамАпалёнам ваявалі на боку траянцаў.
Этымалёгія імя — «мядзьведжая багіня», «забойца», «уладарка».
Прыносіць натуральную сьмерць жанчынам (як АпалонАпалён мужчынам), але можа быць і крыважэрнай, часта карыстаючыся стрэламі як прыладай пакараньня. Сярод яе ахвяр — [[Аданіс]], [[Актэон]], [[Іфігенія]], [[Каліста]], [[Мелеагр]], дачкі [[Ніоба|Ніобы]], [[Арэст]], па некаторых версіяхвэрсіях міта — [[Арыён |Арыён]].
КлясічнаяКлясычная Артэміда — нявіньніца і абаронца цноты. Перад вясельлем ёй прыносілася ахвяра. Ахвярныя жывёлы — [[кабан]], [[алень]], [[казёл]] і [[каза]]. Артэмідзе Таўрычнай прыносілі чалавечыя ахвяры. Пагібельныя функцыі Артэміды зьвязаныя зь яе архаічным мінулым — уладаркі зьвяроў на востраве [[Крыт]]. Найстаражытная Артэміда не толькі паляўнічая, але і [[мядзьведзіца]]. У Браўроне (Атыка) жрыцы Артэміды Браўроніі у рытуальным танцы апраналі мядзьведжыя шкуры і зваліся мядзьведзіцамі. Сьвяцілішчы Артэміды Лімнатыс («балотная») часта знаходзіліся зблізку крыніц і балот, сімвалізуючы ўрадлівасьць расьліннага бажаства.
[[ImageВыява:Boucher Diane sortant du bain Louvre 2712.jpg|thumbміні|leftзьлева|400px400пкс|Купаньне Дыяны]]
Культ Артэміды быў распаўсюджаны паўсюдна, але асабліва славіўся яе храм у [[Эфес |Эфесе]] у Малой Азіі, дзе пачыталася выява Артэміды «мнагагрудай». [[Эфескі храм]], дзе знаходзілася ўслаўленая мнагагрудая статуя багіні-заступніцы дзіцячага нараджэньня, быў адным з сямі цудаў сьвету. Менавіта яго ў [[356 да н. э.]] спаліў, жадаючы «уславіцца», [[Герастрат]]. Артэміда Эфеская зьяўлялася заступніцай [[амазонкі|амазонак]].
Адлюстроўвалася з залатым лукам і калчанам за плечамі, зь дзідай у руках, часам з паўмесяцам на галаве (знак багіні Месяца). Традыцыйна багіню, якая сімвалізаваласымбалізавала цноту, «апраналі» у кароткую туніку. Пазьней, у [[XVI]]—[[XIX]] стагодзьдзях, сталі зьяўляцца выявы голай багіні, што ў той час прыводзіла да сапраўдных скандалаў (напрыклад Дыяна-паляўнічая, створаная ў [[1790]] Jean-Antoine Houdon).
Артэмідзе адпавядае рымская [[Дыяна, (багіня)|Дыяна]].
== Вонкавыя спасылкі ==
{{Commons|Category:Artemis|выгляд=міні}}
{{Алімпійскія багі}}
|
