Капіталізм: розьніца паміж вэрсіямі
Змесціва выдалена Змесціва дададзена
д выдаленая Катэгорыя:Эканамічныя сыстэмы; дададзеная Катэгорыя:Капіталізм з дапамогай HotCat |
крыніца — https://en.wikipedia.org/wiki/Capitalism?oldid=845929082 |
||
Радок 1:
[[Файл:Hartmann Maschinenhalle 1868 (01).jpg|міні|350пкс|Машыны капіталістычнага прадпрыемства XIX стагодзьдзя.]]
'''Капіталізм''' — эканамічная сыстэма, якая функцыянуе на аснове [[Прыватная ўласнасьць|прыватнай уласнасьці]], а так сама ўсеагульнай роўнасьці і свабодзе [[прадпрымальніцтва]]. Галоўнай мэтай пры прыняцьці эканамічных рашэньняў зьяўляецца павялічэньне [[капітал]]у і атрыманьне [[Прыбытак|прыбытку]]. Капіталістычная сыстэма абапіраецца на свабодны абарот тавараў і паслугаў, свабодную канкурэнцыю, свабодны абарот капіталу і сродкаў вытворчасьці. У капіталістычных рынкавых эканоміках, прыняцьцё эканамічных рашэньняў і [[інвэстыцыя]]ў вызначаюцца кожным уладальнікам багацьця, маёмасьці або вытворчых магчымасьцяў у сфэры фінансавых рынкаў і рынкаў капіталу, у той час як цэны і разьмеркаваньне тавараў і паслуг у асноўным вызначаюцца канкурэнцыяй на рынках тавараў і паслуг<ref>Gregory and Stuart, Paul and Robert (28 February 2013). «''The Global Economy and its Economic Systems''». South-Western College Pub. — С. 41. — {{ISBN|978-1-285-05535-0}}.</ref><ref>[https://www.merriam-webster.com/dictionary/capitalism ''«Capitalism»'']. Merriam-Webster.</ref>.
Эканамісты, сацыёлягі і гісторыкі вылучаюць некалькі відаў практычнага капіталізму, заснаваныя на іхных аналізах. Яны ўключаюць у сябе свабодны [[рынкавы капіталізм]], [[капіталізм дабрабыту]] і [[дзяржаўны капіталізм]]. Розныя формы капіталізму маюць розную ступень свабоды рынку, шырыні грамадзкай уласнасьці, перашкоды для свабоднай канкурэнцыі і санкцыянаванай дзяржавай сацыяльнай палітыкі. Ступень канкурэнцыі на рынках, роля ўмяшаньня і рэгуляваньня, а таксама аб’ём дзяржаўнай уласнасьці адрозьніваюцца паміж рознымі мадэлямі капіталізму<ref>«''Macmillan Dictionary of Modern Economics''», 3rd Ed., 1986, — С. 54.</ref><ref>[http://oecdobserver.org/news/archivestory.php/aid/345/Which_model_of_capitalism_.html ''«Which model of capitalism?»'']. OECD Observer.</ref>. Ступень свабоды рынкаў, а таксама правілы, якія вызначаюць прыватную ўласнасьць, зьяўляюцца пытаннямі [[палітыка|палітыкі]] і рэгуляваньня. Большасьць існуючых капіталістычных эканомік сьвету зьяўляюцца па сутнасьці [[зьмяшаная эканоміка|зьмяшанымі эканомікамі]], якія спалучаюць у сабе элемэнты свабоднага рынку зь дзяржаўным умяшаньнем, а ў некаторых выпадках эканамічнага плянаваньня<ref>Stilwell, Frank. «''Political Economy: the Contest of Economic Ideas''». First Edition. Oxford University Press. Melbourne, Australia. 2002.</ref>.
Нідзе ў сьвеце ня дзейнічае капіталізм у чыстым выглядзе. Звычайна існуюць наступныя абмежаваньні:
* дзяржаўныя [[манаполіі]]
▲* дзяржаўныя [[манаполіі]] — прыватныя манаполіі ў чыстым капіталізьме (свабодным рынку), немагчымы па яго прыродзе;
* абмежаваньне абароту капіталу, звычайна празь дзяржаўны кантроль над [[банк]]аўскай сыстэмай;
* дзяржаўнае [[гаспадарчае ўмяшаньне]] і [[пратэкцыянізм]];
Радок 17 ⟶ 13:
* элемэнты дзяржаўнага кіраваньня эканомікай.
Рынкавыя эканомікі існавала ў спалучэньні з рознымі формамі дзяржаўнага кіраваньня і ў многіх розных местах і культурах, а таксама ў розныя часы. Сучасныя капіталістычня грамадзтва адзначыліся ўнівэрсалізацыяй [[грошы|грошай]] на аснове сацыяльных адносін, нязьменна вялікай і агульнасыстэмнай [[пралетарыят|клясай працоўных]], якія працуюць за заробную плату, і капіталістычнай клясай, якая валодае сродкамі вытворчасьці. Метавіта такая структура была пабудаваная ў Заходняй Эўропе, што прывяло ў выніку да [[індустрыяльная рэвалюцыя|прамысловай рэвалюцыі]]. Капіталістычныя сыстэмы з рознай ступеньню прамога ўмяшаньня ўрада з тых часоў сталі дамінуючымі ў Заходнім сьвеце і працягваюць распаўсюджвацца. З часам, капіталістычныя краіны перажылі пасьлядоўны эканамічны рост і павышэньне ўзроўню жыцьця людзей і іхнага дабрабыту. Назва капіталізм часта ўжываецца для абазначэньня сыстэмы грамадзтва, эканомікі і палітыкі заходніх краінаў.
Капіталізм залежыць ад разьвіцьця фінансавай сыстэмы. Асновай фінансавай сыстэмы ў капіталізьме зьяўляюцца банкі і [[Біржа|біржы]]. Для стабільнасьці капіталістычнай сыстэмы неабходна існаваньне стабільнай [[валюта (фінансы)|валюты]]. Паводле лібэральнай тэорыі, капіталістычная эканоміка становіцца тым менш эфэктыўнай, чым большую ролю ў ёй грае [[дзяржава]].▼
▲Капіталізм залежыць ад разьвіцьця фінансавай сыстэмы. Асновай фінансавай сыстэмы ў капіталізьме зьяўляюцца банкі і [[Біржа|біржы]]. Для стабільнасьці капіталістычнай сыстэмы неабходна існаваньне стабільнай [[валюта
Крытыкі капіталізму сьцьвярджаюць, што ён усталёўвае ўладу ў руках меншасьці, то бок капіталістычнай клясы, якая існуе за кошт эксплюатацыі большасьці, працоўнай клясы, і вынікаў іхнай працы. Таксама, на думку праціўнікаў капіталізму, ён надае прыярытэты прыбытку перад грамадзкай карысьцю і аховай навакольнага асяродзьдзя, а, таксама, зьяўляецца рухавіком няроўнасьці, [[карупцыя|карупцыі]] і эканамічнай нестабільнасьці. У адказ прыхільнікі сьцьвярджаюць, што капіталізм забясьпечвае якасьць тавараў і паслуг, а таксама стымулюе [[інавацыя|інавацыі]] з дапамогай канкурэнцыі, стварае моцны эканамічны рост, і дае прадукцыйнасьць працы і дабрабыту, што зьяўляецца сур’ёзнай карысьцю для грамадзтва. Таксама капіталізм вылучаюць як найбольш эфэктыўную вядомую сыстэму разьмеркаваньня рэсурсаў.
== Крыніцы ==
{{Крыніцы}}
== Вонкавыя спасылкі ==
{{Commons
* [http://slounik.org/155453.html Капіталізм]. Slounik. {{ref-be}}
* [http://www.bbc.co.uk/programmes/p00545kv Капіталізм]. BBC. {{ref-en}}
* [http://www.econlib.org/library/Enc/Capitalism.html Капіталізм]. Concise Encyclopedia of Economics. {{ref-en}}
* [https://www.britannica.com/topic/capitalism Капіталізм]. Britannica. {{ref-en}}
* [https://nn.by/?c=ar&i=20135 Капіталізм і ягоныя крызісы]. Наша Ніва. {{ref-be}}
* [https://special.theoryandpractice.ru/history-of-capitalism Как мы здесь оказались: краткая история капитализма]. Теории и практики. {{ref-ru}}
* [http://www.economicportal.ru/ponyatiya-all/kapitalizm.html Капіталізм]. EconomicPortal.ru {{ref-ru}}
{{Халодная вайна}}
| |||