Сьвіньня: розьніца паміж вэрсіямі
Змесціва выдалена Змесціва дададзена
крыніца — https://uk.wikipedia.org/wiki/Свиня_свійська?oldid=22626792 |
|||
Радок 18:
|NCBI = 9825
}}
'''Сьвіньня''' ({{мова-la|Sus}}) — жывёла клясы [[сысуны|сысуноў]], разнавіднасьць [[дзік]]а, які быў [[адамашненьне|адамашнены]] чалавекам каля 7 тысячаў гадоў назад (паводле некаторых даследаваньняў — значна раней), і распаўсюджаныя галоўным чынам у краінах Захаду, [[
== Біялягічныя асаблівасьці ==
Дзякуючы сваёй тонкай назіральнасьці й кемлівасьці, хатняя сьвіньня ставіцца да разумных жывёлаў. Паводле біяхіміі, формулы крыві, усёяднасьці, складу й засваяльнасьці ежы сьвіньня ставіцца бліжэй да чалавека чым іншыя жывёлы, за выключэньнем [[малпа|малпаў]]. Сьвіньня хварэе на тыя ж [[хвароба|хваробы]], што й чалавек і лячыць яе можна такімі ж [[лекі|лекамі]], што й чалавека.
=== Анатомія ===
[[Файл:Domestic pig skull.jpeg|міні|зьлева|Чэрап свойскай сьвіньні]]
У свойскіх парод захаваліся некаторыя біялягічныя асаблівасьці, уласьцівыя [[дзікі|дзікім сьвіньням]], як то слабы зрок, востры слых, тонкі нюх, здольнасьць добра плаваць, высокая пладавітасьць, здольнасьць да хуткага росту й тлушчаадкладаньне. Але пакуль ёсьць і пэўныя адрозьненьні свойскай сьвіньні ад дзіка, сярод якіх адной з галоўных зьяўляецца тое, што свойскія пароды наогул дзённыя жывёлы, тады як у дзіка вялікая частка сярэднясутачнай актыўнасьці прыпадае на начны час. Такое адрозьненьне зьяўляецца сьледзтвам працэсу [[адамашненьне|адамашненьня]], што ў прыватнасьці таксама прывяло да значных адрозьненьняў у марфалёгіі.
У першы пэрыяд пасьля адамашненьня прыблізна каля 3000—1200 гадоў да н. э. сьвіньні па форме цела яшчэ мала чым адрозьніваліся ад дзіка. Для іх былі характэрныя плоскае цела, высокія ногі, вялікая галава з доўгім прамым лычом і стаялыя вушы, высокі грэбень шчаціньня на шыі, карку й сьпіне. У сьвіней рот падоўжаны, з кароткім рухомым хабатком, што заканчваецца голым плоскім «пятаком», які дае магчымасьць рыць зямлю ў пошуках каранёў расьлін, чарвякоў і іншай ежы. Сьвіньня мае 44 зуба, чатыры зь іх зьяўляюцца добра разьвітымі ікламі. Канцавіны чатырохпалыя. Вымя мае 14 смочкаў, разьмешчаных у два шэрагі. Валасяны полаг рэдкі, грубы, у асноўным з шчаціньня. Страўнік у сьвіньні просты й аднакамерны. Жывёлы зьяўляюцца ўсяеднымі, сілкуюцца расьліннай і жывёльнай ежай.
Паводле некаторых анатамічных і фізыялягічных параметрах сьвіньні вельмі падобныя на чалавека, з гэтае прычыне іх выкарыстоўваюць у мэдычных і дасьледчых мэтах.
=== Размнажэньне ===
[[Файл:Pig litter USDA.jpg|міні|Парасяты і сьвінаматка]]
Да [[злучваньне|злучваньня]] маладых сьвінаматак пускаюць у 8—9-месячным узросьце, калі яны важаць 130—150 кг, самцоў — не маладзей за падгадаваны ўзрост, калі яны важаць 180—200 кг. Дзякуючы параўнальна кароткаму пэрыяду [[цяжарнасьць|цяжарнасьці]] (114—115 дзён) й недоўгачасоваму пэрыяду кармленьня (ад 26 да 60 дзён) у шэрагу гаспадарак кожная матка двойчы на год дае парасеньне і, такім чынам, атрымлівае больш за 20 парасятаў за год.
=== Прадукцыйнасьць ===
Пры адпаведным харчаваньні й выгадваньні сьвіньні да 6—7-месячнага ўзросту дасягаюць масы ў 100—110 кг і больш. Лепшыя сьвінагадоўчыя гаспадаркі пры пагалоўе ў 2—6 тысяч матак атрымліваюць ад кожнай зь іх штогод у сярэднім па 15-20 цэнтнэраў і больш сьвініны, а ад асобных жывёлаў і значна больш. Дзякуючы высокай пладавітасьці сьвіней, а таксама іхнай здольнасьці ў маладым узросьце даваць прыплод ствараецца магчымасьць штогадовай бязбольнай рэалізацыі на мяса больш 100—150% жывёлаў, якія былі ў гаспадарцы на пачатак году. Дзякуючы тым жа біялягічным асаблівасьцям сьвіней ў сьвінагадоўлі ствараюцца шырокія магчымасьці для хуткага ўдасканаленьня статку шляхам замены менш прадуктыўных жывёлаў на больш прадуктыўныя, якія даюць прадукцыю, адпаведную зьмянялым патрабаваньням.
== Глядзіце таксама ==
Радок 26 ⟶ 44:
== Вонкавыя спасылкі ==
{{Commons
* [http://www.zooclub.ru/wild/parno/100.shtml Матэрыял аб сьвіньнях]
* [http://www.big-fermer.ru/porody-svinei Пароды сьвіней]
| |||