Матэрыялізм: розьніца паміж вэрсіямі
Змесціва выдалена Змесціва дададзена
крыніца — https://uk.wikipedia.org/wiki/Матеріалізм?oldid=21680321 |
крыніца — https://en.wikipedia.org/wiki/Materialism?oldid=841358835 |
||
Радок 1:
'''Матэрыялізм''' — у [[філязофія|філязофіі]] гэта ўяўленьне аб тым, што ўсе факты (улучаючы факты аб чалавечым розуме і гісторыі чалавецтва) прычынна залежаць ад фізычных працэсаў ці прыводзяцца імі<ref>[http://www.britannica.com/EBchecked/topic/369034/materialism Materialism (phylosophy)]. Encyclopædia Britannica</ref>. Аб’ектыўная [[рэальнасьць]], якая адлюстроўваецца адчуваньнямі [[суб'ект]]а і існуе ў (значнай) незалежнасьці ад іх. Матэрыялізм зьяўляецца адным з двух галоўных кірункаў у філязофіі. Супрацьлеглым кірункам зьяўляецца [[ідэалізм]]. Супрацьлегласьць ідэальнага і матэрыяльнага зьяўляецца [[Адноснасьць|адноснай]]: тое, што ідэальна для аднаго, матэрыяльна для іншага, і наадварот.
Матэрыялістычныя тэорыі ў асноўным падзяляюцца на тры групы. Наіўны матэрыялізм вызначае матэрыяльны сьвет з канкрэтнымі элемэнтамі, як то схема з чатырох элемэнтаў агню, паветра, вады і зямлі, якая была вынайдзеная яшчэ ў часы дасакратычнай філязофіі. Мэтафізічны матэрыялізм разглядае асобныя часткі Сусьвету ў статычным, ізаляваным асяродзьдзі. [[Дыялектычны матэрыялізм]] адаптуе гэгелеўскую дыялектыку матэрыялізму, разглядаючы часткі Сусьвету ў адносінах адзін да аднаго ў дынамічным асяродзьдзі.
Матэрыялізм цесна зьвязаны з [[фізыкалізм]]ам, то бок, лічыцца, што ўсё, што існуе ў канчатковым выніку ёсьць фізычным. Філязофская фізыкалізму эвалюцыянавала ад матэрыялізму з адкрыцьцяў у галіне [[фізыка|фізыцы]], і ўключае ў сябе больш складаныя паняткі матэрыяльнасьці, як то [[прастора-час|прастору-час]], фізычныя энэргію і сілы, [[цёмная матэрыя|цёмную матэрыю]], і гэтак далей.
== Этымалёгія ==
Cлова «матэрыялізм» пачалі ўжываць у XVII стагодзьдзі галоўным чынам у сэнсе фізычных уяўленьняў аб матэрыі, а пазьней у больш агульнам, філязофскім сэнсе ([[Готфрыд Ляйбніц]]) для супрацьпастаўленьня матэрыялізма [[ідэалізм]]у.
Радок 8 ⟶ 12:
== Прырода матэрыі ==
Прырода і вызначэньне матэрыі, як любога іншага важнага панятка ў [[навука|навуцы]] і філязофіі, выклікае гарачыя дэбаты<ref>Herbermann, Charles, ed. (1913). ''«Matter''». Catholic Encyclopedia. New York: Robert Appleton Company.</ref>. Спрэчкі вядуцца наконт колькасьці відаў матэрыі, ейнага складу і
Навуковыя веды пра сьветабудову ўвесь час зьмяняюцца. У XIX стагодзьдзі панавалі погляды бесьперапыннасьці рэчыва. Потым стала зразумела, што рэчыва складаецца з часьцінак — [[атам]]аў. Дзякуючы [[Агульная тэорыя рэлятыўнасьці|тэорыі рэлятыўнасьці]] фізычныя палі атрымалі статус сутнасьцяў, матэрыяльнасьці. [[Квантавая мэханіка]] вызначыла немагчымасьць адначасовага вымярэньня некаторых фізычных велічынь, напрыклад становішча часьцінкі і ейны імпульс. У канцы ХХ стагодзьдзя адкрыцьці ў галіне [[астраномія|астраноміі]] паказалі, што ня ўсё можна ўбачыць. Выснову пра існаваньне [[цёмная матэрыя|цёмнай матэрыі]] і [[цёмная энэргія|цёмнай энэргіі]] робяць толькі з аналізу кручэньня далёкіх галяктык і паскоранага пашырэньня Сусьвету. Такім чынам, навука пакуль не дае магчымасьць ведаць пра ўсё існае ў Сусьвеце, і няма аніякай упэўненасьці ў тым, што можна будзе высьветліць тое, пра што чалавецтва яшчэ ня ведае.
| |||