Вікіпэдыя

Крычаў: розьніца паміж вэрсіямі

Інтэрактыўны прагляд гісторыі
← Папярэдняя зьменаНаступная зьмена →
Змесціва выдалена Змесціва дададзена
ВізуальнаВікіразметка
пунктуацыя
абнаўленьне зьвестак
Радок 24:
|Вышыня =
|Унутраны падзел =
|Колькасьць насельніцтва = 2617826007
|Год падліку колькасьці = 20172018
|Крыніца колькасьці насельніцтва = <ref name="belstat2017belstat2018" />
|Этнічны склад насельніцтва =
|Год падліку этнічнага складу =
Радок 47:
|Сайт =
}}
'''Кры́чаў''' — [[горад|места]] ў [[Беларусь|Беларусі]], на рацэ [[Сож|Сажы]]. Адміністрацыйны цэнтар [[Крычаўскі раён|Крычаўскага раёну]] [[Магілёўская вобласьць|Магілёўскай вобласьці]]. Насельніцтва на 20172018 год — 26 178007 чалавек<ref name="belstat2017belstat2018" />. Знаходзіцца за 104 км на ўсход ад [[Магілёў|Магілёва]]. Чыгуначны вузел на [[Ворша|Воршу]], [[Магілёў]], [[Унеча|Унечу]] і [[Рослаў]]; на аўтамабільнай дарозе [[Бабруйск]] — [[Рослаў]].
 
Крычаў — [[Магдэбурскае права|магдэбурскае]] места [[Амсьціслаўскае ваяводзтва|гістарычнай Амсьціслаўшчыны]], колішняя сталіца [[Крычаўскае графства|графства]], старажытны замак [[Вялікае Княства Літоўскае|Вялікага Княства Літоўскага]]. Да нашага часу тут захаваліся [[Крычаўскі замак|руіны замка]] на Замкавай Гары, [[Крычаўскі палац|палац Пацёмкіна — Галынскіх]] і цэрквы [[Царква Сьвятога Мікалая (Крычаў)|Сьвятога Мікалая]] і [[Царква Ўваскрасеньня Хрыстова (Крычаў)|Ўваскрасеньня Хрыстова]], помнікі гісторыі і архітэктуры XIV—XIX стагодзьдзяў. Сярод мясцовых славутасьцяў вылучаўся [[нэаготыка|нэагатычны]] [[Касьцёл Беззаганнага Зачацьця Найсьвяцейшай Панны Марыі (Крычаў)|касьцёл Беззаганнага Зачацьця Найсьвяцейшай Панны Марыі]], помнік архітэктуры XIX ст., [[Сьпіс помнікаў гісторыі і архітэктуры Беларусі, зруйнаваных уладамі СССР|зьнішчаны савецкімі ўладамі]].
Радок 59:
{{Асноўны артыкул|Гісторыя Крычава}}
=== Раньняе Сярэднявечча ===
Першы пісьмовы ўпамін пра Крычаў зьмяшчаецца ў статуце князя смаленскага Расьціслава Мсьціславіча і датуецца 1136 годам<ref name="evkl">[[Андрэй Мяцельскі|Мяцельскі А.]] Крычаў // {{Літаратура/ЭВКЛ|2к}} С. 153.</ref>. У [[12 стагодзьдзе|ХІІ]] — сярэдзіне [[14 стагодзьдзе|ХІV]] стст.стагодзьдзя места знаходзілася ў складзе [[Смаленскае княства|Смаленскага княства]]<ref>Principality of Smalensk in the 12th century // {{Літаратура/Гістарычны шлях беларускай нацыі і дзяржавы (2005)|к}} С. 354.</ref>.
 
=== Вялікае Княства Літоўскае ===
У 1358 годзе Крычаў далучыўся да [[Вялікае Княства Літоўскае|Вялікага Княства Літоўскага]], дзе ўвайшоў ў склад Амсьціслаўскага княства. У [[14ХІV—ХVІІІ стагодзьдзе|ХІV]]—[[18 стагодзьдзе|ХVІІІ]] стст.стагодзьдзях існавалі Крычаўскія мескія ўмацаваньні. З канца [[15 стагодзьдзе|ХV ст.]]стагодзьдзя места ўвайшло ў склад [[Віленскае ваяводзтва|Віленскага ваяводзтва]], дзе стала цэнтрам [[Крычаўская воласьць|воласьці]], уладаньня [[Сьпіс вялікіх князёў літоўскіх|вялікіх князёў]]. У 1507 і 1508 гадох [[Маскоўская дзяржава|маскоўскія]] захопнікі безвынікова намагаліся авалодаць Крычавам. За часамі [[Інфлянцкая вайна|Інфлянцкай вайны]] (1558—1582) у 1564 годзе яны зноў двойчы спрабавалі захапіць места.
 
[[Файл:Kryčaŭ. Крычаў (M. Ivanov, 1784).jpg|міні|260пкс|Места на акварэлі М. Іванова, 1784 г.]]
Згодна з адміністрацыйна-тэрытарыяльнай рэформай 1565—1566 гадоў Крычаў увайшоў у склад [[Амсьціслаўскае ваяводзтва|Амсьціслаўскага ваяводзтва]]. З [[17 стагодзьдзе|ХVІІ ст.]]стагодзьдзя ён стаў цэнтрам [[Крычаўскае староства|староства]], якое знаходзілася ў валоданьні [[Радзівілы|Радзівілаў]]. У [[17ХVІІ—ХVІІІ стагодзьдзе|ХVІІ]]—[[18 стагодзьдзе|ХVІІІ]] стст.стагодзьдзях аснову плянавальнай кампазыцыі Крычава складаў замак, ад якога цягнуліся вуліцы; было 8 цэркваў, касьцёл, сынагога. Сфармаваўся другі цэнтар места — Рынак.
 
У 1614 годзе [[Маскоўская дзяржава|маскоўскія]] захопнікі спалілі Крычаў і разрабавалі староства. У 1633 годзе ён зноў моцна пацярпеў ад нападу маскоўскіх войскаў<ref name="evkl"/>: амаль усіх жыхароў (2000 чал.) гвалтоўна вывезьлі ў [[Маскоўская дзяржава|Маскоўскую дзяржаву]], а само места спалілі<ref>Кузьмін А. [http://www.radzima.org/be/pub/1519_m/ Кароткая гісторыя Крычава], [[Radzima.org]]</ref>. 23 жніўня 1633 году за гераізм і адданасьць радзіме [[Сьпіс каралёў польскіх|кароль]] і [[Сьпіс вялікіх князёў літоўскіх|вялікі князь]] [[Уладзіслаў Ваза]] надаў Крычаву [[Магдэбурскае права]] і герб: «''у чырвоным полі залаты крыж, побач зь якім срэбны меч''»<ref>{{Літаратура/Геральдыка беларускіх местаў|к}} С. 178.</ref>.
Радок 128:
bar:2004 from:0 till:28000
bar:2009 from:0 till:27202
bar:20172018 from:0 till:2617826007
TextData=
fontsize:10px pos:(10,195)
Радок 138:
* '''XIX стагодзьдзе''': 1880 год — 4570 чал.; 1883 год — 6 тыс. чал.<ref>{{Літаратура/Геаграфічны слоўнік Каралеўства Польскага|4к}} S. [http://dir.icm.edu.pl/pl/Slownik_geograficzny/Tom_IV/793 793]—794.</ref>; 1897 год — 6221 чал.
* '''XX стагодзьдзе''': 1926 год — 5592 чал.; 1939 год — 16,0 тыс. чал.; 1959 год — 19 тыс. чал.<ref>[[Уладзімер Бянько|Бянько У.]] Крычаў // {{Літаратура/ЭГБ|4к}} С. 279.</ref>; 1972 год — 26,5 тыс. чал.; 1991 год — 32,6 тыс. чал.; 1997 год — 31,9 тыс. чал.; 1998 год — 31,1 тыс. чал.<ref>{{Літаратура/БелЭн|8к}} С. 524.</ref>
* '''XXI стагодзьдзе''': 2004 год — 28 тыс. чал.; 2006 год — 27,4 тыс. чал.; 2008 год — 27 тыс. чал.<ref>{{Літаратура/Гарады і вёскі Беларусі|6-2к}} С. 393.</ref>; 2009 год — 27 202 чал.<ref name="belstat">[http://belstat.gov.by/homep/ru/perepic/2009/vihod_tables/1.2-7.pdf Перепись населения — 2009. Могилевская область]{{Ref-ru}} [[Нацыянальны статыстычны камітэт Рэспублікі Беларусь]]</ref> (перапіс); 2010 год — 27,1 тыс. чал.; 2016 год — 26 325 чал.<ref name="belstat2016">[http://www.belstat.gov.by/upload/iblock/567/567f8a4ac45cd80a949bb7bd7a839ca7.zip Численность населения на 1 января 2016 г. и среднегодовая численность населения за 2015 год по Республике Беларусь в разрезе областей, районов, городов и поселков городского типа]{{Ref-ru}} [[Нацыянальны статыстычны камітэт Рэспублікі Беларусь]]</ref>; 2017 год — 26 178 чал.<ref name="belstat2017">[http://www.belstat.gov.by/ofitsialnaya-statistika/publications/izdania/public_bulletin/index_7192/ Численность населения на 1 января 2017 г. и среднегодовая численность населения за 2016 год по Республике Беларусь в разрезе областей, районов, городов и поселков городского типа]{{Ref-ru}} [[Нацыянальны статыстычны камітэт Рэспублікі Беларусь]]</ref>; 2018 год — 26 007 чал.<ref name="belstat2018">[http://www.belstat.gov.by/ofitsialnaya-statistika/publications/izdania/public_bulletin/index_8782/ Численность населения на 1 января 2018 г. и среднегодовая численность населения за 2017 год по Республике Беларусь в разрезе областей, районов, городов и поселков городского типа]{{Ref-ru}} [[Нацыянальны статыстычны камітэт Рэспублікі Беларусь]]</ref>
 
=== Адукацыя ===
Радок 269:
|-
|
* [[Клін (горад)|Клін]], [[Расея]]
|}
 
Атрымана з «https://be-tarask.wikipedia.org/wiki/Крычаў»