Целяханы: розьніца паміж вэрсіямі
Змесціва выдалена Змесціва дададзена
д (GR) File renamed: File:Cielachany, Aginski. Целяханы, Агінскі (R. Beck, 1914).jpg → File:Cielachany, Aginski. Целяханы, Агінскі (P. Beck, 1915-18).jpg name unification by uploader |
абнаўленьне зьвестак |
||
Радок 24:
|Вышыня =
|Унутраны падзел =
|Колькасьць насельніцтва =
|Год падліку колькасьці =
|Крыніца колькасьці насельніцтва = <ref name="
|Этнічны склад насельніцтва =
|Год падліку этнічнага складу =
Радок 48:
|Сайт =
}}
'''Целяха́ны'''<ref>{{Літаратура/Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь/Берасьцейская вобласьць}} С. 148</ref> — [[гарадзкі пасёлак|мястэчка]] ў [[Беларусь|Беларусі]], на [[Агінскі канал|Агінскім канале]]. Цэнтар [[Целяханскі сельсавет|сельсавету]] [[Івацэвіцкі раён|Івацэвіцкага раёну]] [[Берасьцейская вобласьць|Берасьцейскай вобласьці]]. Насельніцтва на
Целяханы — даўняе [[мястэчка]] [[Пінскі павет|гістарычнай Піншчыны]] (частка [[Берасьцейскае ваяводзтва|Берасьцейшчыны]]), на захадзе [[Палесьсе|Палесься]]. Да нашага часу тут захаваўся касьцёл Узвышэньня Сьвятога Крыжа, помнік архітэктуры XIX стагодзьдзя, часткова [[Сьпіс помнікаў гісторыі і архітэктуры Беларусі, зруйнаваных уладамі СССР|зруйнаваны савецкімі ўладамі]]. Сярод мясцовых славутасьцяў вылучаўся палац [[Агінскія|Агінскіх]].
Радок 57:
== Гісторыя ==
=== Вялікае Княства Літоўскае ===
Першы пісьмовы ўпамін пра Целяханы датуецца 1554 годам. Паселішча ляжала на даўнім шляху зь [[Пінск]]у да [[Слонім]]у і знаходзілася ў валоданьні княскаму роду [[Дольскія|Дольскіх]] (прозьвішча ўтварылася ад паселішча [[Дольск]]у). У
З 1744 году Целяханы знаходзіліся ў валоданьні [[Міхал Казімер Агінскі|Міхала Казімера Агінскага]], які ў 1775—1778 гадох заснаваў тут фаянсавую мануфактуру. Прадпрыемства вырабляла дэкаратыўныя вазы, скульптуру малых формаў, фрызы і карнізы для комінаў. У 1767—1783 гадох з пабудовай [[Агінскі канал|Канала Агінскага]] распачаўся эканамічны рост мястэчка. Тут працавала прыстань, быў добры [[рум]], рамонтныя і суднабудаўнічыя майстэрні, на якіх выраблялі роўнадонныя баркі і паўбаркі рознай зьмяшчальнасьці. У канцы
=== Пад уладай Расейскай імпэрыі ===
У выніку [[Трэці падзел Рэчы Паспалітай|трэцяга падзелу]] [[Рэч Паспалітая|Рэчы Паспалітай]] (1795 год) Целяханы апынуліся ў складзе [[Расейская імпэрыя|Расейскай імпэрыі]]. У пачатку
Неаднаразова (у 1830, 1880 і 1886 гадох) Целяханы цярпелі ад пажараў. У 1837 годзе ў мястэчку пачала працаваць лякарня. На 1885 год у Целяханах было 65 будынкаў, дзейнічалі царква, каталіцкая капліца і сынагога, працавалі валасная ўправа, народная вучэльня, паштова-тэлеграфная станцыя, паліцэйская ўправа на дзьве воласьці — Целяханскую і Сьвятавольскую. У 1895 годзе на былой вуліцы Касьцельнай, на зямлі зямяніна Ф. Пуслоўскага, заснавалі [[гута (прадпрыемства)|гуту]], на якой застасоўваліся найнавейшыя дасягненьні навукі і тэхнікі. Найбольшую славу Целяханская гута прыдбала сабе за вырабы з крышталю і каляровага шкла, іх высокі мастацкі ўзровень і якасьць. Паводле перапісу 1897 году, у Целяханах было 450 будынкаў, валасная ўправа, пошта, лякарня на 10 ложкаў, царква, капліца, тры юдэйскія малітоўныя дамы, народная вучэльня, хлебазапасны магазын, паравы млын, шмат крамаў (зь іх 20 малочных); пры Агінскім канале было 23 дамы; у маёнтку — 14 будынкаў, бровар; на шкляным заводзе — чатыры баракі; на станцыі — восем двароў; побач зь мястэчкам знаходзілася сяло, насельнікі якога займаліся толькі сельскай гаспадаркай, 90 хатаў, хлебазапасны магазын. У 1909 годзе Целяханы сталі цэнтрам воласьці Пінскага павету [[Менская губэрня|Менскай губэрні]] (маёнтак — 8 будынкаў; мястэчка — 230 двароў; сяло — 210 хат; гута — 70 будынкаў).
Радок 115:
bar:2002 from:0 till:4700
bar:2009 from:0 till:4198
bar:
TextData=
fontsize:10px pos:(20,195)
Радок 124:
* '''XIX стагодзьдзе''': 1885 год — 584 чал.; 1886 год — 558 чал.<ref>Rakowski G. Czar Polesia. — Pruszków: Rewasz, 2001.</ref>; 1892 год — каля 607 чал.<ref>[[Аляксандар Ельскі|Jelski A.]] Telechany // {{Літаратура/Геаграфічны слоўнік Каралеўства Польскага|12к}} S. [http://dir.icm.edu.pl/pl/Slownik_geograficzny/Tom_XII/282 282].</ref>; 1897 год — 1039 чал. у ''мястэчку Целяханах''; 114 чал. пры Агінскім канале; 58 чал. у ''маёнтку Целяханах''; 152 чал. пры ''Целяханскай гуце''; 28 чал. пры ''станцыі Целяханы''; 591 чал. у ''сяле Целяханах''.
* '''XX стагодзьдзе''': 1909 год — 1120 чал. у ''мястэчку Целяханах''; 147 чал. у ''маёнтку Целяханах''; 460 чал. пры ''Целяханскай гуце''; 28 чал. пры ''станцыі Целяханы''; 1328 чал. у ''сяле Целяханах''; 1921 год — 895 чал., зь іх 361 беларус; 1935 год — 1,1 тыс. чал.; 1951 год — 1174 чал.; 1959 год — 4052 чал.; 1997 год — 4,8 тыс. чал.
* '''XXI стагодзьдзе''': 2002 год — 4,7 тыс. чал.; 2006 год — 4,6 тыс. чал.<ref>{{Літаратура/Турыстычная энцыкляпэдыя Беларусі|к}}</ref>; 2008 год — 4660 чал.; 2009 год — 4198 чал.<ref name="belstat">[http://belstat.gov.by/homep/ru/perepic/2009/vihod_tables/1.2-1.pdf Перепись населения — 2009. Брестская область]{{Ref-ru}} [[Нацыянальны статыстычны камітэт Рэспублікі Беларусь]]</ref> (перапіс); 2016 год — 3959 чал.<ref name="belstat2016">[http://www.belstat.gov.by/upload/iblock/567/567f8a4ac45cd80a949bb7bd7a839ca7.zip Численность населения на 1 января 2016 г. и среднегодовая численность населения за 2015 год по Республике Беларусь в разрезе областей, районов, городов и поселков городского типа]{{Ref-ru}} [[Нацыянальны статыстычны камітэт Рэспублікі Беларусь]]</ref>; 2017 год — 3985 чал.<ref name="belstat2017">[http://www.belstat.gov.by/ofitsialnaya-statistika/publications/izdania/public_bulletin/index_7192/ Численность населения на 1 января 2017 г. и среднегодовая численность населения за 2016 год по Республике Беларусь в разрезе областей, районов, городов и поселков городского типа]{{Ref-ru}} [[Нацыянальны статыстычны камітэт Рэспублікі Беларусь]]</ref>; 2018 год — 3993 чал.<ref name="belstat2018">[http://www.belstat.gov.by/ofitsialnaya-statistika/publications/izdania/public_bulletin/index_8782/ Численность населения на 1 января 2018 г. и среднегодовая численность населения за 2017 год по Республике Беларусь в разрезе областей, районов, городов и поселков городского типа]{{Ref-ru}} [[Нацыянальны статыстычны камітэт Рэспублікі Беларусь]]</ref>
=== Адукацыя ===
Радок 173:
== Крыніцы ==
{{Крыніцы|
== Літаратура ==
| |||
.jpg){kind=link}
.jpg){kind=link}