Выпятрэньне: розьніца паміж вэрсіямі

Змесціва выдалена Змесціва дададзена
Stary Jolup (гутаркі | унёсак)
крыніца — be:Выветрыванне
 
д серада на пятніцу
Радок 1:
'''Выпятрэньне''', '''парахненьне''' ці '''вывяваньне''', сукупнасьць працэсаў разбурэньня [[Горная парода|горных парод]] пад узьдзеяньнем мэханічных, хімічных і біялягічных фактараў. Паводле серадыасяродзьдзя, выпятрэньне падзяляецца на атмасфэрнае і падводнае ([[гальміроліз]]).
 
Існуюць наступныя віды выпятрэньня паводле агэнтаўагентаў:
* [[Фізычнае выпятрэньне|фізычнае]]: пры якім раздрабляюцца часьціцы горных парод і не адбываецца зьмена іх хімічнага складу.
** разбурэньне парод пры неадначасовым пашырэньні і звужэньні мінэралаў цягам сутак. Гэты від фізычнага выпятрэньня пераважае уў раёнах ззь вялікай сутачнай амплітудай тэмпэратур (напрыклад, у пустэльнях).
** у паўночных раёнах пераважае [[марознае выпятрэньне]], калі вада, трапляючы ў поры горных парод, замярзае там і ў выніку гэтага расшыраеццапашыраецца і разбурае пароды.
** [[суфозія]], вымываньне часьціц парод грунтовымі водамі
** разбурэньне горных парод пад узьдзеяньнем ветру ([[эолавыя працэсы]])
* [[хімічнае выпятрэньне]], калі зьмяняецца хімічны склад горнай пароды з утварэньнем мінэралаў, больш устойлівых ва ўмовах зямной паверхні. Галоўнымі чыньнікамі хімічнага выпятрэньня зьяўляюцца атмасфэрнае паветра (якое акісьляе мінэралы і горныя пароды) і грунтовыя воды з распушчанымі ў ёйіх салямі, шчолачамілугамі і кісьлямі, якія ўступаюць у хімічныя рэакцыі з элемэнтамі, зь якіх складаюцца мінэралы.
* [[біялягічнае выпятрэньне]], зьвязаназьвязанае ззь дзейнасьцю жывых арганізмаў (разьбурэньне парод каранямі дрэў, выдзяленьне актыўных рэчываў некаторымі мікраарганізмамі і г. д.).
 
Вынікам працэсу выпятрэньня зьяўляецца [[кара выпятрэньня]], на аснове якой утвараюцца [[глеба|глебы]]. Выпятрэньне — важны чыньнік рэльефаўтварэньня.