Арганізацыя Паўночнаатлянтычнай дамовы: розьніца паміж вэрсіямі
Змесціва выдалена Змесціва дададзена
д +Пастараюся абнавіць, каб захаваць артыкул абраным |
д +Абнова |
||
Радок 1:
{{Арганізацыя
|назва = Арганізацыя Паўночнаатлянтычнай дамовы
Радок 26 ⟶ 25:
|каардынаты =
|дзейнічае ў рэгіёнах =
|сяброўства =
|афіцыйныя мовы = [[Ангельская мова|ангельская]], [[француская мова|француская]]
|генэральны сакратар = [[
|пасада кіраўніка = Кіраўнік вайсковага камітэту
|імя кіраўніка = [[
|пасада кіраўніка 2 =
|імя кіраўніка 2 =
Радок 38 ⟶ 37:
|імя кіраўніка 4 =
|асноўныя асобы =
|кіроўны орган = Паўночнаатлянтычная рада
|матчыная кампанія =
|зьвязаныя кампаніі =
|бюджэт = {{Рост}}$945,962 млрд (2017 г.)<ref>{{Навіна|аўтар=|загаловак=Заява пра выдаткі краінаў АПАД на абарону (2010—2017)|спасылка=https://www.nato.int/nato_static_fl2014/assets/pdf/pdf_2017_06/20170629_170629-pr2017-111-en.pdf|выдавец=Арганізацыя Паўночнаатлянтычнай дамовы|мова=en|дата публікацыі=29 чэрвеня 2017|дата доступу=2 красавіка 2018}}</ref>
|колькасьць супрацоўнікаў =
|колькасьць валянтэраў =
Радок 48 ⟶ 47:
|колішняя назва =
}}
'''Арганізацыя Паўночнаатлянтычнай дамовы''', скарочана '''NATO''', '''НАТО''' ({{мова-en|North Atlantic Treaty Organisation}}, {{мова-fr|l'Organisation du Traité de l'Atlantique Nord}}, ''OTAN''), таксама вядомая як '''Паўночнаатлянтычны альянс''' — [[міжнародная арганізацыя]] калектыўнай бясьпекі і міжурадавы вайсковы зьвяз, які функцыянуе на аснове [[Паўночнаатлянтычны дагавор|Паўночнаатлянтычнага дагавору]], які быў падпісаны 4 красавіка 1949 году ў [[Вашынгтон (акруга Калюмбія)|Вашынгтоне]]. Арганізацыя ўяўляе сабой сыстэму калектыўнай абароны, згодна зь якой ягоныя чальцы згаджаюцца да ўзаемнай абароны ў адказ на напад з боку любога зьнешняга агрэсара. Штаб-кватэра НАТО знаходзіцца ў [[Бэльгія|Бэльгіі]], у горадзе [[Брусэль]]. Працоўнымі мовамі арганізацыі зьяўляюцца [[ангельская мова|ангельская]] і [[француская мова|француская]]. У склад арганізацыі ўваходзяць
Артыкул 5 Паўночнаатлянтычнага дагавору, паводле якога ўсе краіны-ўдзельніцы зьвязу павінны прыйсьці на дапамогу да іншай дзяржавы-ўдзельніцы ў выпадку ўзброенага нападу на яе, быў ужыты толькі адзін раз пасьля [[Тэрарыстычныя акты 11 верасьня 2001 году|тэрактаў]] 11 верасьня 2001 году<ref>[http://www.nato.int/docu/update/2001/1001/e1002a.htm Invocation of Article 5 confirmed]. North Atlantic Treaty Organization.</ref>, пасьля чаго войскі НАТО былі разгорнутыя ў [[Аўганістан]]е. Арганізацыя ажыцьцяўляе сваю дзейнасьць праз шэраг дадатковых праграмаў, як то дзейнасьць вайсковых інструктараў у [[Ірак]]у, дапамогу ў барацьбе зь пірацтвам<ref>[http://www.nato.int/cps/en/natolive/topics_48815.htm Counter-piracy operations]. North Atlantic Treaty Organization.</ref>. У 2011 годзе арганізацыя ўсталявала беспалётную зону над [[Лібія]]й ў адпаведнасьці з рэзалюцыяй 1973 [[Рада Бясьпекі ААН|Рады Бясьпекі ААН]]. Артыкул 4, які прадугледжвае правядзеньне кансультацыяў паміж чальцамі НАТО, меў прымяненьне чатыры разы. У 2003 годзе правам скліканьня скарысталася [[Турэччына]] падчас [[Ірацкая вайна|ірацкай вайны]] ў 2003 годзе. Двойчы ў 2012 годзе Турэччына ўжыла права на артыкул 4 пасьля зьбіцьця турэцкага разьведвальнага самалёту [[F-4]] падчас [[Грамадзянская вайна ў Сырыі|сырыйскай грамадзянскай вайны]] і пасьля мінамётнага абстрэлу Турэччыны з боку тэрыторыі [[Сырыя|Сырыі]]<ref>[http://www.reuters.com/article/2012/10/03/us-syria-crisis-alliance-idUSBRE8921F220121003 NATO demands halt to Syria aggression against Turkey]. Reuters</ref>. У 2014 годзе [[Польшча]] выступіла ініцыятарам правядзеньня кансультацыяў блёку пасьля [[Расейская вайсковая інтэрвэнцыя ва Ўкраіну (2014)|расейскай ваеннай інтэрвэнцыі]] ў [[Крым]]е<ref>[http://www.nato.int/cps/en/natolive/news_107716.htm Statement by the North Atlantic Council following meeting under article 4 of the Washington Treaty]. NATO Newsroom</ref>.
Радок 61 ⟶ 60:
Антыгітлераўская кааліцыя [[Саюз Савецкіх Сацыялістычных Рэспублік|СССР]], [[Злучаныя Штаты Амэрыкі|ЗША]], [[Вялікабрытанія|Вялікабрытаніі]] і іншыя распалася практычна адразу пасьля перамогі ў [[Другая сусьветная вайна|Другой сусьветнай вайне]]. Былыя хаўрусьнікі распачалі перадзел сьвету на сфэры ўплыву і прыступілі да рэалізацыі мер па ваенна-палітычным замацаваньні сваіх партыкулярных посьпехаў.
[[17 сакавіка]] [[1948]] году пяць заходнеэўрапейскіх краінаў — [[Бэльгія]], Вялікабрытанія, [[Люксэмбург]], [[Нідэрлянды]] і [[Францыя]] — падпісалі Брусэльскі дагавор, на падставе якога яны стварылі субрэгіянальную сыстэму калектыўнай абароны — [[Заходнеэўрапейскі зьвяз]]. Паралельна ім СССР і сацыялістычныя краіны [[Усходняя Эўропа|Ўсходняй Эўропы]] заключылі паміж сабой дагаворы аб дружбе, супрацоўніцтве і ўзаемнай дапамозе. Заходнеэўрапейцы пайшлі далей і пачалі абмеркаваньне з ЗША і [[Канада]]й праекту Паўночнаатлянтычнага ваенна-палітычнага альянсу, запрасіўшы да ўдзелу ў гэтым працэсе шэраг іншых краінаў [[Заходняя Эўропа|Заходняй Эўропы]] — [[Данія|Данію]], [[Ісьляндыя|Ісьляндыю]], [[Італія|Італію]], [[Нарвэгія|Нарвэгію]] і [[Партугалія|Партугалію]]. Перамовы завяршыліся падпісаньнем у [[Вашынгтон (горад)|Вашынгтоне]] [[4 красавіка]] [[1949]] [[Паўночнаатлянтычны дагавор (4 красавіка 1949, Вашынгтон)|дагавору]] паміж гэтымі дванаццацьцю краінамі. У [[1952]] да яго далучыліся [[Грэцыя]] і [[Турэччына]], у [[1955]] — [[Фэдэратыўная Рэспубліка Нямеччына|ФРН]] (у [[1990]] — дзеяньне дагавору пашырылася на тэрыторыю былой [[Нямецкая Дэмакратычная Рэспубліка|НДР]]), у [[1982]] — [[Гішпанія]], у [[1999]] — [[Вугоршчына]], [[Польшча]], [[Чэхія]], у [[2004]] — [[Баўгарыя]], [[Латвія]], [[Летува]], [[Румынія]], [[Славаччына]], [[Славенія]], [[Эстонія]], у [[2009]] — [[Альбанія]], [[Харватыя]], у 2017 — [[Чарнагорыя]]. Перамовы аб магчымым далучэньні вядуцца з [[Рэспубліка Македонія|Македоніяй]], [[Грузія
СССР у [[1954]] прапанаваў сябе ў якасьці магчымага ўдзельніка НАТО дзеля захаваньня міру і адзінства ў Эўропе, але сябры арганізацыі адверглі савецкую ініцыятыву. У выніку ў [[1955]] СССР са сваімі ўсходнеэўрапейскімі саюзьнікамі, каб зьменшыць пагрозу з боку аб’яднанага Захаду, стварылі [[Арганізацыя Варшаўскай Дамовы|Арганізацыю Варшаўскай Дамовы]].
Радок 327 ⟶ 326:
* [[Эстонія]]
'''1 красавіка [[2009]] г.'''
* [[Альбанія]]
* [[Харватыя]]
'''5 чэрвеня 2017 г.'''
* [[Чарнагорыя]]<ref>{{Навіна|аўтар=|загаловак=Чарнагорыя афіцыйна ўступіла ў НАТА|спасылка=http://m.blr.belta.by/world/view/charnagoryja-afitsyjna-ustupila-u-nata-58911-2017/|выдавец=[[Беларускае тэлеграфнае агенцтва]]|дата публікацыі=6 чэрвеня 2017|копія=http://www.zviazda.by/be/news/20170606/1496734489-charnagoryya-aficyyna-ustupila-u-nata|дата копіі=6 чэрвеня 2017|дата доступу=2 красавіка 2018}}</ref>
=== Пашырэньне ===
Радок 388 ⟶ 390:
* [[Мальта]] была далучылася да «Партнэрства дзеля міру» ў 1994 г., але пакінула праграму ў 1996 г.
* [[Кіпр]] ня стаў удзельнікам «Партнэрства дзеля міру» з-за супрацьстаяньня [[Турэччына|Турэччыны]] па пытаньні [[Паўночны Кіпр|Паўночнага Кіпру]].
* [[Босьнія і Герцагавіна
=== Міжземнаморскі дыялёг ===
Радок 530 ⟶ 532:
| [[Аляксандар Вэршбаў]]
| [[ЗША]]
| 2012—2016
| з 2012 году▼
|-
| 15
| [[Роза Гётэмюлер]]
| ЗША
|}
| |||