Румынія: розьніца паміж вэрсіямі

Змесціва выдалена Змесціва дададзена
д афармленьне
Радок 1:
{{Краіна
|Назва = Румынія
|НазваЎРоднымСклоне = Румыніі
|НазваНаДзяржаўнайМове = România
|Сьцяг = Flag of Romania.svg
Радок 7:
|НацыянальныДэвіз =
|Месцазнаходжаньне = EU-Romania.svg
|АфіцыйнаяМова = [[Румынская мова|Румынскаярумынская]]
|Сталіца = [[Бухарэст]]
|НайбуйнейшыГорад = Бухарэст
Радок 30:
|ЧасавыПасУлетку = [[Усходнеэўрапейскі летні час|CEST]]
|ЧасРозьніцаUTCУлетку = +3
|НезалежнасьцьПадзеі =  -Заснаваная
|НезалежнасьцьДаты = <br /> [[9 траўня]] [[1877]]
|ДзяржаўныГімн = Deşteaptă-te, române!
|АўтамабільныЗнак = RO
Радок 41:
 
== Гісторыя ==
У [[7 стагодзьдзе да н. э.|VII]]—[[5 стагодзьдзе да н. э.|V]]VII—V стагодзьдзях да н. э. на марскім узьбярэжжы Румыніі ўзьніклі [[Старажытная Грэцыя|грэцкія]] калёніі ''Істрыя'', ''Томіс'', ''Калатыс''. У дахрысьціянскую эпоху кантынэнтальная частка краіны была заселеная [[дакі|дакамі]] (плямёны [[фракійцы|фракійцаў]]), і ў канцы [[1 стагодзьдзе|І стагодзьдзя]] тут утварылася іх першая дзяржава. У [[105]]—[[106]]105—106 гадах яна была заваявана [[Старажытны Рым|рымскім]] імпэратарам [[Траян]]ам. У [[3 стагодзьдзе|ІІІ]] ст.стагодзьдзі рымляне саступілі гэту тэрыторыю барбарам. У [[6 стагодзьдзе|VI]]—[[7 стагодзьдзе|VII]]VI—VII стагодзьдзях гэтыя землі былі заваяваны [[баўгары|баўгарамі]] і [[печанегі|печанегамі]]. У [[896]] годзе ў ''Трансыльваніі'' зьявіліся [[вугорцы]], якія прыйшлі сюды з [[Урал]]у і [[Волга|Волгі]]. У [[10 стагодзьдзе|Х]]—[[11 стагодзьдзе|ХІ]]Х—ХІ стагодзьдзях, на захадзе ўзьніклі вугорскія княствы ''Банат'' і ''Трансыльванія''. У [[12 стагодзьдзе|ХІІ]]—[[13 стагодзьдзе|ХІІІ]]ХІІ—ХІІІ стагодзьдзях гэта тэрыторыя была заселена немцамі з [[Саксонія|Саксоніі]] і [[Швабія|Швабіі]]. У [[1290]] годзе на поўдні ўтварылася княства ''Валахія'', а ў [[1359]] годзе — на ўсходзе — ''Малдова''. У другой палове ХІІІ стагодзьдзя вугорцы падначалілі абодва княствы, якія сталі паўаўтаномнымі правінцыямі. У ''Трансыльваніі'' вугорцы пасялілі ''секлераў'' — вугорскіх памежных ахоўнікаў, якія абаранялі межы Вугорскага каралеўства ад [[туркі|турак]]. У [[1330]] годзе ''Валахія'' атрымала незалежнасьць. У [[15 стагодзьдзе|XV стагодзьдзі]] ''Валахія'' і ''Малдова'' трапілі пад турэцкую ўладу, а ''Дабруджа'' была захоплена туркамі ў [[1418]] годзе. У [[1415]]—[[1711]]1415—1711 гадах ''Валахія'' і ''Малдова'' кіраваліся мясцовымі князямі, якія кантраляваліся туркамі. На працягу [[16 стагодзьдзе|XVI]]—[[17 стагодзьдзе|XVII]]XVI—XVII стагодзьдзяў быў пэрыяд няўстойлівасьці ўлады, за гэты час зьмянілася 112 князёў. Пасьля перамогі турак над вугорцамі ([[1526]]), тэрыторыя ''Румыніі'' поўнасьцю апынулася пад уладай [[Асманская імпэрыя|Асманскай імпэрыі]]. У [[1691]] годзе ''Трансыльванія'', а потым, у [[1775]] годзе і ''Букавіна'' адышлі да [[Аўстра-Вугоршчына|Аўстрыі]]. У [[1812]] годзе [[Расейская імпэрыя]] захапіла ''Бесарабію'' (усходнюю частку ''Малдовы''). У [[1821]] годзе румынскія князі вярнуліся на малдаўскі і валаскі прастолы. У [[1829]] годзе Расейская імпэрыя атрымала пратэкіарат над румынскімі княствамі, і да [[1856]] году тут знаходзіліся расейскія войскі. У [[1859]] годзе, пры ўдзеле [[Францыя|Францыі]], аўтаномныя княствы былі аб’яднаны ў ''Румынскае княства''. У [[1866]] годзе румынскім князем быў абраны нямецкі прынц [[Караль Гагэнцолерн-Зыгмарынген]], які ў [[1881]] годзе стаў яе першым каралём. У [[1877]] годзе Румынія прыняла дэклярацыю незалежнасьці, і пасьля сканчэньня расейска-турэцкай вайны ([[1877]]—[[1878]]1877—1878) эўрапэйскіяэўрапейскія краіны прызналі новую дзяржаву. Пасьля [[Першая сусьветная вайна|Першай сусьветнай вайны]] Румынія далучыла часткі былой Аўстра-Вугоршчыны — ''Дабруджу'', ''Трансыльванію'', ''Банат'' і ''Букавіну'', а таксама, расейскую ''Бесарабію''. Пасьля гэтага этнічны склад насельніцтва складаўся ня толькі з [[румыны|румынаў]], але і з [[вугорцы|вугорцаў]], [[габрэі|габрэяў]], [[украінцы|украінцаў]]. У [[1940]] годзе, пад ціскам [[Трэці Райх|нацысцкай Нямеччыны]] і [[СССР|савецкай Расеі]] Румынія была вымушана перадаць [[Вугоршчына|Вугоршчыне]] ''Паўночную Трансыльванію'', [[Баўгарыя|Баўгарыі]] — ''Дабруджу'', а СССР — ''Паўночную Букавіну'' і ''Бесарабію''. У [[Другая сусьветная вайна|Другой сусьветнай вайне]] Румынія ўдзельнічала на баку Нямеччыны. У [[1944]] годзе краіна трапіла пад савецкую акупацыю. У [[1945]] годзе СССР перадаў Румыніі ''Паўночную Трансыльванію'', але без ''Герцаеўскага раёну'' (адышоў да [[УССР]]). У [[1947]] годзе быў усталяваны камуністычны рэжым, абвешчана ''Румынская Народная Рэспубліка'' і ліквідавана [[манархія]]. У [[1965]]—[[1989]]1965—1989 гадах улада належала камуністычнаму дыктатару [[Мікалаэ Чаўшэску|М. Чаўшэску]]. У сьнежні 1989 году выбухнула рэвалюцыя, у выніку якой камуністычны рэжым быў ліквідаваны, а Чаўшэску быў расстраляны.
 
У наш час Румынія знаходзіцца ў складзе [[Эўрапейскі Зьвяз|Эўрапейскага Зьвязу]], а таксама ўваходзіць у вайсковы блёк [[НАТО]].
 
== Палітыка ==
Канстытуцыя Румыніі заснавана на канстытуцыі пятай францускай рэспублікі і была зацьверджана на рэфэрэндуме [[8 сьнежня]] [[1991]] году. Плебісцыт, праведзены ў кастрычніку [[2003]] году, дазволіў 79 паправак у канстытуцыю, каб прыблізіць яе да стандартаў [[Эўрапейскі Зьвяз|Эўрапейскага Зьвязу]]. Палітычная сыстэма Румыніі заснавана на шматпартыйнай дэмакратычнай сыстэме. Улада падзелена на [[выканаўчая ўлада|выканаўчую]], [[заканадаўчая ўлада|заканадаўчую]] і [[судовая ўлада|судовую]] ўлады.
 
Выканаўчая ўлада падзелена паміж [[прэзыдэнт]]ам і [[прэм’ер-міністар|прэм’ер-міністрам]]. Прэзыдэнт выбіраецца праз агульныя выбары на пяцігадовы тэрмін, і можа перавыбірацца толькі адзін раз. Прэзыдэнт назначае прэм’ер-міністра, які ў сваю чаргу назначае ''Кабінэт Міністраў''.
Радок 52:
Заканадаўчая ўлада належыць двухпалатнаму парлямэнту (''Parlamentul României''), які складаецца з сэнату (140 сэнатараў) і Палаты Дэпутатаў (''Camera Deputaţilor'') — 346 дэпутатаў. Усе ўдзельнікі парлямэнту выбіраюцца на пяцігадовы тэрмін па прапарцыянальнай сыстэме.
 
Судовая сыстэма зьяўляецца незалежнай ад іншых галінаў улады і будуецца па іерархічнайгерархічнай сыстэме, у якой ВышэйшыНайвышэйшы Касацыйныкасацыйны Судсуд зьяўляецца вярхоўным судом Румыніі. Румынская сыстэма юстыцыі пабудавана згодна францускай сыстэмы, і заснавана на вярхоўнасьці грамадзянскага права і непазьбежнасьці пакараньня. Канстытуцыйны суд (''Curtea Constituţională'') адказны за вырашэньне заканадаўчых супярэчнасьцяў і ўзаемадзеяньне мясцовых заканадаўчых актаў з канстытуцыяй краіны.
 
== Геаграфія ==
Радок 63:
 
== Дэмаграфія ==
Насельніцтва налічвае больш за 20,1 млн чалавек ([[2011]]), зь якіх [[румыны]] склалі 89%, [[вугорцы]] — 7%, [[цыганы]] — 3%, [[украінцы]] — 0,5%, [[немцы]] — 0,3%. Большасьць вернікаў — [[праваслаўе|праваслаўныя]] (87%), вугорцы, у асноўным, зьяўляюцца [[каталіцызм|каталікамі]] (6%) і [[кальвінізм|кальвіністамі]] (7%), татары і туркі, у асноўным, [[іслам|мусульмане]]. Афіцыйная мова — [[румынская мова|румынская]].
 
== Крыніцы ==
{{Крыніцы}}
{{Партал|Эўропа}}
 
== Вонкавыя спасылкі ==