Браціслава: розьніца паміж вэрсіямі

|Сьцяг = Flag_of_Bratislava.svg{{!}}border

|Кіраўнік = Мілан Фтачнік

Браціслава, перайменаваная [[6 сакавіка]] [[1919]] году, на працягу сваёй гісторыі была вядомая пад шматлікімі назвамі на розных мовах. Першай зафіксаванай назвай гораду зьяўляецца, імаверна, «Brezalauspurc» (літаральна: Браслаўскі замак), якая згадваецца ў Зальцбурскіх аналах (Annales Iuvavenses) [[10 стагодзьдзе|X стагодзьдзя]]. Іншымі варыянтамі былі: {{мова-de|Pressburg''|скарочана}} раней ''Preßburg|скарочана}}'' {{IPA|ˈpʁɛsbʊɐk|}} (дагэтуль выкарыстоўваецца ў нямецкамоўных краінах — збольшага ў Аўстрыі, радзей у Нямеччыне), {{мова-hu|Pozsony}} {{IPA|poʒoɲ|}}<ref name=NYT/> (дагэтуль ужываецца ў Вугоршчыне), колішняя [[славацкая мова|славацкая]] назва: «Prešporok»<ref name="Czechreview" />.

Іншымі варыянтамі зьяўляліся: [[грэцкая мова|грэц.]]: Ιστρόπολις «Istropolis» (літаральна: «горад на [[Дунай|Дунаі]]», гэтаксама на [[лацінская мова|лаціне]]), {{мова-cs|Prešpurk|скарочана}}, {{мова-fr|Presbourg|скарочана}}, {{мова-it|Presburgo|скарочана}}, {{мова-la|Posonium|скарочана}}, {{мова-hr|Požun|скарочана}}, {{мова-ro|Pojon|скарочана}}. Варыянт «Pressburg» таксама ўжываўся ў англамоўных публікацыях да [[1919]] году, што месцамі выкарыстоўваецца і дагэтуль.

[[Файл:Web Biatec.jpg|thumbміні|leftзьлева|Сапраўдны [[біятэк]] і яго копія на колішняй манэце наміналам 5 славацкіх кронаў]]

Першае паселішча на тэрыторыі Браціславы датуецца пэрыядам лінейна-стужкавай керамікі, каля 5000 г. да н. э. Каля [[200 да н. э.|200 г. да н. э.]] кельцкае племя [[бойі]] засноўвае тут першае буйное паселішча, якое ўяўляе сабой умацаваны [[опідум]] і зьмяшчае ўласную [[мынца|мынцу]] па вырабе [[біятэк]]аў — кельцкіх срэбраных манэтаў<ref>{{Спасылка|выдавец=City of Bratislava |url=http://www.visit.bratislava.sk/en/vismo/dokumenty2.asp?id_org=700014&id=1005&p1=1569 |загаловак=History – Celtic settlements |дата=15 тараўня 2007 |дата публікацыі=2005}}</ref>. Гэты абшар трапляе пад кантроль [[Рымская імпэрыя|Рымскай імпэрыі]] з [[1 стагодзьдзе|I]] па [[4 стагодзьдзе|IV стагодзьдзі]] н. э., пасьля чаго тут ствараюцца [[лімэс]]ы — прымежныя абарончыя ўмацаваньні. Пазьней на гэтую тэрыторыю рымляне прыўнесьлі [[вінаградарства]], што заклала пачатак традыцыі [[вінаробства]], якая захавалася і дасёньня<ref>{{Спасылка|выдавец=City of Bratislava |url=http://www.visit.bratislava.sk/en/vismo/dokumenty2.asp?id_org=700014&id=1006&p1=1570 |загаловак=History – Bratislava and the Romans |дата=15 траўня 2007 |дата публікацыі=2005}}</ref>.

Славяне пачалі засяляць гэты абшар у [[5 стагодзьдзе|V]]-[[6 стагодзьдзе|VI]]V—VI стагодзьдзях падчас Вялікага перасяленьня народаў<ref>Kováč et al., «Kronika Slovenska 1», p. 90</ref>. У адказ на жорсткія напады цюркамоўнага племені авараў, было заснавана першае славянскае дзяржаўнае ўтварэньне — [[Дзяржава Сама]] (623—658). У IX стагодзьдзі [[Браціслаўскі замак|Браціслаўскі]] і [[Дзевінскі замак|Дзевінскі]] замкі сталі істотнымі цэнтрамі славянскіх дзяржаваў: [[Нітранскае княства|Нітранскага княства]] і [[Вялікая Маравія|Вялікай Маравіі]]<ref>Kováč et al., «Kronika Slovenska 1», p. 95</ref>. Зь іншага боку, выказваліся меркаваньні пра прыналежнасьць абодвух замкаў адно да Вялікай Маравіі, што грунтавалася на мовазнаўчых прыкладах і факце адсутнасьці пераконваючых археалягічных зьвестак<ref name="Encyclopedia">{{Кніга| аўтар = Gyula Kristó| загаловак = Korai Magyar Történeti Lexikon – 9–14. század ''(Encyclopedia of the Early Hungarian History – 9–14th centuries)''| выдавец = Akadémiai Kiadó | год = 1994 | месца = Budapest | pages = 128, 167| isbn = 963 05 6722 9}}</ref><ref>{{Спасылка|url=http://www.uni-bonn.de/~ntrunte/publikationen8.html#dowina_inhalt |загаловак=Meine wissenschaftlichen Publikationen (Fortsetzung, 2002–2004) |выдавец=Uni-bonn.de |дата публікацыі=2006-10-31 |дата=2009-05-28}}</ref>. Першыя пісьмовыя згадкі пра паселішча з назвай «Brezalauspurc» датуюцца [[907]] годам і апісваюць перамогу [[баварыя|баварскага]] войска над [[вугорцы|вугорскім]]<ref name="Encyclopedia" />. Гэтая бітва храналягічна супадае з пэрыядам заняпаду Вялікай Маравіі пад націскам [[вугорцы|вугорскіх]] войскаў<ref>Špiesz, «Bratislava v stredoveku», p. 9</ref>. Зрэшты, дакладнае месца бітвы застаецца невядомым, але некаторыя дасьледнікі лічаць, што яна адбылася на возеры [[Балатон]]<ref>{{Кніга|аўтар=Charles R. Bowlus|загаловак=The battle of Lechfeld and its aftermath |год=2006|pages=83}}</ref>.

[[Файл:Bratislava (Posonium) by Matthaus Merian 1638.jpg|thumbміні|Прэсбург у XVII стагодзьдзі]]

У [[10 стагодзьдзе|X стагодзьдзі]] тэрыторыя Прэсбургу ўвайшла ў склад [[Каралеўства Вугоршчына|Каралеўства Вугоршчыны]] і стала істотным эканамічным і адміністрацыйным цэнтрам на дзяржаўнай мяжы<ref name="middleages">{{Спасылка|выдавец=City of Bratislava |url=http://www.visit.bratislava.sk/en/vismo/dokumenty2.asp?id_org=700014&id=1008&p1=1572 |загаловак=History – Bratislava in the Middle Ages |год=2005 |дата=15 траўня 2007}}</ref>. Такое стратэгічнае знаходжаньне гораду стала прычынай частых набегаў і бітваў на подступу да яго тэрыторыяў, аднак гэта кампэнсавалася хуткім эканамічным ростам і самавітым палітычным статусам. Упершыню свае гарадзкія правы Прэсбург атрымаў у [[1291]] годзе ад караля Андраша III, у [[1405]] годзе на загад караля [[Жыгімонт Люксэмбурскі|Жыгімонта Люксэмбурскага]] быў узьведзены ў статус [[вольны каралеўскі горад|вольнага каралеўскага гораду]], а ў [[1436]] годзе Прэсбург атрымаў свой [[Герб Браціславы|уласны герб]]<ref>Špiesz, «Bratislava v stredoveku», p. 132</ref>.

У [[1526]] годзе пасьля бітвы пры Мохачы Каралеўства Вугоршчына было захоплена [[Асманская імпэрыя|Асманскай імпэрыяй]]. Неўзабаве туркі аблажылі горад, але, моцна яго пашкоджіўшы, так і не дамагліся яго захапіць<ref>Lacika, «Bratislava», p. 30</ref>. У выніку тэрытарыяльных зьменаў у краіне, у [[1536]] годзе Прэсбург становіцца новай сталіцай Вугоршчыны ў складзе аўстрыйскай [[Габсбурская манархія|Габсбурскай манархіі]], што заклала пачатак новай эры ў гісторыі гораду. Цяпер Прэсбург стаў месцам правядзеньня каранацыяў і паседжаньня манархаў, арцыбіскупаў (1543), арыстакратыі і іншых буйных арганізацыяў і ўстановаў. У пэрыяд з [[1536]] па [[1830]] гг.год адзінаццаць вугорскіх каралёў каранаваліся ў [[Катэдральны Сабор Сьвятога Марціна (Браціслава)|Катэдральным саборы Сьвятога Марціна]]<ref>Lacika, «Bratislava», p. 62</ref>. Тым ня менш, усё [[17 стагодзьдзе|XVII стагодзьдзе]] было адзначана антыгабсбурскімі паўстаньнямі, бітвамі супраць туркаў, пошасьцю чумы і іншымі катастрофамі<ref>Lacika, «Bratislava», pp. 31-34</ref>.

[[Файл:Bratislava 1787.jpg|leftзьлева|thumbміні|Прэсбург на карціне 1787 году]]

Цягам [[18 стагодзьдзе|XVIII стагодзьдзя]] падчас кіраваньня [[Марыя Тэрэзія|Марыі Тэрэзіі]]<ref name=NY>{{Спасылка|аўтар=Jill Knight Weinberger|загаловак=Rediscovering Old Bratislava|url=http://query.nytimes.com/gst/fullpage.html?res=9C06E5D91138F93AA25752C1A9669C8B63&sec=&spon=&pagewanted=2|назва праекту=The New York Times|выдавец=The New York Times Company|дата публікацыі=2000-11-19|дата=2008-07-27}}</ref> Прэсбург становіцца найбуйнейшым і найважнейшым горадам Вугоршчыны<ref>Lacika, «Bratislava», pp. 34-36</ref>. Колькасьць насельніцтва павялічваецца ў тры разы; будуецца вялікая колькасьць новых палацаў<ref name=NY/>, манастыроў, сядзібаў і вуліцаў; горад становіцца цэнтрам сацыяльнага і культурнага жыцьця рэгіёну<ref>Lacika, «Bratislava», pp. 35-36</ref>. Аднак, за часам кіраваньня сына Марыі Тэрэзіі [[Ёзэф II (імпэратар Сьвяшчэннай Рымскай імпэрыі)|Ёзэфа II]]<ref name=NY/> горад пачаў губляць свае пазыцыі, асабліва калі ў [[1783]] годзе карона вугорскіх каралёў была перанесеная ў [[Вена|Вену]] дзеля ўзмацненьня саюзу паміж Аўстрыяй і Вугоршчынай. Усе цэнтральныя ўстановы неўзабаве перамясьціліся ў Буду, за якімі пасьледвала вялікая колькасьць арыстакратыі<ref>{{Спасылка|publisher=City of Bratislava |url=http://www.visit.bratislava.sk/en/vismo/dokumenty2.asp?id_org=700014&id=1010&p1=1574 |загаловак=History – Maria Theresa’s City |год=2005 |дата=15 траўня 2007}}</ref>. Першыя газэты на [[вугорская мова|вугорскай]] і [[славацкая мова|славацкай]] мовах публікаваліся ў Прэсбургу: «Magyar hírmondó» ([[1780]]) і «Presspurske Nowiny» ([[1783]]), адпаведна<ref>Kováč et al., «Kronika Slovenska 1», pp. 350—351</ref>. Праз усё [[18 стагодзьдзе|XVIII стагодзьдзе]] горад нёс функцыю грамадзка-культурнага цэнтру Славацкага нацыянага адраджэньня.

Усё [[19 стагодзьдзе|XIX стагодзьдзе]] гісторыя гораду была шчыльна зьнітаваная з асноўнымі падзеямі тагачаснае [[Эўропа|Эўропы]]. У [[1805]] годзе тут быў падпісаны [[Прэсбурскі мір]] паміж [[Аўстрыя]]й і [[Францыя]]й. [[Дзевінскі замак]] быў зруйнаваны войскамі [[Напалеон I Банапарт|Напалеона]] ў [[1809]] годзе<ref>Kováč et al., «Kronika Slovenska 1», p. 385</ref>. У [[1825]] годзе на сродкі вугорскага палітыка-рэфарматара Іштвана Сэчэні была заснаваная Вугорская акадэмія навук. У [[1846]] годзе [[вугорская мова]] стала афіцыйнай мовай заканадаўства, дзяржаўнага ўпраўленьня і адукацыі<ref>Erzsébet Varga, «Pozsony», p. 14 (Hungarian)</ref>. У адказ на падзеі Рэвалюцыі 1848—1849 гадоў у Вугоршчыне Фэрдынанд V падпісаў так званыя [[Красавіцкія законы]], якія скасоўвалі прыгоннае права<ref name="Napoleon">{{Спасылка|выдавец=City of Bratislava |url=http://www.visit.bratislava.sk/en/vismo/dokumenty2.asp?id_org=700014&id=1011&p1=1575 |загаловак=History – Between the campaigns of the Napoleonic troops and the abolition of bondage |дата публікацыі=2005 |дата=15 траўня 2007}}<br />Kováč et al., «Kronika Slovenska 1», p. 444</ref>. Прэсбург выступіў на баку рэвалюцыйных вугорцаў, але быў захоплены аўстрыйцамі ўжо ў сьнежні [[1848]] году.<ref>Kováč et al., «Kronika Slovenska 1», p. 457</ref>. У XIX стагодзьдзі сфэра індустрыі разьвівалася надзвычай хуткімі тэмпамі. Першая конна-жалезная гарадзкая чыгунка ў Вугоршчыне<ref>{{Спасылка|выдавец=Železničná spoločnosť Cargo Slovakia |url=http://www.zscargo.sk/en/company-profile/history/ |загаловак=History – Austro-Hungarian Empire |дата=28 траўня 2008}}</ref> была збудаваная ў [[1840]] годзе ад Прэсбургу да мястэчка [[Сьвяты Юр]]<ref>Kováč et al., «Kronika Slovenska 1», pp. 426—427</ref>. Новая лінія да [[Вена|Вены]], ужо з выкарыстаньнем [[паравоз]]а адкрылася ў [[1848]] годзе<ref>Kováč et al., «Kronika Slovenska 1», p. 451</ref>. Узьнікала мноства новых фінансавых, прамысловых і іншых установаў; да прыкладу, першы банк на тэрыторыі Славаччыны быў заснаваны ў [[1842]] годзе<ref>Kováč et al., «Kronika Slovenska 1», p. 430</ref>. Першы гарадзкі мост цераз [[Дунай]] быў узьведзены ў [[1891]] годзе<ref>Lacika, «Bratislava», p. 41</ref>.

Да [[Першая сусьветная вайна|Першай сусьветнай вайны]] этнічны склад насельніцтва быў наступным: немцы — 42%, вугорцы — 41%, славакі — 15% (перапіс 1910). Па заканчэньні Першай сусьветнай вайны і ўтварэньня [[28 кастрычніка]] [[1918]] году [[Чэхаславаччына|Чэхаславаччыны]], горад увайшоў у склад новаўтворанай дзяржавы, не зважаючы на нежаданьне шматлікіх яго прадстаўнікоў<ref name = "peyqxj">Lacika, «Bratislava», p. 42</ref>. Пераважная частка вугорскага і нямецкага насельніцтва імкнулася прадухіліць уваход гораду ў склад Чэхаславаччыны, што выявілася ў абвяшчэньні Прэсбургу вольным горадам. Зрэшты, чэхаславацкія легіёны акупавалі горад [[1 студзеня]] [[1919]] году, які неўзабаве быў далучаны да Чэхаславаччыны<ref name = "peyqxj"/>. Горад стаў месца паседжаньня славацкіх палітычных органаў і арганізацыяў і стаў сталіцай краіны з 4 на 5 лютага<ref>{{Кніга|аўтар=Tibenský, Ján et al.|загаловак=Slovensko: Dejiny|выдавец=Obzor|год=1971|месца=Bratislava}}</ref>. [[12 лютага]] [[1919]] году нямецка-вугорскае насельніцтва зладзіла пратэстныя акцыі супраць чэхаславацкай акупацыі, але чэхаславацкія легіёны адкрылі агонь па бяззбройных дэманстрантах<ref>Marcel Jankovics, «Húsz esztendő Pozsonyban», p. 65-67 (Hungarian)</ref>. [[27 сакавіка]] [[1919]] году найменьне «Браціслава» ўпершыню стала афіцыйнай назвай гораду<ref>{{Спасылка|выдавец=City of Bratislava| url=http://www.visit.bratislava.sk/en/vismo/dokumenty2.asp?id_org=700014&id=1012&p1=1576 |загаловак=History – First Czechoslovak Republic |дата=15 траўня 2007}}</ref>. Пакінутыя без аніякае падтрымкі пасьля адыходу вугорскай арміі, вугорцы былі вымушаныя добраахвотна альбо гвалтоўна высяляцца з сваіх дамоў<ref>{{Спасылка|выдавец= |url=http://www.tankonyv.sk/detail.php?chron=1&theme=4 |загаловак=History of Hungarians in the first Czechoslovak Republic (1918–1919 section) |дата=5 верасьня 2008}}</ref>, якія пасьля іх адыходу занімалі чэхі і славакі. Адукацыя на [[вугорская мова|вугорскай]] і [[нямецкая мова|нямецкай]] мовах была істотным чынам зьніжаная<ref>{{Спасылка|выдавец= |url=http://www.tankonyv.sk/detail.php?docid=93 |загаловак=History of Hungarians in the first Czechoslovak Republic |дата=22 чэрвеня 2008}}</ref>. Паводле чэхаславацкага перапісу 1930 году колькасьць вугорскага насельніцтва Браціславы складала 15.8%.

У [[1938]] годзе [[Трэці райх|нацыская Нямеччына]] анэксавала суседнюю Аўстрыю ў [[аншлюс]]; сёлета да Трэцяга райху былі далучаныя мястэчкі Пэтржалка і Дзевін<ref name="WWII"/><ref>Kováč et al., "Bratislava 1939–1945", pp. 16–17</ref>. [[14 сакавіка]] [[1939]] году Браціслава была абвешчана сталіцай [[Першая Славацкая рэспубліка|першай незалежнай Славацкай рэспублікі]], але новае дзяржаўнае ўтварэньне хутка трапіла пад кантроль нацыстаў. У [[1941]]—[[1942]]1941—1942 і [[1944]]—[[1945]]1944—1945 гадах новы славацкі ўрад высяліў з Браціславы прыкладна 15 000 [[габрэі|габрэяў]]<ref>Lacika, "Bratislava", p. 43. Kováč et al., "Bratislava 1939–1945, pp. 174–177</ref>, большасьць зь якіх неўзабаве трапіла ў канцэнтрацыйныя лягеры<ref name="post-war">{{Спасылка|выдавец=City of Bratislava |url=http://www.visit.bratislava.sk/en/vismo/dokumenty2.asp?id_org=700014&id=1015&p1=1579 |загаловак=History – Post-war Bratislava |дата=15 траўня 2007}}</ref>. Браціслава падзьверглася пэрыядычным бамбардаваньням саюзных войскаў, будучы пасьля вызваленай савецкай Чырвонай арміяй [[4 красавіка]] [[1945]] году<ref name="WWII">{{Спасылка|выдавец=City of Bratislava |url=http://www.visit.bratislava.sk/en/vismo/dokumenty2.asp?id_org=700014&id=1014&p1=1578 |загаловак=History – Wartime Bratislava |год=2005 |дата=15 траўня 2007}}</ref><ref>Kováč et al., "Kronika Slovenska 2", p. 300</ref>. Напрыканцы Другой сусьветнай вайны большасьць браціслаўскіх немцаў былі эвакуяваныя нямецкімі ўладамі; толькі некаторыя зь іх вярнуліся пасьля вайны, але былі адразу высланыя бяз права на маёмасьць паводле дэкрэтаў Бэнэша<ref>Kováč et al., "Kronika Slovenska 2", pp. 307–308</ref>.

Пасьля прыходу да ўлады ў лютым [[1948]] году Камуністычнай партыі Чэхаславаччыны, горад стаў часткай Усходняга блёку. Да Браціславы далучаюцца новыя тэрыторыі, што станоўча ўплывае на рост колькасьці насельніцтва (колькасьць славакаў складала каля 90%). Пачынаецца будаўніцтва масіўных жылых раёнаў, якія складаюцца з высотных панэльных дамоў. Камуністычны ўрад узьвёў шэраг такіх грандыёзных збудаваньняў, як [[Новы мост (Браціслава)|Новы мост]] і штаб-кватэра Славацкага радыё.

У [[1968]] годзе, пасьля [[Праская вясна|беспасьпяховых спробаў]] лібэралізаваць камуністычны ўрад, паводле [[Варшаўская дамова|Варшаўскай дамовы]] горад быў заняты савецкімі войскамі. Неўзабаве Браціслава стала сталіцай [[Славацкая сацыялістычная рэспубліка|Славацкай сацыялістычнай рэспублікі]], адной зь дзьвюх фэдэральных адзінак Чэхаславаччыны. Браціслаўскія дысыдэнты паскорылі падзеньне камунізму [[Дэманстрацыя са сьвечкамі|Дэманстрацыяй са сьвечкамі]] [[1988]] году. Неўзабаве горад стаў адным зь перадавых цэнтраў [[Аксамітная рэвалюцыя|Аксамітнай рэвалюцыі]] [[1989]] году<ref>Kováč et al., "Kronika Slovenska 2" p. 498</ref>.

У [[1993]] годзе горад стаў сталіцай новаўтворанай [[Славаччына|Славацкай рэспублікі]], што пасьледвала за Аксамітным разводам<ref>{{Спасылка|выдавец=City of Bratislava |url=http://www.visit.bratislava.sk/en/vismo/dokumenty2.asp?id_org=700014&id=1016&p1=1580 |загаловак=History – Capital city for second time |дата=15 траўня 2007}}</ref>. У 1990-х гг. і пачатку [[21 стагодзьдзе|XXI стагодзьдзя]] эканоміка гораду адчула фэнамэнальны эканамічны пад’ем, дзякуючы замежным інвэстыцыям. Квітнеючы горад стаў месцам некаторых важных культурных і палітычных мерапрыемстваў, накшталт Славацкага саміту 2005 году паміж [[Джордж Ўокер Буш|Джорджам У. Бушам]] і [[Уладзімер Пуцін|Ўладзімерам Пуціным]].

Большасьць гістарычных збудаваньняў засяроджана ў [[Стары горад (Браціслава)|Старым горадзе]]. Напрыклад, [[Старая ратуша (Браціслава)|Старую ратушу Браціславы]], якая ўяўляе сабой комплекс з трох будынкаў, узьведзеных у XIV—XV стагодзьдзях, дзе цяпер месьціцца [[музэй гораду Браціславы]]. [[Міхайлаўская брама]] зьяўляецца адзіным захаваўшымся прыкладам сярэднявечных умацаваньняў і адным з самых старажытных будынкаў Браціславы<ref>{{Спасылка|выдавец=Bratislava Culture and Information Centre |url=http://www.bkis.sk/index.php?option=com_content&task=view&id=37&Itemid=28 |загаловак=Michael's Gate |дата=June 10, 2007}}</ref>. У будынку ўнівэрсытэцкай бібліятэкі, пабудаванай у [[1756]] годзе, з [[1802]] па [[1848]] гады месьціўся заканадаўчы орган [[Каралеўства Вугоршчына|Вугорскага каралеўства]]<ref name="unilibrary">{{Кніга|выдавец=University Library in Bratislava |url=http://phobos.ulib.sk/univerzitna_kniznica.pdf |загаловак=University Library in Bratislava – The Multifunctional Cultural Centre |фармат=PDF |pages=34–36 |год=2005 |дата=June 14, 2007}}</ref>. Тут было зацьверджана шмат істотных заканадаўчых актаў у гісторыі Вугоршчыны пэрыяду рэформаў (скасаваньне прыгоннага права, заснаваньне Вугорскай акадэміі навук і г. д.)<ref name="unilibrary"/>.

Гістарычны цэнтар утрымлівае мноства [[барока]]вых палацаў. [[Палац Грасалкавічаў]], збудаваны ў [[1760]] годзе, цяпер зьяўляецца рэзыдэнцыяй [[Прэзыдэнт Славаччыны|прэзыдэнта Славаччыны]], а [[Летні арцыбіскупскі палац]] зьяўляецца месцам паседжаньняў ураду Славаччыны<ref>Lacika, «Bratislava», p. 147</ref>. У [[1805]] годзе пасьля [[бітва пад Аўстэрліцам|бітвы пад Аўстэрліцам]] дыпляматы [[Напалеон I Банапарт|Напалеона]] і [[Франц II (імпэратар Сьвяшчэннай Рымскай імпэрыі)|Франца II]] падпісалі [[Прэсбурскі мір]] у [[Прыматавы палац|Прыматавым палацы]]<ref>Lacika, «Bratislava», p. 112</ref>. Некаторыя невялікія дамы таксама маюць гістарычную каштоўнасьць; кампазытар Ёган Нэпамук Гумэль нарадзіўся ў адным з дамоў Старога гораду.

Вартым увагі рэлігійным збудаваньнем зьяўляецца гатычны [[Катэдральны Сабор Сьвятога Марціна (Браціслава)|катэдральны сабор сьвятога Марціна]] [[13 стагодзьдзе|XIII]]—[[16 стагодзьдзе|XVI]]XIII—XVI стагодзьдзяў, які з [[1563]] па [[1830]] гады служыў месцам каранаваньня вугорскіх манархаў<ref name="cathedral">{{Спасылка|выдавец=City of Bratislava|url=http://www4.bratislava.sk/en/vismo5/dokumenty2.asp?u=700000&id_org=700000&id=2009114 |загаловак=St. Martin’s Cathedral |дата=8 чэрвеня 2007}}</ref>. Францішканскі касьцёл XIII ст. быў месцам правядзеньня шматлікіх рыцарскіх цырымоніяў і зьяўляецца найстарэйшым захаваўшымся сакральным збудаваньнем Браціславы<ref>{{Спасылка|выдавец=City of Bratislava |url=http://www.visit.bratislava.sk/vismo/dokumenty2.asp?id_org=700013&id=1122&p1=2001 |загаловак=Františkánsky kostol a kláštor |дата=10 чэрвеня 2007 |дата публікацыі=February 14, 2005 |мова=sk}}</ref>. [[Касьцёл сьвятой Лізаветы (Браціслава)|Царква Сьвятой Лізаветы]], больш вядомая пад назвай Блакітная царква, цалкам збудаваная ў стылі мадэрн.

Адзінымі вайсковымі могілкамі ў Браціславе зьяўляецца [[Славін]], урачыста адкрыты савецкай арміяй у [[1960]] годзе ў гонар загінулых салдатаў падчас вызваленьня Славаччыны ў 1945 годзе. Таксама тут адкрываецца жывапісны выгляд на горад і [[Малыя Карпаты]]<ref>{{Спасылка|выдавец=City of Bratislava |url=http://www.visit.bratislava.sk/vismo/dokumenty2.asp?id_org=700013&id=1129&p1=2001|загаловак=Turistické informácie – Slavín |дата=6 траўня 2007 |мова=sk}}</ref><ref>Lacika, «Bratislava», p. 135</ref>.

[[Браціслаўскі замак]] — адна з найбольш выдатных мясьцінаў Браціславы, якая знаходзіцца на 85-мэтровым узвышшы над Дунаем. Замкавы ўзгорак быў заселены людзьмі яшчэ ў пераходным пэрыядзе паміж [[Каменны век|каменным]] і [[бронзавы век|бронзавым]] вякамі<ref>Lacika, «Bratislava», pp. 11-12</ref>. Пазьней быў акропалем кельцкага мястэчка, часткай рымскіх [[лімэс]]аў, вялікім умацаваным славянскім паселішчам, палітычным, вайсковым і рэлігійным цэнтрам [[Вялікая Маравія|Вялікай Маравіі]]<ref>Lacika, «Bratislava», p. 121</ref>. Каменны замак быў збудаваны не раней за [[X стагодзьдзе]], калі яго тэрыторыя была часткай [[Каралеўства Вугоршчына|Каралеўства Вугоршчыны]]. У [[1430]] годзе падчас кіраваньня [[Жыгімонт Люксэмбурскі|Жыгімонта Люксэмбургскага]] замак быў пераўтвораны ў гатычную антыгусіцкую цьвердзь, пазьней у [[1562]] годзе набыў рысы стылю [[рэнэсанс]]<ref>Lacika, «Bratislava», p. 124</ref> і быў перабудаваны ў [[1649]] угодзе ў стылі [[барока]]. Падчас кіраваньня каралевы [[Марыя Тэрэзія|Марыі Тэрэзіі]] замак стаў прэстыжным месцам каралеўскіх паседжаньняў. У [[1811]] годзе замак быў ненаўмысна зьнішчаны пажарам і ляжаў у руінах да 1950-х гг., калі ён быў адноўлены ў колішнім тэрэзіянскім стылі.

[[Русаўскі замак]] з сваім ангельскім паркам знаходзіцца ў гарадзкім раёне [[Русаўцэ]]. Замак быў узьведзены ў [[17 стагодзьдзе|XVII стагодзьдзі]] і быў перабудаваны ў стылізаваны пад ангельскую нэаготыку палац у [[1841]]—[[1844]]1841—1844 гг<ref>{{Спасылка|выдавец=Rusovce |url=http://www.bratislava-rusovce.sk/rusovce/architektura_kastiel.html |загаловак=''Pamiatkové hodnoty Rusoviec – Rusovský kaštieľ'' (Historical landmarks of Rusovce – Rusovce mansion) |дата публікацыі=2004-05-06 |дата=1 чэрвеня 2007 |мова=sk}}</ref>. Гарадзкі раён таксама знакаміты руінамі колішняга рымскага лягера пад назвай [[Герулята]], які быў пабудаваны і выкарыстоўваўся з I па IV стагодзьдзі, як частка абарончых [[лімэс]]аў<ref>{{Спасылка|выдавец=Rusovce |url=http://www.bratislava-rusovce.sk/kultura/kultura_gerulata.html |загаловак=''Múzeum Antická Gerulata'' (Ancient Gerulata Museum) |дата публікацыі=May 6, 2004 |дата=1 чэрвеня 2007 |мова=sk}}</ref>.

Ад часу свайго заснаваньня і да XIX стагодзьдзя немцы былі пераважнай этнічнай групай Браціславы<ref name="Czechreview">{{Артыкул|аўтар=Peter Salner |загаловак=Ethnic polarisation in an ethnically homogeneous town|выданьне=Czech Sociological Review |нумар=9 |выпуск=2 |старонкі=235–246 |год=2001 |спасылка=http://sreview.soc.cas.cz/upl/archiv/files/171_235SALNE.pdf |archiveurl=http://web.archive.org/web/20080227082043/http://sreview.soc.cas.cz/upl/archiv/files/171_235SALNE.pdf |archivedate=2008-02-27 |фармат=PDF}}</ref>. Аднак аўстра-вугорскае пагадненьне 1867 году заклала пачатак актыўнай [[мадзярызацыя|мадзярызацыі]] і пад канец [[Першая сусьветная вайна|Першай сусьветнай вайны]] 40% насельніцтва Прэсбургу размаўляла на [[вугорская мова|вугорскай]] як на [[родная мова|роднай мове]], 42% — на [[нямецкая мова|нямецкай]], 15% — на [[славацкая мова|славацкай]]. Пасьля ўтварэньня Чэхаславаччыны ў [[1918]] годзе Браціслава засталася поліэтнічным горадам, аднак з тэндэнцыяй да дэмаграфічных зьменаў. У выніку [[славакізацыя|славакізацыі]]<ref>Iris Engemann ([[Viadrina European University|European University Viadrina]], [[Frankfurt am Main|Frankfurt]]/Oder) The Slovakization of Bratislava 1918—1948. Processes of national appropriation in the interwar-period. CEU 07.03.2008 http://web.ceu.hu/urbanstudiesworkshop/documents/iris_engemann.pdf</ref><ref>[http://www.foruminst.sk/publ/szemle/2007_2/szemle_2007_2_lovisek-julia.pdf NAME CHANGES OF THE STREET IN BRATISLAVA FROM POLITICAL REASONS AFTER THE CREATION OF THE FIRST CZECHOSLOVAK REPUBLIC, The disintegration of the Austria-Hungarian Monarchy (In Hungarian)]</ref> колькасьць чэхаў і славакаў у горадзе павялічылася, тым часам як колькасьць вугорцаў і немцаў рэзка ўпала. У 1938 годзе 59% насельніцтва гораду складалі чэхі і славакі, 22% — немцы і 13% — вугорцы<ref>Lacika, «Bratislava», p. 43</ref>. Утварэньне [[Першая Славацкая рэспубліка|Першай Славацкай рэспублікі]] ў 1939 годзе прыўнесла іншыя зьмены, найбольш значнымі зь якіх былі масавая высылка чэхаў і дэпартацыя габрэяў у межах [[Галакост]]у<ref name="Czechreview"/>. У 1945 годзе большасьць немцаў была эвакуяваная. Пасьля аднаўленьня Чэхаславаччыны, у выніку дэкрэтаў Бэнэша (часткова ануляваных у 1948) пачаўся калектыўны ўціск на нямецкія і вугорскія этнічныя меншасьці шляхам экспрапрыяцыі іхняе маёмасьці і высылкі людзей у Нямеччыну, Аўстрыю і Вугоршчыну праз абвінавачваньне ў супроцоўніцтве з нацыскай Нямеччынай і Вугоршчынай супраць Чэхаславаччыны<ref name="post-war"/><ref>{{Спасылка|выдавец= |url=http://epa.oszk.hu/00000/00033/00020/pdf/szemle_2005_1_vadkerty.pdf |загаловак=Germans and Hungarians in Pozsony |год=2008 |дата=June 22, 2008|фармат=PDF}}</ref><ref>{{Спасылка|выдавец= |url=http://www.shp.hu/hpc/web.php?a=commorakozigaz&o=SzMCfBlp4x|загаловак=shp.hu |год=2008 |дата=June 22, 2008}}</ref>. У гэты час горад набыў выразна славацкі характар<ref name="post-war"/>. Сотні людзей былі выселеныя ў часе камуністычнага прыгнёту 1950-х дзеля замяшчэньня «рэакцыённага» насельніцтва пралетарскай клясай<ref name="Czechreview"/><ref name="post-war" />. З 1950-х гадоў славакі сталі дамінуючай этнічнай супольнасьцю гораду, складаючы каля 90% гарадзкога насельніцтва<ref name="Czechreview"/>.

* [[Касьцёл сьвятой Альжбэты (Браціслава)|Царква Сьвятой Лізаветы]] альбо «''Блакітная царква''» ([[1907]]—[[1913]]1907—1913) у стылі [[мадэрн]], адно з найбольш вядомых збудаваньняў [[Вугоршчына|вугорскага]] архітэктара Эдзёна Лехнэра

{{Крыніцы|1=2}}