Вікіпэдыя

Марыйская мова: розьніца паміж вэрсіямі

Інтэрактыўны прагляд гісторыі
← Папярэдняя зьменаНаступная зьмена →
Змесціва выдалена Змесціва дададзена
ВізуальнаВікіразметка
д афармленьне
Радок 1:
{{Інфармацыя пра мову
| Назва мовы = Марыйская мова
| Назва мовы ў арыгінале = (Олык) марий йылме
| Краіны ўжываньня = [[Расея|Расеі]]
| Рэгіён = [[Марый Эл]]
| Колькасьць карыстальнікаў = 490 000 чал.
| Клясыфікацыя = [[Уральскія мовы|Уральская сям'ясям’я]]
* [[Фіна-вугорскія мовы|Фіна-вугорская галіна]]
** [[Фіна-волскія мовы|Фіна-волская група]]
| Афіцыйная мова ў = рэспубліцы Марый Эл (Расея)<ref>Канстытуцыя рэспублікі Марый-Эл, артыкул 15</ref>
| Рэгулюецца = —
| Дапаможная мова ў = —
| Код па ISO 639-1 = —
| Код па ISO 639-2(B) = chm
| Код па ISO 639-2(T) = chm
| Код па SIL = chm
| Выява =
}}
'''Мары́йская мова''' (альбо '''луго́вамары́йская''') — фіна-волская мова фіна-вугорскае галіны ўральскіх моваў, на якой размаўляе [[фіна-вугры|фіна-вугорскі]] народ [[марыйцы]]. Звычайна пад паняткам «марыйская мова» маюць на ўвазе луговамарыйскую мову, мову [[лугавыя марыйцы|лугавых марыйцаў]]. [[горнамарыйская мова|Мову]] [[горныя марыйцы|горных марыйцаў]] традыцыйна вылучаюць асобна.
Радок 21:
Агулам марыйскія мовы распаўсюджаныя ў рэспубліцы [[Марый Эл]], на паўночным захадзе [[Ніжагародзкая вобласьць|Ніжагародзкай]], на поўдні [[Кіраўская вобласьць|Кіраўскай]], у шэрагу раёнаў [[Кастрамская вобласьць|Кастрамской]] абласьцей, а таксама асобнымі ґрупамі ў Паволжы, у прыватнасьці ў [[Башкартастан]]е.
 
Раней была вядомай пад назвай ''чарамі́ская'' ([[расейская {{мова|рас.]] ''[[:-ru:Черемисский язык|черемисский язык]]''|скарочана}}), што знаходзіць паралелі ў [[татарская мова|татарскай]] і [[чуваская мова|чуваскай]] мовах (''[[:tt:Чирмеш теле|чирмеш]]'', ''[[:cv:Çармăс чĕлхи|çармăс]]'').
 
== Агульная характарыстыка ==
Радок 34:
 
=== Пісьмовасьць ===
[[Файл:Tiszte2.PNG|thumbміні|229px|right229пкс|Знакі цішце.]]
[[Файл:Mari alphabet (1887).jpg|thumbміні|229px|right229пкс|Марыйскі лемантар [[1897]] году.]]
Першапачаткова марыйцы ўжывалі ў якасьці пісьмовасьці асаблівыя знакі, што называліся ''цішце́''. Гэтыя знакі ўжываліся пры бытавых патрэбах да пачатку [[20 стагодзьдзе|ХХ стстагодзьдзя.]]
 
Кірылічная пісьмовасьць для мовы ўпершыню зьявілася ў [[16 стагодзьдзе|XVI ст.]]стагодзьдзі уў місіянэрскіх мэтах, але першай дакумэнтальна зафіксаванай кірылічнай марыйскай пісьмовасьцю зьяўляецца пісьмовасьць «Сочиненій принадлежащихъ къ грамматикѣ черемисскаго языка», якія былі выдадзены ў [[1775]] годзе. У [[1837]] годзе выйшла «Черемисская грамматика», у якой ужываўся шэраг дыґрафаў для абазначэньня спэцыфічных марыйскіх гукаў.
 
У [[1873]] годзе, на 2 гады пазьней за горнамарыйскую, выйшаў луговамарыйскі [[лемантар]], альфабэт якога амаль поўнасьцю супадае з існым. У 1930 гады на хвалі ўсесавецкае лацінізацыі быў ажыцьцяўлены пераход пісьмовасьці на лацінскую аснову, але ў [[1938]] годзе была вернута кірыліца.
 
==== Лацінскі луговамарыйскі альфабэт ====
Радок 142:
У [[СССР|савецкія]] часы настаў пэрыяд даволі істотнае падтрымкі мовы. У тыя часы значна пашырыўся друк на марыйскай мове, узьнікнуў літаратурны стандарт і замацаваная артаґрафія, але пазьней карэнізацыйная палітыка была згарнута.
 
Пасьля [[перабудова|перабудовы]] надыйшоў час якасна новых магчымасьцяў для разьвіцьця мовы. У гэтыя часы, у [[1990]] годзе марыйская мова стала дзяржаўнай мовай Марыйскай АССР нароўні з расейскай. Зараз навучаньне марыйскай мове й літаратуры вядзецца ў 226 школах рэспублікі, частка прадмэтаў у марыйскіх ВНУ выкладаецца па-марыйску. На марыйскай мове выдаюцца ґазэты й часопісы «Кугарня», «Марий Эл», «Морко мланде», «Ончыко» і «Пачемыш».
 
== СпасылкіКрыніцы ==
== {{Крыніцы ==}}▼
 
== Вонкавыя спасылкі ==
{{interwiki|mhr|луговамарыйскай|}}
{{Commons}}
* [http://marlamuter.org/download.php 10-томный марийско-русский словарь. Марламутер.]{{ref-ru}}
* [http://fulr.karelia.ru/cgi-bin/flib/view.cgi?id=46 Электронная коллекция изданий на марийском языке. Портал «Финно-угорские библиотеки России»]{{ref-ru}}
* [http://univie.ac.at/maridict/index.html www.mari-language.com — Home]{{ref-en}}, {{ref-ru}}
 
▲== Крыніцы ==
{{Зноскі}}
 
{{Фіна-вугорскія мовы}}
 
[[Катэгорыя:Мовы Расеі]]▼
[[Катэгорыя:Фіна-вугорскія мовы]]
▲[[Катэгорыя:Мовы Расеі]]
Атрымана з «https://be-tarask.wikipedia.org/wiki/Марыйская_мова»