Вікіпэдыя

Танк: розьніца паміж вэрсіямі

Інтэрактыўны прагляд гісторыі
← Папярэдняя зьменаНаступная зьмена →
Змесціва выдалена Змесціва дададзена
ВізуальнаВікіразметка
д (GR) File renamed: File:S2020017.JPG → File:Т-34 на Острой могиле.jpg File renaming criterion #2: To change from a meaningless or ambiguous name to a name that describes what the image...
д афармленьне
Радок 15:
Яшчэ адным фактарам, якія ператварылі манэўраную вайну ў пазыцыйную, зьяўлялася тое, што нават доўгая [[артпадрыхтоўка]] не магла цалкам зьнішчыць усе драцяныя загароды й [[кулямётнае гняздо|кулямётныя гнёзды]], якія затым моцна скоўвалі дзеяньні [[пяхота|пяхоты]]. У выніку ўзьнікла думка пра прынцыпова новы транспартны сродак з высокай праходнасьцю, дамагчыся якой можна было толькі з дапамогай выкарыстаньня [[гусенічнае шасі|гусенічнага шасі]], вялікай агнявой моццу й добрай абароненасьцю, хоць бы супраць кулямётнага й ружэйнага агню. Такі транспартны сродак мог бы з высокай хуткасьцю пераадольваць лінію фронту й укліньваецца ў глыбіню абароны праціўніка, ажыцьцяўляючы, па меншай меры, тактычныя абыходы.
 
[[Файл:British Mark V-star Tank.jpg|міні|270пкс|справа|Брытанскі танк [[Марк V]]]]
Рашэньне пра пабудову танкаў было прынята ў [[1915]] годзе практычна адначасова ў [[Вялікабрытанія|Вялікабрытаніі]]<ref>[http://nvo.ng.ru/history/2006-06-09/7_tank.html «Першыя танкі: шлях у тупік»]. Незалежны вайсковы агляд. {{ref-ru}}</ref>, [[Францыя|Францыі]] й [[Расейская імпэрыя|Расеі]]<ref>[http://www.waronline.org/write/his-magesty-tank/chapter5.html «Расейскі тып танка»]. www.waronline.org</ref>. Канчаткова первая ангельская мадэль танка была гатовая ў [[1916]] годзе, калі прайшла ўсе выпрабаваньні, і першы заказ на 100 машын паступіў у вытворчасьць. Гэта быў танк [[Mark I]] — даволі недасканалая баявая машына, якая выпускалася ў двух мадыфікацыях — «самец» (з гарматным узбраеньнем ў бакавых [[спансон]]ах) і «самка» (толькі з кулямётным узбраеньнем). Неўзабаве высьветлілася нізкая эфэктыўнасьць<ref>[http://armor.kiev.ua/Battle/WWII/tanktank2/ «Бой танкаў з танкамі»]. Падпалкоўнік Г. Клейн (Воениздат НКО СССР, 1942) {{ref-ru}}</ref> кулямётных «самак», якія не маглі змагацца з [[бранятэхніка]]й праціўніка й зь цяжкасьцю зьнішчалі агнявыя кропкі. Тады была выпушчаная абмежаваная сэрыя «самак», у якіх у левым спансоне па-ранейшаму быў [[кулямёт]], а ў правым — [[гармата]]. Жаўнеры тут жа трапна ахрысьцілі іх «гермафрадытамі».
 
Першыя танкі былі выкарыстаны ангельскай арміяй супраць нямецкай войскаў [[15 верасьня]] [[1916]] году ў [[Францыя|Францыі]], на рацэ [[Сомэ (рака)|Сомэ]]. У ходзе бою высьветлілася, што канструкцыя танка недастаткова адпрацавана — з 49 танкаў, якія ангельцы падрыхтавалі для нападу, на зыходныя пазыцыі вылучылася толькі 32, бо 17 танкаў выйшлі з ладу з-за непаладак, а з гэтых танкаў, якія распачалі атаку, 5 затрымалася ў балоце й 9 выйшлі з ладу па тэхнічных прычынах<ref>[http://www.newsinfo.ru/articles/2008-09-15/historyfiveteenseptember/38403 «15 верасьня ў гісторыі»]. newsinfo.ru {{ref-ru}}</ref>. Тым ня менш, нават тыя, што засталіся 18 танкаў змаглі прасунуцца ўглыб абароны на 5 км, прычым страты ў гэтай наступальнай апэрацыі апынуліся ў 20 разоў меншыя за звычайныя. Нягледзячы на тое, што з-за малой колькасьці танкаў [[фронт]] не ўдалося прарваць канчаткова, новы від баявой тэхнікі паказаў свае магчымасьці, і як высьветлілася, танкі маюць вялікую будучыню. У першы час пасьля зьяўленьня танкаў на фронце нямецкія жаўнеры баяліся іх панічна.
 
Галоўныя хаўрусьнікі ангельцаў на заходнім фронце, [[французы]], здолелі распрацаваць і выпусьціць вельмі ўдалы, настолькі ўдалы, што ён эксплюатаваўся яшчэ ў пачатку [[Другая сусьветная вайна|Другой сусьветнай вайны]] ў войсках [[Польшча|Польшчы]] й [[Францыя|Францыі]], лёгкі танк [[Рэно FT-17]]. Пры канструяваньні гэтага танка ўпершыню былі ўжытыя многія рашэньні, якія сталі затым клясычнымі. Ён меў вежу, якая была здольна на кручэньне, з усталяванай у ёй лёгкай гарматай альбо кулямётам, у адрозьненьне ад «спансоннага», гэта значыць у выступах па баках корпуса, разьмяшчэньня ўзбраеньня ў ангельскіх танках, нізкі ўдзельны ціск на грунт, і, як сьледзтва, высокую праходнасьць, адносна высокую хуткасьць і добрую манэўранасьць.
 
У [[Расейская імпэрыя|Расеі]] аднымі зь першых былі створаны [[танк Парахоўшчыкава]] («Расейкі ўсюдыход») й [[Цар-танк|колавы танк Лебядзенка]]. Кожны зь іх быў выраблены толькі ў адным экзэмпляры, што тлумачыцца альбо непрактычнай канструкцыяй, альбо «коснасьцю царскага ўрада». У расейскай арміі ў [[Першая сусьветная вайна|Першай сусьветнай вайне]] няне было ні айчынных, ні імпартных танкаў. Падчас [[Грамадзянская вайна ў Расеі|Грамадзянскай вайны]] [[Белая армія]] выкарыстоўвала танкі, якія яна атрымлівала ад краінаў [[Антанта|Антанты]] ў невялікіх колькасьцях. Адзін з захопленых [[Чырвоная армія|чырвонаармейцамі]] танкаў [[Рэно FT-17]] увесну [[1919]] году быў пасланы ў [[Масква|Маскву]], разабраны й дасьледаваны. Такім чынам, праблема стварэньня расейскага танка была вырашана стварэньнем [[танк М|танкаў тыпу М]] на аснове канструкцыі францускага Рэно FT-17. Першы з танкаў тыпу М атрымаў імя «Змагар за свабоду таварышч Ленін». На працягу [[1920]]—[[1921]]1920—1921 гадоў было выраблена 15 танкаў. Увесну [[1921]] году ў сувязі з заканчэньнем Грамадзянскай вайны й інтэрвенцыі праект быў згорнуты. У баявых дзеяньнях гэтыя танкі больш не ўдзельнічалі, іх выкарыстоўвалі ў [[калгас]]ах як [[трактар]]ы й на вайсковых парадах.
 
=== Міжваенны пэрыяд ===
Радок 28:
У пэрыяд паміж сусьветнымі войнамі ў распрацоўку канструкцый танкаў ўключыліся й іншыя дзяржавы, акрамя [[Вялікабрытанія|Вялікабрытаніі]], [[Францыя|Францыі]] й [[Нямеччына|Нямеччыны]]. У гэты ж час, калі генэральныя штабы й урада буйных сусьветных дзяржаваў, цьвяроза ацэньваючы вынікі [[Першая сусьветная вайна|Першай сусьветнай вайны]], разумелі непазьбежнасьць будучай, яшчэ больш крывавай вайны<ref>[http://www.firstwar.info/ «Першая сусьветная вайна»]. firstwar.info. {{ref-ru}}</ref>, распрацоўваліся й глябальныя стратэгіі баявых дзеяньняў. Прынятая генштабам [[стратэгія]] надавала вялікае значэньне танкавым войскам і ставіла адпаведныя задачы перад канструктарамі ўзбраеньняў і заводамі па выпуску танкаў.
 
У міжваенны пэрыяд танкабудаўнікі й вайскоўцы яшчэ не прыйшлі да адзінага меркаваньня пра аптымальную тактыку прымяненьня танкаў і прынцыпаў будаваньня іхных канструкцыяў, сьледзтвам чаго стаў выпуск танкаў такіх канструкцыяў, якія пасьля даказалі сваю нежыцьцяздольнасьць, бо былі вузкаспэцыялізаванымі, і не заўсёды выкарыстоўваліся па прызначэньні. Так, лёгкія танкі былі параўнальна слаба браніраванымі, аднак часьцяком і высакахуткаснымі (напрыклад, савецкі [[БТ-7]]). Іхняя браня абараняла толькі ад куляў стралковай зброі й снарадных аскепкаў і ў той жа час лёгка прабівалася кулямі супрацьтанкавых стрэльбаў і снарадамі супрацьтанкавых гармат, пачынаючы з [[калібар|калібра]] 37 мм. Узбраеньне большасьці лёгкіх танкаў гэтага пэрыяду было таксама занадта слабым (калібры артылерыі 25-37 мм), колькасьць экіпажа недастатковай (2-3 чалавека), а ўмовы існаваньня — на мяжы [[фізыялёгія|фізыялягічных]] магчымасьцяў танкістаў. У той жа час, у пачатку [[1930-я|1930-х]] гадоў, таленавіты амэрыканскі танкавы канструктар [[Джон Ўолтэр Крысьці]] стварыў арыгінальную схему незалежнай [[падвеска|падвескі]]. Дастаткова актыўна распрацоўваліся канструкцыі амфібійных і нават авіятранспартабельным танкаў.
 
[[Файл:Bt7 6.jpg|міні|240пкс|справа|БТ-7 з танкавым дэсантам]]
Беспэрспэктыўнымі апынуліся й маларухомыя шматвежавыя гіганты, якія мелі некалькі рознакаліберныя гарматы й кулямёты, як то францускі 70-тонны [[Char 2C]] і савецкі 50-тонны [[Т-35]]. Такая схема запатрабавала празьмернага павелічэньня экіпажа (да 10-12 чалавек), што вяло да цяжкасьцей цэнтралізаванага кіраваньня агнём у баявой абстаноўцы. Вялікія памеры, асабліва даўжыня й вышыня, вабілі за сабой дэмаскіроўку й, як сьледзтва, падвышаную ўразьлівасьць на полі бою. Тагачасныя адаптаваныя карбюратарныя [[рухавік]]і авіяцыйнага тыпу прадвызначылі нізкія цягава-дынамічныя якасьці такіх «супэртанкаў», асабліва пры разваротах. У цэлым багацьце недахопаў шматвежавых канструкцыяў прывяло да фактычнай немагчымасьці выкананьня імі ў поўнай меры задачаў, якія стаялі перад цяжкімі танкамі, такім чынам ужо да канца [[1930-я|1930-х]] гадоў шматвежавая схема фактычна была адвергнутая танкабудаўнікамі ўсіх краінаў. У міжваенны пэрыяд зьявіліся першыя танкі з [[дызэль]]нымі рухавікамі, напрыклад, у [[Японія|Японіі]] ў [[1932]] годзе. У [[СССР]] ужо ў сярэдзіне 1930-х гадоў была распрацавана праграма шырокай дызэлізацыі танкаў ўсіх клясаў, але рэальна аснасьціць такімі маторамі атрымалася толькі сярэднія й цяжкія машыны. У астатніх краінах дызэльныя маторы на танках ўжываліся параўнальна абмежавана да [[1950-я|1950-х]] гадоў.
 
=== Другая сусьветная вайна ===
[[Другая сусьветная вайна]] паўплывала на прагрэс у танкабудаўніцтве. Усяго за шэсьць гадоў танкі ў сваім прагрэсе зьдзейсьнілі большы рывок, чым за папярэднія дваццаць гадоў. Значная частка танкаў утрымлівала супрацьснарадавае браняваньне, магутныя даўгаствольныя гарматы калібрам да 152 мм, у канцы вайны зьявіліся першыя начныя (інфрачырвоныя) прыцэлы<ref>[http://www.krugosvet.ru/articles/124/1012444/1012444a9.htm «Бранятанкавая тэхніка»]. Энцыкляпэдыя Кругасьвет</ref>, [[радыё]]фікацыя танкаў пачала лічыцца неабходнай. Тактыка прымяненьня танкаў таксама дасягнула высокай ступені дасканаласьці, у першы пэрыяд вайны ([[1939]]—[[1941]]1939—1941) нямецкія камандзіры прадэманстравалі ўсяму сьвету, як ужываньне танкавых злучэньняў дазваляе правесьці апэрацыі па апэратыўнаму й стратэгічнаму атачэньню й хутка выйграць вайну, гэтак званы «[[Бліцкрыг]]». Аднак і іншыя дзяржавы, як то [[Вялікабрытанія]], [[Францыя]], [[Польшча]], [[СССР]] і гэтак далей, стваралі ўласныя тэорыі тактыкі прымяненьня танкаў, шмат у чым падобныя да нямецкай.
 
У ходзе Другой сусьветнай вайны нямецкая школа зрабіла ўпор на павелічэньне браніраваньня й даўжыні гармат, паляпшэньне прыбораў назіраньня, уключаючы інфрачырвоныя прыборы начнога бачаньня, у той час як савецкая школа брала пераважна тэхналягічнасьцю й масавасьцю вытворчасьці, уносячы сур’ёзныя зьмены ў канструкцыю базавых тыпаў танкаў ([[Т-34]], [[КХ]] і [[ІС]]) толькі пры крайняй неабходнасьці. Савецкая танкавая школа стварыла таксама досыць удалыя мадэлі іншых тыпаў бранятанкавай тэхнікі, самаходныя артылерыйскія ўстаноўкі й зьнішчальнікі танкаў. Амэрыканская школа пры некаторай першапачатковай адсталасьці ў пляне кампаноўкі й тэхналягічнасьці ўсё ж нагнала астаніх да канца вайны за кошт разгортваньня масавай вытворчасьці некалькіх выбраных мадэляў, добрай якасьці [[сталь|сталі]] й [[порах]]аў, а таксама радыёфікацыі, бо ўсталёўвалі мінімум па дзьве рацыі на танк. Найбольш удалымі нямецкімі танкамі сталі [[PzKpfw IV]] (самы масавы), «[[Тыгр (танк)|Тыгр]]» і, зь некаторымі абмоўкамі, «[[Пантэра (танк)|Пантэра]]» й «[[Каралеўскі тыгр (танк)|Каралеўскі тыгр]]». Лепшымі савецкімі танкамі, якія прымалі ўдзел у Другой сусьветнай вайне, былі прызнаныя сярэдні танк [[Т-34]] (у розных варыянтах, у тым ліку ягоны позьні варыянт [[Т-34-85]] з рознымі мадыфікацыямі 85-мм гармат) і цяжкі танк [[ІС-2]]. Лепшым амэрыканскім танкам быў прызнаны [[Шэрман (танк)|M4 «Шэрман»]], які шырока пастаўляўся ў [[СССР]] па [[лэнд-ліз]]у<ref>[http://www.deol.ru/manclub/war/lendlt.htm Бранятанкавы лэнд-ліз у СССР у гады Другой сусьветнай вайны]. deol.ru {{ref-ru}}</ref>.
 
Асабліва неспрыяльным для [[Чырвоная армія|Чырвонай арміі]] было суадносіны бранятанкавых стратаў у пачатковы пэрыяд [[Вялікая Айчынная вайна|Вялікай Айчыннай вайны]] з чэрвеня па лістапад [[1941]] году й у пераломнай [[Курская бітва|Курскай бітве]].
 
=== Пасьляваенны пэрыяд ===
[[Файл:2 norwegian Leopard tanks in the snow.jpg|міні|300пкс|справа|Танк «Леапард» у складзе бранятанкавых войскаў Нарвэгіі]]
Першае пакаленьне пасьляваенных танкаў пачало стварацца яшчэ непасрэдна падчас Другой сусьветнай вайны, хоць і не прынялі ўдзелу ў баявых дзеяньнях: гэта савецкія сярэднія [[Т-44]], [[Т-54]] і цяжкія танкі [[ІС-3]], [[ІС-4]], [[ІС-7]], [[Т-10]] (ІС-8); амэрыканскія [[M26 (танк)|M26 «Пэршынг»]], [[M46 (танк)|M46 «Патан»]], [[M47 (танк)|M47]]; ангельскія [[Цэнтурыён (танк)|A41 «Цэнтурыён»]] і іншыя. [[Лёгкі танк|Лёгкія танкі]] канчаткова ператварыліся ў спэцыялізаваныя баявыя машыны, як то савецкі [[ПТ-76]], які быў здольны плаваць, і амэрыканскі [[M41 (танк)|M41 «Уокер Бульдог»]], для выведаваньня, і пазьней быў створаны авіятраспартабельны амэрыканскі танк [[M551 (танк)|M551 «Шэрыдан»]]. Зь сярэдзіны [[1950-я|1950-х]] гадох сярэдні й цяжкі тыпы танкаў саступаюць месца гэтак званага «стандартнаму» або «асноўнаму баявому танку». Характэрнымі асаблівасьцямі гэтых танкаў служаць узмоцненае супрацьснарадавае браніраваньне, наяўнасьць гарматы вялікага калібру (мінімум 90 мм), уключаючы гладкаствольную прыладу, прыдатныя для запуску рэактыўных снарадаў, магутныя [[дызэль]]ныя маторы, а пазьней і першыя сродкі абароны экіпажа ад [[зброя масавага забойства|зброі масавага забойства]]. Да гэтага тыпу танкаў, але ўсё яшчэ першага пакаленьня, адносяцца савецкія [[Т-55]] і [[Т-62]], амэрыканскі [[M48 (танк)|M48]], ангельскі «[[Чыфтэн]]», францускі [[AMX-30]] і іншыя.
 
Другое пакаленьне пасьляваенных танкаў стваралася ў [[1960-я|1960]]—[[1970-я|19701960—1970-х]] гадох для дзеяньняў ува ўмовах прымяненьня праціўнікам зброі масавага паражэньня й з улікам зьяўленьня новых магутных супрацьтанкавых сродкаў. Гэтыя танкі атрымалі палепшанае браніраваньне, поўны комплекс абароны экіпажа ад зброі масавага забойства, былі насычаны [[электроніка]]й, [[лязэр]]ным далямерам, [[балістыка|балістычнымі]] вылічальнікамі й гэтак далей, а таксама была павышана іхняя агнявая моц за кошт выкарыстаньня гармат большага калібра. Акрамя таго на такім танках пачалі прымяняцца высокамоцныя шматпаліўныя рухавікі. Савецкія танкі гэтага пэрыяду абсталёўваюцца аўтаматам зараджаньня. Да танкаў другога пакаленьня ставяцца савецкія [[Т-64]] і [[Т-72]], ​​амэрыканскі [[M60 (танк)|M60]], заходненямецкі «[[Леапард-1]]» і іншыя. У гэты час таксама былі прыняты шэраг шырокіх праграмаў па мадэрнізацыі танкаў першага пакаленьня да ўзроўню танкаў другога пакаленьня, як то мадэрнізацыя да ўзроўню танка [[M60 (танк)|M60]] танка [[M48A5 (танк)|M48A5]] у арміі ЗША і [[M48A2G]] у [[бундэсвэр]]ы.
 
Паводле [[тактыка-тэхнічныя характарыстыкі|тактыка-тэхнічных характарыстыкаў]] танкі першага й другога пакаленьняў [[СССР]] здолелі апярэдзіць сваіх верагодных праціўнікаў, але неабходнасьць абмежаваньня масы й памераў асноўнага тыпу танка, з-за неабходнасьці ўпісваньня ў [[чыгунка|чыгуначны]] стандартны габарыт, і некаторае адставаньне ў аснашчэньні электронікай прывялі да хуткага маральнага старэньня савецкіх танкаў першага й другога пасьляваенных пакаленьняў, што знайшло пацьвярджэньне ў войнах [[1960-я|1960]]—[[1990-я|19901960—1990-х]] гадоў на [[Блізкі Ўсход|Блізкім Усходзе]]<ref>[http://replay.web.archive.org/20081226081140/http://t62.ru/t62.html «Пастаўкі Т-62 за мяжу»]. {{ref-ru}}</ref>.
 
[[Файл:M1A1 Abrams Tank in Camp Fallujah.JPEG|міні|300пкс|справа|[[M1 Abrams]] [[асноўны баявы танк]] арміі [[ЗША]]]]
Танкі трэцяга пакаленьня ствараліся ў [[1970-я|1970]]—[[1980-я|19801970—1980-х]] гадох, а ў эксплюатацыю пачалі паступаць у [[1980-я|1980-х]] гадох. Для танкаў гэтага пакаленьня характэрна выкарыстаньне новых, высокатэхналягічных сродкаў абароны, як то [[актыўная абарона]], [[дынамічная абарона]], насычанасьць дасканалай электронікай, на некаторыя мадэлі танкаў пачынаюць ўсталёўвацца звышмагутныя й кампактныя газатурбінныя рухавікі<ref>[http://automuseum.ru/museum/t80.php Асноўны баявы танк Т-80]. Музэй тэхнікі {{ref-ru}}</ref>. Да танкаў гэтага пакаленьня ставяцца савецкія й расейскія [[Т-72Б]], [[Т-80]] і [[Т-90]], амэрыканскі [[M1 Abrams|M1A2 «Абрамз»]], заходненямецкі «[[Леапард-2]]», францускі «[[Леклер (танк)|Леклер]]» і іншыя.
 
== Кантсрукцыя ==
Радок 57:
 
=== Рухавік танка ===
На раньніх этапах разьвіцьця танкабудаваньня звычайна выкарыстоўваўся бэнзінавы карбюратарны [[рухавік]] аўтамабільнага, а пазьней авіяцыйнага тыпу, у тым ліку маторы зоркападобнай кампаноўкі. Непасрэдна перад [[Другая сусьветная вайна|Другой сусьветнай вайной]], а таксама ў ейным ходзе, атрымалі распаўсюджваньне, пераважна ў [[СССР]] і [[ЗША]], [[дызэль]]ныя рухавікі, якія сталі асноўным тыпам танкавых матораў ува ўсім сьвеце з другой паловы [[1950-я|1950-х]] гадоў. Пазьней яны былі замененыя шматпаліўнымі рухавікамі, а ў апошнія два-тры дзесяцігодзьдзі й газатурбінавымі рухавікамі. Першым сэрыйным танкам з газатурбінавым рухавіком ў якасьці асноўнага рухавіка стаў савецкі [[Т-80]].
 
Магутнасьць, надзейнасьць і іншыя парамэтры танкавых рухавікоў стала расьлі й паляпшаліся. Калі на раньніх мадэлях здавольваліся фактычна аўтамабільнымі маторамі, то з ростам масы танкаў у [[19201920—1940-я|1920]]—[[1940-я|1940-х]] гады атрымалі распаўсюджваньне адаптаваныя авіяцыйныя маторы, а пазьней — і спэцыяльна сканструяваныя танкавыя дызэльныя шматпаліўныя рухавікі. Дзеля забесьпячэньня прымальных хадавых якасьцяў танка ўдзельная магутнасьць ягонага рухавіка павінна быць ня менш за 18—20 л. с./т.
 
== Крыніцы ==
{{ЗноскіКрыніцы}}
 
== Вонкавыя спасылкі ==
{{Commons|Category:Tanks|выгляд=міні}}
 
[[Катэгорыя:Вікіпэдыя:Істотныя артыкулы]]
Атрымана з «https://be-tarask.wikipedia.org/wiki/Танк»