|
'''Куране́ц'''<ref>{{Літаратура/Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь/Менская вобласьць}} С. 157.</ref> — [[аграгарадок|вёска]] ў [[Беларусь|Беларусі]], на рацэ [[Пела|Пеле]]. Цэнтар [[Куранецкі сельсавет|сельсавету]] [[Вялейскі раён|Вялейскага раёну]] [[Менская вобласьць|Менскай вобласьці]]. Насельніцтва на 2010 год — 962 чалавекі. Знаходзіцца за 7 км на паўночны ўсход ад [[Вялейка|Вялейкі]], за 0,2 км ад чыгуначнай станцыі Куранец; на шашы [[Вялейка]] — [[Докшыцы]] ({{Таблічка-by|Р|29}}).
Куранец — даўняе [[места]] [[Ашмянскі павет|гістарычнай Ашмяншчыны]] (частка [[Віленскае ваяводзтва|Віленшчыны]]). Сярод мясцовых славутасьцяў вылучаўся драўляны касьцёл Беззаганнага Зачацьця Найсьвяцейшай Панны Марыі, помнік архітэктуры XVII ст.
== Гісторыя ==
Упершыню Куранец разам з возерам Нарач і ракой Нарач упамінаецца ў лацінскамоўнай грамаце вялікага князя [[Жыгімонт Кейстутавіч|Жыгімонта Кейстутавіча]] віленскаму катэдральнаму касцёлу Святога Станіслава ад 2 лютага 1436 году («districtum Kureniecz», «lacu Norocz», «flavium Norocz»)<ref>«Акты Литовской Метрики». — Т. 1. — Варшава, 1896. — С. 5</ref>.
У [[1539]] тутгоду ў Куранцы збудавалі царкву, у [[1665]] годзе — касьцёл. У гэты ж час паселішча атрымала статус места.
=== Пад уладай Расейскай імпэрыі ===
У выніку [[другі падзел Рэчы Паспалітай|другога падзелу Рэчы Паспалітай]] ([[1793]] год) Куранец апынуўся ў складзе [[Расейская імпэрыя|Расейскай імпэрыі]], дзе стаў цэнтрам воласьці Вялейскага павету Віленскай губэрні. Статус паселішча панізілі да мястэчка. У [[XIX стагодзьдзе|XIX стагодзьдзі]] тут праводзіліся вялікія кірмашы.
На [[1866]] год у Куранцы было 208 дамоў. У пачатку [[XX стагодзьдзе|XX ст.]] існавалі валасная ўправа, 2 царквы, царкоўнапрыходзкая школа.
=== Найноўшы час ===
[[25 сакавіка]] [[1918]] году згодна з [[Трэцяя Ўстаўная грамата|Трэцяй Устаўной граматай]] Куранец абвяшчаўся часткай [[Беларуская Народная Рэспубліка|Беларускай Народнай Рэспублікі]]. [[1 студзеня]] [[1919]] угоду ў адпаведнасьці з пастановай І зьезду КП(б) Беларусі ён увайшоў у склад [[БССР|Беларускай ССР]]<ref name="at">{{Літаратура/150 пытаньняў і адказаў з гісторыі Беларусі}}</ref>. Згодна з [[Рыская мірная дамова 1921 году|Рыскай мірнай дамовй]]дамовай ([[1921 году]]) Куранец апынуўся ў складзе міжваеннай [[Польская Рэспубліка (1918—1939)|Польскай Рэспублікі]], дзе стаў цэнтрам гміны Вялейскага павету Віленскага ваяводзтва.
У [[1939]] годзе Куранец увайшоў у [[БССР]], дзе [[15 студзеня]] [[1940]] году стаў цэнтрам Куранецкага раёну (з [[1946]] угоду ў Вялейскім раёне). [[12 кастрычніка]] [[1940]] году паселішча атрымала афіцыйны статус [[пасёлак гарадзкога тыпу|пасёлку гарадзкога тыпу]]. У [[Другая сусьветная вайна|Другую сусьветную вайну]] з [[25 чэрвеня]] [[1941]] да [[2 ліпеня]] [[1944]] году Куранец знаходзіўся пад нямецкай акупацыяй. [[16 ліпеня]] [[1954]] году статус паселішча панізілі да вёскі. На [[1972]] год тут быў 446 двароў, на [[1997]] год — 493 двароў. У [[2000-я]] гады Куранец атрымаў афіцыйны статус [[аграгарадок|аграгарадку]].
<center><gallery caption="Мястэчка на старых здымках" widths=150 heights=150 perrowclass="4center">
Kuraniec, Miadzielskaja. Куранец, Мядзельская (1900).jpg|Касьцёл, каля [[1900]] г.
Kuraniec, Miadzielskaja. Куранец, Мядзельская (3.05.1920-39).jpg|Касьцёл, да [[1939]] г.
Kuraniec. Куранец (P. Vałyncevič, 1902).jpg|[[Царква Раства Багародзіцы (Куранец)|Царква]]-[[мураўёўкі|мураўёўка]], [[1902]] г.
Kuraniec. Куранец (1938).jpg|Царква, [[1938]] г.
Kuraniec, Rynak. Куранец, Рынак (1901-17).jpg|Рынак, [[1916]] ▼<gallery widths=150 heights=150 class="center">
Kuraniec, Rynak. Куранец, Рынак (1919-39).jpg|Рынак, [[1930-я]]
Kuraniec, Rynak. Куранец, Рынак (19191901-39) (217).jpg|Рынак, да [[1939]]1918 г.
Kuraniec, Rynak. Куранец, Рынак (19301919-39).jpg|Помнік паўстанцамРынак, [[1930-я]]да 1939 г.
▲Kuraniec, Rynak. Куранец, Рынак ( 19011919- 1739) (2).jpg|Рынак, [[1916]]да 1939 г.
Kuraniec. Куранец (1930-39).jpg|Помнік паўстанцам, {{nowrap|1930-я гг.}}
</gallery>
== Насельніцтва ==
=== Дэмаграфія ===
* '''[[XIX стагодзьдзе]]''': [[1866]] год — 1269 чал.<ref>{{Літаратура/Геаграфічны слоўнік Каралеўства Польскага|44к}} S. [http://dir.icm.edu.pl/pl/Slownik_geograficzny/Tom_IV/945 945].</ref>; [[1887]] год — 1765 чал.
* '''[[XX стагодзьдзе]]''': [[1901]] год — 2368 чал.; [[1921]] год — 1629 чал.<ref>Skorowidz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej. Tom VII. Część II: Ziemia Wileńska. Powiaty: Brasław, Duniłowicze, Brasław i Wilejka. — Warszawa: Główny Urząd Statystyczny Rzeczypospolitej Polskiej, 1923.</ref>; [[1972]] год — 1427 чал.; [[1997]] год — 1137 чал.<ref>Таіса Новікава Т. Куранец // {{Літаратура/ЭГБ|3к}} С. 313.</ref>; [[1999]] год — 1093 чал.
* '''[[XXI стагодзьдзе]]''': 2010 год — 962 чал.
=== Інфраструктура ===
== Турыстычная інфармацыя ==
[[Файл:Свята-Раства-Багародзіцкая царква (Куранец).jpg|значак|[[Царква Раства Багародзіцы (Куранец)|Царква Раства Багародзіцы]]]]
=== Славутасьці ===
* Магіла ўдзельнікаў [[Паўстаньне 1863—1864 гадоў|нацыянальна-вызвольнага паўстаньня]] ([[1863]]—[[1864]]1863—1864) і польскіх жаўнераў, палеглых ў [[1919]]—[[1920]]
* Могілкі юдэйскія
* [[Царква Раства Багародзіцы (Куранец)|Царква Раства Багародзіцы]] (1870; [[мураўёўкі|мураўёўка]])
== Крыніцы ==
{{Крыніцы|1=2}}
== Літаратура ==
| 