Царква Сьвятога Духа (Менск): розьніца паміж вэрсіямі

Змесціва выдалена Змесціва дададзена
д (GR) File renamed: File:Miensk, Vysoki Rynak-Daminikanskaja. Менск, Высокі Рынак-Дамініканская (1903).jpg → [[File:Miensk, Vysoki Rynak-Daminikanskaja. Менск, Высокі Рынак-Дам...
+
Радок 65:
 
[[Файл:Царква Святога Духа Мінск.jpg|значак|250пкс|Адноўленая царква Сьвятога Духа]]
 
У 1835 року адбыўся пажар, па якім царкву значна перабудавалі. Славуты дасьледнік Менску XIX стагодзьдзя [[Уладзіслаў Сыракомля]] ў 1857 року называў Петрапаўлаўскі сабор «цудоўна адноўленым»<ref name=enckyl/>. Другасна царкву перабудавалі ў 1893 року ў [[Мураўёўкі|маскоўска-яраслаўскім стылі]] ў яго эклектычным і казённым прачытаньні. Такая перабудова адпавядала царскім захадам з гвалтоўнай [[Маскалізацыя Беларусі|маскалізацыі краю]].
 
Радок 70 ⟶ 71:
Па [[Кастрычніцкая рэвалюцыя|Кастрычніцкім перавароце]] (1917) у 1930 року бальшавікі зачынілі сабор і загадалі перадаць яго арганізацыі, якая займалася нарыхтоўкай збожжа. Таго ж року ў месьце забаранілі царкоўны перазвон. У 1935 року абраз Маці Божай Менскай, што захоўваўся ў саборы, забралі ў музэйныя запасьнікі. У 1936 року выйшаў загад аб разбурэньні царквы. Стваральнікам каманды зьнішчэньня быў Пятро Грыгарэнка — у будучым генэрал, савецкі дысыдэнт і праваабаронца<ref name=enckyl/>. У другой палове траўня 1936 року (паводле іншых зьвестак, у 1937<ref name="dzianisau"/><ref>{{Літаратура/Менск: Старонкі жыцьця дарэвалюцыйнага гораду (1994)|к}} С. 300.</ref>) царкву ўзарвалі. Месца, дзе стаяў будынак, расчышчалі некалькі рокаў, па чым на ім уладкавалі зьвярынец<ref name="val83">{{Літаратура/Менск. Стары і новы|к}} С. 83.</ref>, дэсакралізуючы такім чынам месца царквы. Менчукам 1960—1980-х гэты куток места быў вядомы як піўны бар «Ясень», мэталічны павільён якога паставілі акурат на падмуркі сьвятыні<ref name=enckyl/>.
 
[[Файл:Miensk, Trajeckaja hara. Менск, Траецкая гара (Lauvergne, 1840) (2).jpg|250пкс|значак|У панараме места. Б. Лявэрнь, 1840 р.]]
 
У 1979 року зьявіўся першы праект рэканструкцыі царквы Сьвятога Духа<ref name=enckyl/>. У 2004 мітрапаліт [[Філярэт (Вахрамееў)]] зьвярнуўся да тагачаснага старшыні Менскага гарвыканкаму [[Міхаіл Паўлаў|Міхаіла Паўлава]] з прапановаю збудаваць на месцы царквы Сьвятога Духа капліцы Маскоўскага патрыярхату, але яму было адмоўлена. У 2009 року пачалося аднаўленьне царквы. Праект патранаваў новы начальнік места [[Мікалай Ладуцька]]. У гэты ж час пастанавілі, што адбудаваная царква будзе выкарыстоўвацца ў якасьці дзіцячай філярмоніі<ref>Журавіна Г. [http://www.nn.by/index.php?c=ar&i=25481 У Верхнім горадзе сталіцы адбудуюць царкву Святога Духа] // «[[Наша Ніва]]», 14 красавіка 2009 г.</ref>. 15 красавіка таго ж року група менскіх грэка-каталікоў зьвярнулася да [[Аляксандар Лукашэнка|А. Лукашэнкі]] з просьбай дазволіць адбудаваць гэтую сьвятыню [[Беларуская Грэка-Каталіцкая Царква|Беларускай Грэцка-Каталіцкай Царкве]]<ref>[http://arche.by/by/12/10/496/ Зварот мінскіх грэка-каталікоў да прэзідэнта], [[Arche]], 15 красавіка 2009 г.</ref>, пад зваротам падпісаліся доктар гістарычных навук [[Анатоль Грыцкевіч]], доктар багаслоўя [[Ірына Дубянецкая]], доктар фізычна-матэматычных навук [[Юры Хадыка]], пісьменьнік [[Уладзімер Арлоў]], паэтка [[Галіна Дубянецкая]], археоляг [[Эдвард Зайкоўскі]], гісторык [[Анатоль Сідарэвіч]]. Сваю просьбу вернікі патлумачылі тым, што на 2009 рок у Менску налічваліся чатыры грэцка-каталіцкія парафіі, але ніводная зь іх дагэтуль не атрымала дазволу ад менскіх уладаў на будаваньне ўласнай царквы.
 
Радок 89 ⟶ 91:
== Архітэктура ==
[[Файл:Church of Holy Spirit in Miensk (reconstruction).jpg|250пкс|міні|Аўтэнтычны выгляд комплексу. Рэканструкцыя Л. Івановай паводле матэрыялаў [[Уладзімер Дзянісаў|У. Дзянісава]]]]
 
Будынак царквы меў франтальнае разьмяшчэньне адносна пляцу [[Высокі Рынак|Высокага Рынку]]. Сьвятыня мела шчыльны зьвязак з усім комплексам базылянскіх пабудоваў і кампазыцыяй забудовы [[Высокае Места|Высокага Места]]. Відаць, зыходзячы з кампазыцыйных задачаў забудовы пляцу, будынак павярнулі [[апсыда]]й не на ўсход, а на паўночны ўсход. 3 правага боку да царквы далучаўся доўгі 2-павярховы дом мужчынскага манастыра. 3ь левага боку ад апсыды празь невялікую прыбудову і доўгі вузкі крыты пераход, што перагароджваў [[Вуліца Дамініканская (Менск)|Дамініканскую вуліцу]], яна злучалася з будынкам жаночага манастыра<ref>{{Літаратура/Рэха даўняга часу|к}} С. 59.</ref>.
 
Радок 96 ⟶ 99:
 
[[Файл:Mienskaja ratuša. Менская ратуша (1800).jpg|250пкс|міні|Царква (налева), пач. XIX ст.]]
 
Прастору паміж пілястрамі шчыта і роўныя аркавыя нішы запаўнялі фрэскі з выявамі Сьвятых. Аналягічны прыём сынтэзу архітэктуры і манумэнтальна-дэкаратыўнага малярства ў сакральнай архітэктуры зьяўляецца спэцыфікай дойлідзтва Беларусі ў эпоху [[Рэнэсанс]]у<ref>[[Уладзімер Дзянісаў|Дзянісаў У.]] Комплекс уніяцкіх кляштароў // {{Літаратура/Памяць/Менск|1к}} С. 335.</ref>. Дасьледніцы гісторыі беларускай архітэктуры [[Інэса Слюнькова|І. Слюнькова]] і [[Тамара Габрусь|Т. Габрусь]] зазначаюць, што такім чынам галоўны фасад царквы імітаваў традыцыйны [[іканастас]]<ref name="habr118"/>.
 
Радок 104 ⟶ 108:
У 1840-я рокі (паводле іншых зьвестак, у 1880-я<ref name="habr117"/>) царкву перабудавалі да непазнавальнасьці. Да галоўнага фасаду прыбудавалі званіцу, завершаную ўверсе дзьвюма невялікімі вежамі. Частку скляпеньняў разабралі, а на гэтым месцы дабудавалі [[купал]] на 4-гранным [[барабан]]е. У гэты ж час зьнесьлі галерэю, якая злучала царкву з будынкам былога жаночага манастыра<ref>[[Уладзімер Дзянісаў|Дзянісаў У.]] Комплекс уніяцкіх кляштароў // {{Літаратура/Памяць/Менск|1к}} С. 336.</ref>.
 
[[Файл:Belarus-Minsk-Church of Holy Spirit04.jpg|250px|міні|Царква па перабудове 1840-х рр.]]
 
Паводле праекту 1893 року, царкву перабудавалі яшчэ раз, у выніку чаго яна набыла рысы маскоўска-яраслаўскага дойлідзтва XVII ст. З 1-нэфавага будынак стаў 3-нэфавым. Над галоўным фасадам узьвялі 2-ярусную (васьмярык на чацьвярык) шатровую званіцу з [[купал-цыбуліна|купалам-цыбулінай]]. З бакоў над ёй узвышаліся 2 купалы-цыбуліны на каскадах [[какошнік (архітэктура)|какошнікаў]] у аснове. Галоўны фасад атрымаў выгляд вялікага аркавага пэрспэктыўнага парталу, верхні рад аркавых аконных праёмаў аздаблялі фігурныя кілепадобныя ліштвы. Архітэктура царквы вызначалася насычаным цагляным дэкорам, пазычаным з маскоўскага царкоўнага дойлідзтва XVII—XVIII стагодзьдзяў. Над будынкам надбудавалі магутны 4-гранны аб’ём, завершаны [[пяцікупальле]]м. Зь левага боку да трапэзнай далучалася 4-гранная шатровая капліца<ref name="kul">{{Літаратура/Праваслаўныя храмы на Беларусі (2001)|к}} С. 269.</ref>.
 
Радок 113 ⟶ 118:
<center><gallery widths=150 heights=150 caption="Да [[Сьпіс помнікаў архітэктуры Вялікага Княства Літоўскага, зруйнаваных уладамі Расейскай імпэрыі|маскоўскіх перабудоваў]]" perrow="4">
Miensk, Vysokaje Miesta. Менск, Высокае Места (XVIII).jpg|Малюнак XVIII ст.
Miensk, Vysoki Rynak-Daminikanskaja. Менск, Высокі Рынак-Дамініканская (1800).jpg|Галоўны фасад. «Атляс Менскай губэрні», 1800 р.
Miensk, Plabanskija Młyny. Менск, Плябанскія Млыны (Č. Maniuška, 1840).jpg|З боку [[Плябанскія млыны|Плябанскіх млыноў]], да1840 1843р.
Miensk, Vysoki Rynak-Daminikanskaja. Менск, Высокі Рынак-Дамініканская (1843) (4).jpg|Галоўны фасад, 1843
Miensk, Trajeckaja hara. Менск, Траецкая гара (XIX) .jpg|З боку [[Траецкая гара|Траецкай гары]], да 1843 р.
Miensk, Vysoki Rynak-Daminikanskaja. Менск, Высокі Рынак-Дамініканская (1843) (3).jpg|Перакрой, 1843
Miensk, Vysoki Rynak-Daminikanskaja. Менск, Высокі Рынак-Дамініканская (1843) (24).jpg|БакавыГалоўны фасад, 1843 р.
Miensk, Vysoki Rynak-Daminikanskaja. Менск, Высокі Рынак-Дамініканская (18441843) (3).jpg|АбмерыПеракрой, 18441843 р.
Miensk, Vysoki Rynak-Daminikanskaja. Менск, Высокі Рынак-Дамініканская (1843) (42).jpg|ГалоўныБакавы фасад, 1843 р.
Miensk, Plabanskija Młyny. Менск, Плябанскія Млыны (Č. Maniuška, 1840).jpg|З боку [[Плябанскія млыны|Плябанскіх млыноў]], да 1843
Miensk, Vysoki Rynak-Daminikanskaja. Менск, Высокі Рынак-Дамініканская (1843) (31844).jpg|ПеракройАбмеры, 18431844 р.
Miensk, Trajeckaja hara. Менск, Траецкая гара (XIX) .jpg|З боку [[Траецкая гара|Траецкай гары]], да 1843
</gallery></center>
 
=== Па першай перабудове ===
<gallery widths=150 heights=150 caption="Па першай маскоўскай перабудове" class="center">
Miensk, Trajeckaje pradmieście. Менск, Траецкае прадмесьце (1863).jpg|З боку [[Татарская Слабада|Татарскіх агародаў]], 1863 р.
Miensk. Менск (1868).jpg|У панараме места, па1868 1843р.
Miensk, Trajeckaje pradmieście. Менск, Траецкае прадмесьце (1863).jpg|З боку [[Татарская Слабада|Татарскіх агародаў]], 1863
Miensk, Vysoki Rynak-Daminikanskaja. Менск, Высокі Рынак-Дамініканская (1885).jpg|1885 р.
Miensk, Vysoki Rynak-Daminikanskaja. Менск, Высокі Рынак-Дамініканская (1898).jpg|1898 р.
</gallery>
 
=== Па другой перабудове ===
<center><gallery widths=150 heights=150 caption="Па другой маскоўскай перабудове" perrow="4">
Miensk, Vysoki Rynak-Daminikanskaja. Менск, Высокі Рынак-Дамініканская (1903) (2).jpg|Выгляд па другой маскоўскай перабудове, 1903 р.
Miensk, Vysoki Rynak-Daminikanskaja. Менск, Высокі Рынак-Дамініканская (1900).jpg|Агульны выгляд, {{nowrap|каля 1900 р.}}
Miensk, Vysoki Rynak-Daminikanskaja. Менск, Высокі Рынак-Дамініканская (19181897) (3).jpg|19031897 р.
Miensk, Vysoki Rynak-Daminikanskaja. Менск, Высокі Рынак-Дамініканская (18971904-09) (32).jpg|19041904—09 рр.
Miensk, Vysoki Rynak-Daminikanskaja. Менск, Высокі Рынак-Дамініканская (1904-17).jpg|19041904—17 рр.
Miensk, Vysoki Rynak-Daminikanskaja. Менск, Высокі Рынак-Дамініканская (1904-09) (21912).jpg|1904З боку сквэру, 1912 р.
Miensk, Vysoki Rynak-Daminikanskaja. Менск, Высокі Рынак-Дамініканская (19121913).jpg|З1913 боку сквэру, 1913р.
Miensk, Vysoki Rynak-Daminikanskaja. Менск, Высокі Рынак-Дамініканская (19131914).jpg|19131914 р.
Miensk, Vysoki Rynak-Daminikanskaja. Менск, Высокі Рынак-Дамініканская (191402.1918).jpg|1914люты 1918 р.
Miensk, Vysoki Rynak-Vałockaja. Менск, Высокі Рынак-Валоцкая (1918) (2).jpg|да 1918 р.
Miensk, Vysoki Rynak-Daminikanskaja. Менск, Высокі Рынак-Дамініканская (1918) (7).jpg|1918 р.
Miensk, Vysoki Rynak-Daminikanskaja. Менск, Высокі Рынак-Дамініканская (1918) (87).jpg|1918 р.
Miensk, Vysoki Rynak-Daminikanskaja. Менск, Высокі Рынак-Дамініканская (02.1918) (8).jpg|1918 р.
Miensk, Vysoki Rynak-Daminikanskaja. Менск, Высокі Рынак-Дамініканская (1918) (6).jpg|1918 р.
Miensk, Vysoki Rynak-Daminikanskaja. Менск, Высокі Рынак-Дамініканская (1918) (5).jpg|1918 р.
Miensk, Vysoki Rynak-Daminikanskaja. Менск, Высокі Рынак-Дамініканская (1918) (3).jpg|1918 р.
Miensk, Vysoki Rynak-Daminikanskaja. Менск, Высокі Рынак-Дамініканская (1918) (2).jpg|З боку [[Архікатэдральны касьцёл Імя Найсьвяцейшай Панны Марыі (Менск)|Катэдры]], 1918 р.
Miensk, Rakaŭskaja-Niamiha. Менск, Ракаўская-Няміга (1903).jpg|З боку [[Раманаўская Слабада|Раманаўскай Слабады]], 1903 р.
Miensk, Rakaŭskaje pradmieściе. Менск, Ракаўскае прадмесьце (1900).jpg|З боку [[Ракаўскае прадмесьце|Ракаўскага прадмесьця]], 1900 р.
Miensk, Łavy. Менск, Лавы (1913).jpg|З боку [[Лавы|Лаваў]], 1913 р.
Miensk, Zybickaja. Менск, Зыбіцкая (1918).jpg|З боку Сьвіслачы, 1918 р.
Miensk, Vysoki Rynak-Daminikanskaja. Менск, Высокі Рынак-Дамініканская (1897).jpg|Уваход у царкву, 1897 р.
Miensk, Vysoki Rynak-Daminikanskaja. Менск, Высокі Рынак-Дамініканская (09.1915).jpg|верасень 1915 р.
Miensk. Менск (1910) (2).jpg|У панараме Высокага Места, 1910 р.
Miensk, Vysokaje Miesta. Менск, Высокае Места (1901-17).jpg|да 1918 р.
Miensk, Vysokaje Miesta. Менск, Высокае Места (1918).jpg|1918 р.
Miensk, Vysokaje Miesta. Менск, Высокае Места (1918) (3).jpg|1918 р.
Miensk, Vysokaje Miesta. Менск, Высокае Места (1918) (2).jpg|1918 р.
</gallery></center>
 
Радок 171 ⟶ 176:
 
== Дадатковыя зьвесткі ==
[[Файл:Belarus-Minsk-Church of Holy Spirit02.jpg|250пкс|міні|Здымак С. Пракудзіна-Горскага, 1912 р.]]
* У крыптах царквы, імаверна, знаходзіліся парэшткі [[Кацярына Сапега|Кацярыны Сапегі]] — дачкі [[Канцлер вялікі літоўскі|канцлера вялікага літоўскага]] [[Леў Сапега|Льва Сапегі]], якая была заснавальніцай і першай ігуменьняй менскага манастыра базылянак<ref>Карней І. [http://www.svaboda.org/content/article/1853664.html Рэстаўратары страцілі парэшткі Кацярыны Сапегі?] // «[[Радыё Свабода]]», 16 кастрычніка 2009 г.</ref>
* Ля параднага ўваходу ў царкву 27 студзеня 1906 року [[Іван Пуліхаў|І. Пуліхаў]] учыніў няўдалы замах на менскага губэрнатара [[Павал Курлоў|Курлова]], што ў 1905 року загадаў расстраляць мірную дэманстрацыю на Прывакзальнай плошчы<ref>{{Літаратура/Менск. Стары і новы|к}} С. 76.</ref>
* У 1922 року ў царкве прайшоў сабор духавенства, на якім пастанавілі ўтварыць Менскую мітраполію; у адпаведнасьці зь ім менскі япіскап атрымаў паўнамоцтвы кіраваць ня толькі Менскай япархіяй, але і [[АўтакефальнаяБеларуская Праваслаўнаяаўтакефальная Царкваправаслаўная Беларусіцарква|Аўтакефальнай Праваслаўнайправаслаўнай Царквойцарквой Беларусі]]<ref name="val83"/>
* У 2004 року кіраўнік [[Беларускі экзархат Маскоўскага патрыярхату|Беларускага экзархату Маскоўскага патрыярхату]] [[Філярэт (Вахрамееў)]] накіраваў ліст старшыню менскага гарвыканкаму [[Міхаіл Паўлаў|М. Паўлаву]], у якім выступіў з ініцыятывай не аднаўляць царкву Сьвятога Духа, а збудаваць на яе месцы новую капліцу Маскоўскага патрыярхату; яшчэ адну капліцу ў гонар [[Аляксандар Неўскі|Аляксандра Неўскага]] мітрапаліт прапанаваў паставіць на месцы падмуркаў [[Малы гасьціны двор (Менск)|Малога гасьцінага двара]]<ref>[http://www.svaboda.org/PrintView.aspx?Id=785320 Прыватны дзёньнік: Сяргей Харэўскі], [[Радыё Свабода]], 20 жніўня 2004 г.</ref><br style="clear:both;" />