Івянец: розьніца паміж вэрсіямі

Упершыню Івянец упамінаецца ў 2-й палове [[XIV стагодзьдзе|XIV ст.]], калі ён знаходзіўся ў валоданьні [[Сьпіс вялікіх князёў літоўскіх|вялікага князя]] [[Вітаўт]]а. Пад 1522 годам Івянец значыцца як [[мястэчка]] [[Менскі павет|Менскага павету]], уладаньне [[Салагубы|Салагубаў]]. У сяр.сярэдзіне [[XVI стагодзьдзе|XVI ст.]] тут зьявілася пратэстанцкая супольнасьць, дзейнічалі кальвінскі збор, школа і шпіталь. У 1606 угодзе ў мястэчку збудавалі драўляны касьцёл. На 1640 год у Івянцы было 27 двароў. У [[Вайна 1654—1667 гадоў|вайну Маскоўскай дзяржавы з Рэччу Паспалітай]] (1654—1667) маскоўскія захопнікі ўчынілі тут значныя разбурэньні<ref name="ehb">[[Марат Батвіньнік|Батвіннік М.]], [[Валеры Шаблюк|Шаблюк В.]] Івянец // {{Літаратура/ЭГБ|3к}} С. 469.</ref>.

У пачатку [[XVIII стагодзьдзе|XVIII ст.]] утварылася [[Івянецкае графства]]. У 1702 годзе стольнік менскі [[Тэадор Ваньковіч]] заснаваў у мястэчку касьцёл і кляштар францішканаў, у 1745 годзе [[падскарбі вялікі літоўскі|падскарбі]] [[Ян Міхал Салагуб]] збудаваў мураваны касьцёл. У 1780 тутгодзе ў Івянцы было 7174 вуліцаўдвары, існавалі Рынак, 174і двары7 вуліцаў<ref name="ehb"/>.

У выніку [[другі падзел Рэчы Паспалітай|другога падзелу Рэчы Паспалітай]] (1793 год) Івянец апынуўся ў складзе [[Расейская імпэрыя|Расейскай імпэрыі]], дзе стаў цэнтрам воласьці Менскага павету. Царскія ўлады перавялі асабіста вольных местачкоўцаў у стан прыгонных сялянаў (толькі ў 1860 годзе яны дабілісядамагліся свабоды і вяртаньня мяшчанскага званьня)<ref>{{Літаратура/Мястэчкі Беларусі (2010)|к}} С. 88.</ref>. З 1810 мясьцінагодзе мястэчка знаходзілася ў валоданьні Плявакаў. На 1859 год у Івянцы было 189 двароў<ref>{{Літаратура/Мястэчкі Беларусі (2010)|к}} С. 379.</ref>, на 1861 год — 189. Местачкоўцы актыўна ўдзельнічалі ў [[Паўстаньне 1863—1864 гадоў|нацыянальна-вызвольным паўстаньні]] (1863—1864).

Па здушэньні паўстаньня ў 1864 годзе з мэтай [[Маскалізацыя Беларусі|маскалізацыі краю]] расейскія ўлады адкрылі ў Івянцы народную вучэльню, а 28 лістапада 1869 году гвалтоўна перарабілі касьцёлы Сьвятога Міхала і Найсьвяцейшай Тройцы ў цэрквы [[Маскоўскі патрыярхат|Маскоўскага патрыярхату]]. У 1880-я гады ў мястэчку было 288 дамоў<ref>[[Аляксандар Ельскі|Jelski A.]] Iwieniec // {{Літаратура/Геаграфічны слоўнік Каралеўства Польскага|33к}} S. [http://dir.icm.edu.pl/pl/Slownik_geograficzny/Tom_III/324 324].</ref>, 2 школы, 35 крамаў, 17 ганчарных майстэрань, 2 заезныя двары, 2 царквы, 2 сынагогі, праводзіліся штотыднёвыя таргі і 2 кірмашы ў год. У Івянцы неаднаразова спыняліся беларускі паэт і драматург [[Вінцэнт Дунін-Марцінкевіч]] і пісьменьнік [[Ядвігін Ш.]] Паводле вынікаў перапісу (1897) году, колькасьць двароў павялічылася да 399, дзейнічалі 2 царквы і 2 капліцы, працавалі народная вучэльня, 2 малітоўныя школы, 2 багадзельні, прыёмны пакой, вадзяны млын, 15 майстэрняў з абпальваньня гаршкоў, 9 кузьняў, 64 крамы, 2 карчмы і гарэлачны склад, праводзіліся 2 кірмашы штогод і таргі ў нядзелі. У пач.пачатку [[XX стагодзьдзе|XX ст.]] дзейнічаліпрацавалі лякарня і амбуляторыя, у якіх працавалі доктар, 3 фэльчары, некалькі санітарак. У [[Першая сусьветная вайна|Першую сусьветную вайну]] ў лютым 1918 году Івянец занялі нямецкія войскі.

25 сакавіка 1918 году згодна з [[Трэцяя Ўстаўная грамата|Трэцяй Устаўной граматай]] Івянец абвяшчаўся часткай [[Беларуская Народная Рэспубліка|Беларускай Народнай Рэспублікі]]. 1 студзеня 1919 угоду ў адпаведнасьці з пастановай І зьезду КП (б) Беларусі ён увайшоў у склад [[БССР|Беларускай ССР]]. У жніўні 1919 году Івянец занялі польскія войскі. Згодна з [[Рыская мірная дамова 1921 году|Рыскай мірнай дамовай]] (1921) году]] мястэчка апынулася ў складзе міжваеннай [[Польская Рэспубліка (1918—1939)|Польскай Рэспублікі]], дзе ў 1923 годзе стала цэнтрам гміны Валожынскага павету [[Наваградзкае ваяводзтва (1919—1939)|Наваградзкага ваяводзтва]]. У гэты час Івянец знаходзіўся за 16 км ад граніцы з БССР. Рэчка Волма, што цякла празь паселішча, брала свой пачатак па-за гэтай граніцай. Івянец месьціўся на пагорках у атачэньні лясоў і складаўся зь некалькіх вуліцаў, найбольшымі зь якім былі: вул. Пілсудзкага (гістарычная Койданаўская), на ёй месьціліся пошта, гродзкі суд і тры школьныя будынкі, вул. Т. Касьцюшкі (гістарычная Ракаўская) з адміністрацыяй гміны, будынкам агульнаадукацыйнай школы, шпіталем і касьцёлам Сьвятога Аляксея, вул. 3 Мая (гістарычная Віленская), на ёй знаходзіліся найбольш значныя жылыя будынкі, два гатэлі, паліцэйскі пастарунак, аптэка, касьцёл Сьвятога Міхала. У 1934 годзе распачалася электрыфікацыя паселішча. Прыватныя асобы заснавалі электрычную станцыю. Яна месьцілася над рэчкай, у будынках даўняга двару Салагубаў. Праца машыны электрычнай станцыі выкарыстоўвалася на мясцовай лесапільні. У 1936 угодзе ў Івянцы збудавалі новую школу на вуліцы Закляштарнай, большасьць вуліцаў забрукавалі, а некаторыя асьвятлілі. На 1938 год у мястэчку было 574 будынкі (зь іх 10 мураваных), працавалі шматлікія цагельні, кінатэтар «Jutrzenka» ({{мова-be|Зорка|скарочана}}) у Доме жаўнера, вайсковы аэрапорт пры кашарах.

У 1939 годзе Івянец увайшоў у [[БССР]], дзе стаў цэнтрам раёну [[Баранавіцкая вобласьць|Баранавіцкай вобласьці]] (з 1962 угоду ў Валожынскім раёне). 12 кастрычніка 1940 году паселішча атрымала афіцыйны статут [[Пасёлак гарадзкога тыпу|пасёлку гарадзкога тыпу]]. У гэты час тут было 523 двары. У [[Другая сусьветная вайна|Другую сусьветную вайну]] з 25 чэрвеня 1941 да 6 ліпеня 1944 году мястэчка знаходзілася пад нямецкай акупацыяй.

У 1998 адбылосягодзе афіцыйнаеафіцыйна зацьверджаньнезацьвердзілі гербугерб Івянца, створанагаствораны на аснове гербу «[[Праўдзіч (герб)|Праўдзіч]]» роду [[Салагубы|Салагубаў]]. 18—20 ліпеня 2008 угоду ў мястэчку прайшла 1-я Міждыяцэзіяльная сустрэча моладзі<ref>[http://catholic.by/p2/index.php?option=com_content&task=view&id=4940&Itemid=9&rrr 1-я Міждыяцэзіяльная сустрэча моладзі ў Івянцы] на, [[Catholic.by]]</ref>.

Ivianiec, Vołma. Івянец, Волма (1930-39).jpg|Панарама, да 1939 г.

Ivianiec, Fara. Івянец, Фара (1901-17).jpg|Рынак. [[Касьцёл Найсьвяцейшай Тройцы (Івянец)|Фарны касьцёл]], да 1918 г.

Ivianiec, Fara. Івянец, Фара (XX1900) .jpg|Фарны касьцёл з боку апсыды

Ivianiec, Vilenskaja. Івянец, Віленская (1900).jpg|Вуліца Віленская. [[Касьцёл Сьвятога Міхала Арханёла і кляштар францішканаў (Івянец)|«Белы касьцёл»]], 1897каля 1900 г.

Ivianiec, Rakaŭskaja. Івянец, Ракаўская (1930).jpg|Вуліца Ракаўская. [[Касьцёл Сьвятога Аляксея (Івянец)|«Чырвоны касьцёл»]], 1930-я г.

Ivianiec, Vilenskaja-Rakaŭskaja. Івянец, Віленская-Ракаўская (1918).jpg|Рог Віленскай і Ракаўскай, 1918 г.

Ivianiec, Vilenskaja. Івянец, Віленская (24.09.1929).jpg|Вуліца Віленская, 24.09.1929 г.

Ivianiec, Zaškolnaja. Івянец, Зашкольная (1918).jpg|Вуліца Зашкольная, 1918 г.

{{Крыніцы|1=2}}