Вікіпэдыя

Горад: розьніца паміж вэрсіямі

Інтэрактыўны прагляд гісторыі
← Папярэдняя зьменаНаступная зьмена →
Змесціва выдалена Змесціва дададзена
ВізуальнаВікіразметка
д LichtVonMond перанёс старонку Горад у Места паўзьверх перанакіраваньня
У клясычным правапісе больш распаўсюджаны варыянт Места. Горад фіксуецца як другі варыянт.
Радок 1:
[[Файл:Sydney Harbour Bridge night.jpg|міні|400пкс|[[Панарама]] горадуместа [[Сыднэй|Сыднэя]], [[Аўстралія]]]]
<!-- [[Выява:Chicago Night.JPG|міні|400пкс| Начны сілуэт [[Чыкага]]]] -->
[[Файл:Montreal Twilight Panorama 2006.jpg|міні|400пкс|Панарама [[Манрэаль|Манрэалю]], [[Канада]]]]
[[Файл:Nakhodka gulf panorama.jpg|міні|400пкс|[[Панарама]] горадуместа [[Находка]], [[Расея]]]]
'''Го́радМе́ста'''<ref>http://www.slounik.org/search?dict=nn&search=места&x=0&y=0</ref>''''',''''' '''ме́стаго́рад''' — [[населены пункт]], што адрозьніваецца ад [[гарадзкі пасёлак|мястэчка]] альбо [[вёска|вёскі]] [[памер]]ам, [[шчыльнасьць насельніцтва|шчыльнасьцю насельніцтва]], значэньнем ці [[юрыдычны статус|юрыдычным статусам]]. Звычайна, гарадыместы маюць даволі вялікія памеры і выразную ўласна гарадзкуюмескую частку, аднак часам да гарадоў адносяць мясьціны [[прадмесьце]]вага ці нават [[вясковая мясцовасьць|вясковага]] характару. Аднясеньне населенага пункта да катэгорыі гарадоўместаў афармляецца ў заканадаўчым парадку; пры гэтым крытэр колькасьці насельніцтва горадуместа адрозьніваецца — ад 250 чалавек у [[Данія|Даніі]], да 50 тысячаў чалавек у [[Японія|Японіі]].
 
ГорадМеста мае свой непаўторны характар, які зьмяняецца ад цэнтру да ўскраінаў. Места ёсьць арэнай грамадзкіх адносінаў, адлюстроўвае сацыяльную структуру [[грамадзтва]]. ГорадМеста мае разьвіты комплекс [[гаспадарка|гаспадаркі]] і [[эканоміка|эканомікі]], ён зьяўляецца скупнасьцю архітэктурных і [[інжынэрная інфраструктура|інжынэрных збудаваньняў]], якія забясьпечваюць жыцьцезабесьпячэньне насельніцтва. ГарадыМесты служылі цэнтрам разьвіцьця [[мастацтва]] і [[рамяство|рамёстваў]], тэхнічных дасягненьняў. ГорадМеста — ня проста сума дамоў, гэта самастойны шматаблічны, але суцэльны арганізм{{Зноска|Гутнов|1990|Гутнов|351}}.
 
== Этымалёгія ==
Слова «горад» паходзіць ад дзеяслова «гарадзіць», і ў часы [[Полацкае княства|Полацкага]] ды [[Тураўскае княства|Тураўскага]] княстваў пазначала агароджанае паселішча зь сядзібай палітычнай і духоўнай адміністрацыі.<ref>[[Сяргей Шупа]]. [http://archive.svaboda.org/slova/horad.html Горад] // Слоўнік Свабоды</ref> Цывілізацыйна старадаўнія гарады мала чым адрозьніваліся ад вёсак.▼
 
У часы [[Вялікае княства Літоўскае|Вялікага Княства Літоўскага]] беларускія гарады праз распаўсюджваньне [[Майдэборскае права|Майдэборскага права]] далучаюцца да эўрапейскай гарадзкой супольнасьці. Набыцьцё правоў і прывілеяў разам з узрастаньнем у жыцьці насельнікаў ролі гандлю, рамёстваў й промыслаў спрыялі цывілізацыйнай трансфармацыі гарадзкога паселішча. Гэтая перамена адлюстравалася і ў тэрміналёгіі: пачынаючы з [[13 стагодзьдзе|ХІІІ ст.]]<ref name="st">[[Янка Станкевіч|Станкевіч Я.]] (пры ўчасьці [[Антон Адамовіч|Ант. Адамовіча]]). [http://knihi.com/mova/stankievic.html Маленькі маскоўска-беларускі (крывіцкі) слоўнічак фразэолёгічны і прыказкаў ды прывітаньні, зычэньні і інш.] / Пасьляслоўе В. Вячоркі. 3-е выд. — Мн.: Навука і тэхніка, 1992. — 77 с. ISBN 5-343-01322-8</ref> назва «горад» ў [[старабеларуская мова|літоўскіх (беларускіх)]] пісьмовых помніках замацоўваецца за старажытнымі замкавымі ўмацаваньнямі, новая частка паселішча, сэрцам якой робіцца рынак, атрымлівае назву «места»<ref>[http://slounik.org/starbiel/ме Место] // Старабеларускі лексікон: Падручны перакладны слоўнік. — Менск: Беларускае выдавецтва Таварыства «Хата», 1997</ref>. У дадзеным значэньні слова «места» фіксуецца ня толькі ў літаратурнай старабеларускай мове, але і як архаізм<ref name="st"/> у беларускім народным фальклёры. Пачынаючы з [[15 стагодзьдзе|ХV ст.]]<ref name="st"/> характар места-рынку быў пашыраны на ўсё паселішча, толькі прыметнік «гарадзкі» («гродзкі») працягвае ўжывацца як сынонім слова «замкавы» (''напр.'' [[гродзкі суд]]).▼
 
Шырокае выкарыстаньне «места» фіксуецца ў час адраджэньня беларускай мовы (2-я палова [[19 стагодзьдзе|ХІХ]] — пачатак [[20 стагодзьдзе|ХХ]] стст). Напрыклад, [[Францішак Багушэвіч]] у сваім вершы «Немец» пісаў:
{{Верш|Ня люблю я '''места''' (па-расейску — '''горад''').
Радок 20 ⟶ 16:
У Маскоўска-беларускім слоўніку, выдадзеным братамі [[Гаўрыла Гарэцкі|Г.]] і [[Максім Гарэцкі|М. Гарэцкімі]] ў [[Вільня|Вільні]] ([[1920]]), «места» даецца як першы беларускі пераклад да расейскага «город».<ref name="m-b1920">{{Літаратура/Маскоўска-беларускі слоўнік (1920)|к}} С. 31</ref>
 
Слова «места» афіцыйна ўжывалася і ў [[БССР]]: «Расейска-беларускі слоўнік» [[Сьцяпан Некрашэвіч|С. Некрашэвіча]] і М. Байкова ([[1928]]) эквівалентам расейскага «город» дае беларускія «места», «горад» (менавіта ў такой пасьлядоўнасьці<ref name="r-b1928">{{Літаратура/Расейска-беларускі слоўнік (1928)|к}} С. 85</ref>), прысутнічаюць тамака і вытворныя прыметнікі «мескі» й «прымескі» — адпаведныя расейскім «городской» і «пригородный». Аднак пасьля [[Рэформа беларускага правапісу 1933 году|правапіснай рэформы 1933 году]], якая паклала пачатак [[русіфікацыя|палітыкі русіфікацыі]], гэты тэрмін штучна выкідваецца з парэформавых савецкіх слоўнікаў беларускай мовы.<ref>Дзмітрый Шыманскі «Хто знішчыў беларускую мову?» // Дзедзіч, № 5 (24) (лістапад, 2003 г.)</ref> Па-за межамі [[Саюз Савецкіх Сацыялістычных Рэспублік|СССР]] «места» працягвае актыўна выкарыстоўвацца ў якасьці адзінай дапушчальнай назвы вялізнага населенага пункту.<ref name="st">[[Янка Станкевіч|Станкевіч Я.]] (пры ўчасьці [[Антон Адамовіч|Ант. Адамовіча]]). [http://knihi.com/mova/stankievic.html Маленькі маскоўска-беларускі (крывіцкі) слоўнічак фразэолёгічны і прыказкаў ды прывітаньні, зычэньні і інш.] / Пасьляслоўе В. Вячоркі. 3-е выд. — Мн.: Навука і тэхніка, 1992. — 77 с. ISBN 5-343-01322-8</ref>
 
▲Слова «горад» паходзіць ад дзеяслова «гарадзіць», і ў часы [[Полацкае княства|Полацкага]] ды [[Тураўскае княства|Тураўскага]] княстваў пазначала агароджанае паселішча зь сядзібай палітычнай і духоўнай адміністрацыі.<ref>[[Сяргей Шупа]]. [http://archive.svaboda.org/slova/horad.html Горад] // Слоўнік Свабоды</ref> Цывілізацыйна старадаўнія гарады мала чым адрозьніваліся ад вёсак.
 
▲У часы [[Вялікае княства Літоўскае|Вялікага Княства Літоўскага]] беларускія гарады праз распаўсюджваньне [[Майдэборскае права|Майдэборскага права]] далучаюцца да эўрапейскай гарадзкой супольнасьці. Набыцьцё правоў і прывілеяў разам з узрастаньнем у жыцьці насельнікаў ролі гандлю, рамёстваў й промыслаў спрыялі цывілізацыйнай трансфармацыі гарадзкога паселішча. Гэтая перамена адлюстравалася і ў тэрміналёгіі: пачынаючы з [[13 стагодзьдзе|ХІІІ ст.]]<ref name="st">[[Янка Станкевіч|Станкевіч Я.]] (пры ўчасьці [[Антон Адамовіч|Ант. Адамовіча]]). [http://knihi.com/mova/stankievic.html Маленькі маскоўска-беларускі (крывіцкі) слоўнічак фразэолёгічны і прыказкаў ды прывітаньні, зычэньні і інш.] / Пасьляслоўе В. Вячоркі. 3-е выд. — Мн.: Навука і тэхніка, 1992. — 77 с. ISBN 5-343-01322-8</ref> назва «горад» ў [[старабеларуская мова|літоўскіх (беларускіх)]] пісьмовых помніках замацоўваецца за старажытнымі замкавымі ўмацаваньнямі, новая частка паселішча, сэрцам якой робіцца рынак, атрымлівае назву «места»<ref>[http://slounik.org/starbiel/ме Место] // Старабеларускі лексікон: Падручны перакладны слоўнік. — Менск: Беларускае выдавецтва Таварыства «Хата», 1997</ref>. У дадзеным значэньні слова «места» фіксуецца ня толькі ў літаратурнай старабеларускай мове, але і як архаізм<ref name="st" /> у беларускім народным фальклёры. Пачынаючы з [[15 стагодзьдзе|ХV ст.]]<ref name="st" /> характар места-рынку быў пашыраны на ўсё паселішча, толькі прыметнік «гарадзкі» («гродзкі») працягвае ўжывацца як сынонім слова «замкавы» (''напр.'' [[гродзкі суд]]).
 
== Месты Беларусі ==
Атрымана з «https://be-tarask.wikipedia.org/wiki/Горад»