Беларуская грэка-каталіцкая царква: розьніца паміж вэрсіямі

Змесціва выдалена Змесціва дададзена
Czalex (гутаркі | унёсак)
афармленьне, выпраўленьне спасылак
Радок 1:
[[Файл:Archim Gajek.jpg|міні|Апостальскі візытатар «ad nutum Sanctae Sedis» для грэка-каталікоў Беларусі Архімандрытархімандрыт [[Сяргей Гаек|Сяргей (Гаек)]]]]
'''Беларуская Грэкагрэка-Каталіцкаякаталіцкая (Уніяцкаяуніяцкая) Царквацарква (БГКЦ)''' — адна з [[Усходнія Каталіцкія Цэрквы|Усходніх Каталіцкіхкаталіцкіх Цэркваўцэркваў]], якая прытрымліваецца грэцкага (бізантыйскага) абраду, знаходзіцца ў поўнай еднасьці з Рымскім Апостальскімапостальскім Пасадампасадам ды прызнае ўладу і духоўны аўтарытэт [[Папа Рымскіпапа|Рымскагарымскага Архірэяархірэя]].
 
== Гісторыя ==
Уніяцтва — [[Хрысьціянства|хрысьціянская]] плынь, заснаваная на [[царкоўная унія|царкоўнай уніі]] розных хрысьціянскіх Цэркваў з [[Рыма-каталіцкі Касьцёл|рыма-каталіцкай]] на ўмовах прызнаньня першымі вяршэнства [[Папа|Папы Рымскага]] і каталіцкай дагматыкі пры захаваньні традыцыяў рэлігійнага культу і выкарыстаньня традыцыйнай сакральнай ці народнай мовы ў набажэнстве. Сёньня ў Эўропе існуе чатырнаццаць такіх Цэркваў.
{{Асноўны артыкул|Уніяцтва}}
Уніяцтва — [[Хрысьціянства|хрысьціянская]] плынь, заснаваная на [[царкоўная унія|царкоўнай уніі]] розных хрысьціянскіх Цэркваў з [[Рыма-каталіцкі Касьцёл|рыма-каталіцкай]] на ўмовах прызнаньня першымі вяршэнства [[Папа|Папы Рымскага]] і каталіцкай дагматыкі пры захаваньні традыцыяў рэлігійнага культу і выкарыстаньня традыцыйнай сакральнай ці народнай мовы ў набажэнстве. Сёньня ў Эўропе існуе чатырнаццаць такіх Цэркваў.
 
У [[Рэч Паспалітая|Рэчы Паспалітай]] уніяцтва як масавая зьява ўзьнікла пасьля заключэньня Берасьцейскай царкоўнай уніі ([[1596]]), якую прынялі найперш япархіі на землях сучаснай Беларусі. Тыя япархіі [[Кіеўская мітраполія|Кіеўскай мітраполіі]], што зьядналася з [[Рым]]ам, не зьяўляліся новаўтворанымі царкоўна-адміністрацыйнымі структурамі, а былі прызанымі дзяржавай правапераемнікамі ўсёй рэлігійна-культурнай спадчыны япархіяў, створаных яшчэ да падзелу хрысьціянства. Спробы аднаўленьня першаснай еднасьці хрысьціянскай Царквы і ўкладаньня уніі рабіліся на беларускіх землях і раней (у прыватнасьці, у часы вялікага князя [[Вітаўт]]а).
{{Асноўны артыкул|Берасьцейская царкоўная унія}}
У [[Рэч Паспалітая|Рэчы Паспалітай]] уніяцтва як масавая зьява ўзьнікла пасьля заключэньня Берасьцейскай царкоўнай уніі ([[1596]]), якую прынялі найперш япархіі на землях сучаснай Беларусі. Тыя япархіі [[Кіеўская мітраполія|Кіеўскай мітраполіі]], што зьядналася з [[Рым]]ам, не зьяўляліся новаўтворанымі царкоўна-адміністрацыйнымі структурамі, а былі прызанымі дзяржавай правапераемнікамі ўсёй рэлігійна-культурнай спадчыны япархіяў, створаных яшчэ да падзелу хрысьціянства. Спробы аднаўленьня першаснай еднасьці хрысьціянскай Царквы і ўкладаньня уніі рабіліся на беларускіх землях і раней (у прыватнасьці, у часы вялікага князя [[Вітаўт]]а).
 
=== 1596—1772 ===
 
=== 1772—1839 ===
Радок 32 ⟶ 30:
 
== БГКЦ і УГКЦ ==
[[Украінская Грэкагрэка-каталіцкая Царквацарква]] (УГКЦ) таксама зьяўляецца спадкаемцай [[Берасьцейская унія|Берасьцейскай уніі]]. На [[1596]] год як беларускія, так і ўкраінскія япархіі ўваходзілі ў склад [[Кіеўская мітраполія|Кіеўскай мітраполіі]], мітрапаліт якой рэальна знаходзіўся ня ў [[Кіеў|Кіеве]], а ў [[Наваградак|Наваградку]] ці ў [[Вільня|Вільні]]. Львоўская і Перамышлеўская япархіі далучыліся да [[Берасьцейская унія|уніі]] на сто гадоў пазьней (у [[1691]] і [[1700]] г.).
 
[[Украінская Грэка-каталіцкая Царква]] (УГКЦ) таксама зьяўляецца спадкаемцай [[Берасьцейская унія|Берасьцейскай уніі]]. На [[1596]] год як беларускія, так і ўкраінскія япархіі ўваходзілі ў склад [[Кіеўская мітраполія|Кіеўскай мітраполіі]], мітрапаліт якой рэальна знаходзіўся ня ў [[Кіеў|Кіеве]], а ў [[Наваградак|Наваградку]] ці ў [[Вільня|Вільні]]. Львоўская і Перамышлеўская япархіі далучыліся да [[Берасьцейская унія|уніі]] на сто гадоў пазьней (у [[1691]] і [[1700]] г.).
 
У афіцыйных царкоўных дакумэнтах Рымскай Апостальскай Сталіцы для абазначэньня БГКЦ і УГКЦ раней ужывалі тэрмін ''Ecclesia Ruthena unita''.
Радок 49 ⟶ 46:
Ва Ўсходняй Беларусі, якая была пад Саветамі, у першай палове 1920-х гг. спробы адрадзіць Унію рабілі рыма-каталіцкі дэкан з Магілёву а. [[Язэп Белагаловы]] і расейскі грэка-каталіцкі экзарх а. [[Леанід Фёдараў]]. Апошняму 18 студзеня 1923 мітрапаліт А. Шаптыцкі даручыў часовае кіраваньне ўсімі католікамі ўсходняга абраду ў Беларусі на правах экзарха з усімі належнымі правамі і прывілеямі аж да прызначэньня сталага адміністратара<ref>Ігар Бараноўскі. Ля вытокаў Беларускага Экзархату // Царква, № 2 (37), 2003, с. 12-13.</ref>.
 
Сапраўднае адраджэньне Уніі пачалося ў 1920-ых гадах у [[Заходняя Беларусь|Заходняй Беларусі]], якая трапіла ў склад Польшчы. Цэнтрам адраджэньня Уніі стаў [[Альбярцін]] (каля [[Слонім]]у), дзе была створаная [[Усходняя місія айцоў езуітаў у Альбярціне|Ўсходняя місія айцоў езуітаў]]. У Заходняй Беларусі было створана каля двух дзясяткаў парафіяў славяна-бізантыйскага абраду, якія ня мелі свайго ярарха, але падпарадкоўваліся мясцовым лацінскім біскупам (віленскаму і пінскаму). У гісторыі гэтае адраджэньне ўніяцтва атрымала назву «нэаунія». Найбольш выдатнымі беларускімі сьвятарамі таго часу зьяўляюцца а. [[Баляслаў Пачопка]], а. [[Вацлаў Аношка|Вячаслаў Аношка]], езуіт а. [[Антон Неманцэвіч]], а. [[Ян Гермацюк|Іван Гермацюк]], а. [[Васіль Гапановіч]], а. [[Данат Навіцкі]], а. [[Леў Гарошка]] і інш. Апекавацца парафіямі славяна-бізантыйскага абраду на тэрыторыі Валыні, Падляшша і Палесься было даручана Апостальскаму візытатару біскупу [[МікалайМікола Чарнецкі (біскуп)|Мікалаю Чарнецкаму]], [[Кангрэгацыя Найсьвяцейшага Адкупіцеля|CSsR]].
 
[[17 верасьня]] [[1939]] году Кіева-Галіцкі мітрапаліт Грэка-Каталіцкай Царквы [[Андрэй Шаптыцкі]] на падставе паўнамоцтваў, наданых яму папам [[Піюс X|Піюсам Х]] у [[1908]] годзе, заснаваў [[Беларускі экзархат Грэка-каталіцкай Царквы|Беларускі экзархат ГКЦ]] і прызначыў часовым кіраўніком экзархату біскупа Мікалая Чарнецкага. Праз год, у кастрычніку [[1940 год]]у, першым беларускім экзархам быў прызначаны айцец [[Антон Неманцэвіч]]. Сядзіба экзархату месьцілася ў [[Альбярцін]]е пад Слонімам, дзе знаходзілася [[Усходняя місія айцоў езуітаў|Ўсходняя місія айцоў езуітаў]]. Прызначэньне а. Антона Неманцэвіча пацьвердзіў прэфэкт [[Кангрэгацыя Ўсходніх Цэркваў|Кангрэгацыі Ўсходніх Цэркваў]] кард. [[Эжэн Тысэран]] у сваім лісьце ад [[22 сьнежня]] [[1941]] г., а экзархат атрымаў статус апостальскага. У помач экзарху была створана [[Рада Беларускага экзархату ГКЦ]] з трох сябраў: намесьнікам экзарха стаў айцец [[Леў Гарошка]], сябрамі Рады — айцец [[Іван Гермацюк]] і айцец [[Вацлаў Аношка|Вячаслаў (Вацлаў) Аношка]].
Радок 97 ⟶ 94:
 
== Ярархія, манахі і падрыхтоўка кадраў ==
[[Файл:Aljaxandar Nadsan portrait.Jpg|166px166пкс|thumbміні|Айцец Аляксандар Надсан. [[Чырвоны касьцёл]] ([[Менск]], [[2008]])]]
На чале дэканату БГКЦ у [[1993]]—[[1998]] стаяў вядомы дзяяч беларускага адраджэньня протапрасьвітар [[Ян Матусевіч]]. Пасьля яго сьмерці дэканам БГКЦ стаў сьвятар з Горадні айцец [[Віктар Данілаў]] У 2005 годзе ён выйшаў на пэнсію. У 2006 годзе з парафіяў БГКЦ былі ўтвораныя два протапрасьвітараты (дэканаты): Цэнтральна-Заходні імя сьвятамучаніка [[МікалайМікола Чарнецкі (біскуп)|Мікалая Чарнецкага]] і Ўсходні імя сьв. [[Язафат Кунцэвіч|Язафата]], якія ўзначальвалі адпаведна а. Андрэй Абламейка і ераманах Лявонці Тумоўскі. У 2013 годзе ў БГКЦ былі ўтвораныя тры дэканаты (протапрасьвітараты)<ref>[http://carkva-gazeta.by/index.php?sva=8 Прадстаўнік Папы: сьвятло веры павінна прасьвятляць ўсё жыцьцё народу]</ref>, якія паводле стану на 2016 год узначальваюць наступныя сьвятары:
* Усходні протапрасьвітарат імя сьв. [[Язафат Кунцэвіч|Язафата]]: дэкан — а. Зьміцер Грышан зь Віцебску,
* Цэнтральны протапрасьвітарат: дэкан — а. Яўген Усошын зь Менску,
* Заходні протапрасьвітарат імя сьвятамучаніка [[МікалайМікола Чарнецкі (біскуп)|Мікалая Чарнецкага]]: дэкан — а. Андрэй Буйніч зь Ліды.
 
Беручы пад увагу той факт, што заснаваны мітрапалітам [[Андрэй Шаптыцкі|А. Шаптыцкім]] у [[1939]] годзе Беларускі Экзархат для грэка-каталікоў Апостальская Сталіца ў Рыме ніколі не скасоўвала, лічыцца, што Экзархат юрыдычна існуе, але застаецца без свайго біскупа-ардынарыя да сёньняшняга дня, і падпарадкоўваецца, такім чынам, наўпрост Апостальскай Сталіцы.<ref>[http://carkva-gazeta.by/index.php?we=1&nr=63&iw=9 БГКЦ — Царква свайго права]</ref>, але ёсьць і супрацьлеглыя погляды, паводле якіх БГКЦ не зьяўляецца Царквою свайго права (Sui iuris) і толькі чакае атрыманьня гэтага статусу ад Рыму <ref>[http://carkva-gazeta.by/index.php?we=1&nr=63&iw=10 Беларускай Царкве — быць!]</ref>.
 
Рымскім Апостальскімапостальскім Пасадампасадам у студзені 1994 году прызначаны Апостальскіапостальскі візытатар «ad nutum Sanctae sedis» для грэка-каталікоў ў Беларусі — архім. [[Сяргей Гаек]]. Да сваёй сьмерці ў 2015 годзе Апостальскімапостальскім візытатарам — дэлегатам для беларускіх каталікоў (усходняга абраду) ў замежжы зьяўляўся мітрафорны протаярэй а. [[Аляксандар Надсан]].
 
Акрамя Апостальскага візытатара БГКЦ архім. Сяргея Гаека ў склад духавенства Беларускай Грэкагрэка-Каталіцкайкаталіцкай Царквыцарквы паводле стану на 2016 год уваходзяць 17 сьвятароў і 2 дыяканы:
* протапрасьвітар Зьміцер Грышан,
* протапрасьвітар Андрэй Буйніч,
Радок 135 ⟶ 132:
 
== Галерэя ==
<center><gallery widths="150" heights="150" class="center">
Файл:Belarusian Greek-Catholic chapel in Mahiliou.jpg|Грэка-каталіцкая капліца Маці Божай Бялыніцкай на каталіцкіх могілках у Магілёве Файл:
Файл:Hreka-katalicki duszpastyrski centar u Bierasci.jpg|Грэка-каталіцкі душпастырскі цэнтар у Берасьці
Файл:Hreka-katalicki duszpastarski centar u Bierasci inside.jpg|Царква сьв. братоў-апосталаў Пятра і Андрэя ў Берасьці (усярэдзіне)
Файл:Belarusian church London sign.JPG|Знак ля беларускай грэка-каталіцкай капліцы ў [[Беларуская бібліятэка імя Францішка Скарыны|Marian House]] у Лёндане
Файл:Praha, Nové Město, Emauzský klášter, příjezd.jpg|Царква сьв. Кузьмы і Дзям’яна ў Празе, дзе ладзяць набажэнствы беларускія грэка-каталікі
Файл:Church of St Cyril of Turau and All the Patron Saints of the Belarusian People (2016-11-24).jpg|Царква Святога Кірылы Тураўскага і Усіх Святых Апекуноў Беларускага Народа ў Лондане
</gallery></center>
 
== Глядзіце таксама ==
Радок 149 ⟶ 146:
 
== Крыніцы ==
{{зноскіКрыніцы}}
 
== Вонкавыя спасылкі ==
{{Commons}}
* [http://www.svjazep.org Грэка-каталіцкая парафія сьв. Язэпа]
* [http://carkva-gazeta.by/ Беларуская грэка-каталіцкая газэта «Царква»]
* [http://darriuss.livejournal.com/333190.html#cutid1 ФотаздымкіФатаздымкі грэка-каталіцкага цэнтру імя сьв. Язэпа ў Менску, блог darriuss’а]
* [http://vkontakte.ru/album-17957401_110824306 Царква і душпастырскі цэнтар грэка-католікаў у Берасьці]
* [http://www.radzima.org/be/fota/12140.html Уніяцкая царква сьв. Параскевы Полацкай, фота на www.radzima.org]