Крычаў: розьніца паміж вэрсіямі
Змесціва выдалена Змесціва дададзена
д →Крыніцы: пунктуацыя |
абнаўленьне зьвестак |
||
Радок 8:
|Гімн =
|Дата заснаваньня =
|Першыя згадкі =
|Статус з =
|Магдэбурскае права =
|Былая назва =
|Мясцовая назва =
Радок 24:
|Вышыня =
|Унутраны падзел =
|Колькасьць насельніцтва =
|Год падліку колькасьці =
|Крыніца колькасьці насельніцтва = <ref name="
|Этнічны склад насельніцтва =
|Год падліку этнічнага складу =
Радок 47:
|Сайт =
}}
'''Кры́чаў''' — [[горад|места]] ў [[Беларусь|Беларусі]], на рацэ [[Сож|Сажы]]. Адміністрацыйны цэнтар [[Крычаўскі раён|Крычаўскага раёну]] [[Магілёўская вобласьць|Магілёўскай вобласьці]]. Насельніцтва на
Крычаў — [[Магдэбурскае права|магдэбурскае]] места [[Амсьціслаўскае ваяводзтва|гістарычнай Амсьціслаўшчыны]], колішняя сталіца [[Крычаўскае графства|графства]], старажытны замак [[Вялікае Княства Літоўскае|Вялікага Княства Літоўскага]]. Да нашага часу тут захаваліся [[Крычаўскі замак|руіны замка]] на Замкавай Гары, палац Пацёмкіна — Галынскіх і цэрквы Сьвятога Мікалая і Ўваскрасеньня Хрыстова, помнікі гісторыі і архітэктуры XIV—XIX стагодзьдзяў. Сярод мясцовых славутасьцяў вылучаўся [[нэаготыка|нэагатычны]] касьцёл Беззаганнага Зачацьця Найсьвяцейшай Панны Марыі, помнік архітэктуры XIX ст., [[Сьпіс помнікаў гісторыі і архітэктуры Беларусі, зруйнаваных уладамі СССР|зьнішчаны савецкімі ўладамі]].
Радок 65:
[[Файл:Kryčaŭ. Крычаў (M. Ivanov, 1784).jpg|міні|300пкс|Места на акварэлі М. Іванова, 1784 г.]]
Згодна з адміністрацыйна-тэрытарыяльнай рэформай 1565—1566 гадоў Крычаў увайшоў у склад [[Амсьціслаўскае ваяводзтва|Амсьціслаўскага ваяводзтва]]. З [[17 стагодзьдзе|ХVІІ ст.]] ён стаў цэнтрам [[Крычаўскае староства|староства]], якое знаходзілася ў валоданьні [[Радзівілы|Радзівілаў]]. У [[17 стагодзьдзе|ХVІІ]]—[[18 стагодзьдзе|ХVІІІ]] стст. аснову плянавальнай кампазыцыі Крычава складаў замак, ад якога цягнуліся вуліцы; было 8 цэркваў, касьцёл, сынагога. Сфармаваўся другі цэнтар места — Рынак.
Радок 78 ⟶ 77:
=== Пад уладай Расейскай імпэрыі ===
[[Файл:Kryčaŭ. Крычаў (1785).jpg|міні|300пкс|Крычаўская вэрф, [[рысунак]] 1785 г.]]
У выніку [[першы падзел Рэчы Паспалітай|першага падзелу Рэчы Паспалітай]] (1772 год) Крычаў апынуўся ў складзе [[Расейская імпэрыя|Расейскай імпэрыі]], у [[Магілёўская губэрня|Магілёўскай губэрні]]. Статус паселішча панізілі да [[мястэчка]]. У 1776 годзе [[Кацярына II]] падаравала Крычаўскае староства графу Р. Пацёмкіну. На 1779 год у Крычаве было 470 двароў. У канцы [[XVIII стагодзьдзе|XVIII ст.]] мястэчка стала важным цэнтрам мануфактурнай прамысловасьці, тут працавалі суднавэрф, а таксама вінакурны, цагельны, шкляны, гарбарны і медналіцейны заводы, млыны.
Радок 88 ⟶ 86:
У 1962—1965 гадох Крычаў уваходзіў у склад [[Амсьціслаўскі раён|Амсьціслаўскага раёну]].
Kryčaŭ. Крычаў (M. Astankovič, 1905).jpg|Панарама, 1905 г.
Kryčaŭ, Rynak. Крычаў, Рынак (1901-18).jpg|Рынак. Касьцёл, да 1918 г.
Kryčaŭ, Rynak. Крычаў, Рынак (1913) (2).jpg|Касьцёл, 1913 г.
Kryčaŭ, Rynak. Крычаў, Рынак (1913) (4).jpg|Інтэр’ер касьцёла, 1913 г.
</gallery><gallery widths=150 heights=150 class="center">
Kryčaŭ, Rynak. Крычаў, Рынак (1913).jpg|Плябанія, 1913 г.
Kryčaŭ, Šašejnaja. Крычаў, Шашэйная (1901-18) (4).jpg|Вуліца Шашэйная. Палац, да 1918 г.
Kryčaŭ. Крычаў (1901-18).jpg|Вучэльня, да 1918 г.
Kryčaŭ. Крычаў (1937).jpg|Парад, 1937 г.
</gallery
== Насельніцтва ==
=== Дэмаграфія ===
<div style="float:right;margin:0 0 .5em 1em;" class="toccolours">
ImageSize = width:auto height:180 barincrement:27
PlotArea = left:50 bottom:20 top:15 right:15
Радок 128 ⟶ 127:
bar:1997 from:0 till:31900
bar:2004 from:0 till:28000
bar:
bar:
TextData=
fontsize:10px pos:(10,195)
text:
</timeline
</div>
Радок 139 ⟶ 138:
* '''XIX стагодзьдзе''': 1880 год — 4570 чал.; 1883 год — 6 тыс. чал.<ref>{{Літаратура/Геаграфічны слоўнік Каралеўства Польскага|4к}} S. [http://dir.icm.edu.pl/pl/Slownik_geograficzny/Tom_IV/793 793]—794.</ref>; 1897 год — 6221 чал.
* '''XX стагодзьдзе''': 1926 год — 5592 чал.; 1939 год — 16,0 тыс. чал.; 1959 год — 19 тыс. чал.<ref>[[Уладзімер Бянько|Бянько У.]] Крычаў // {{Літаратура/ЭГБ|4к}} С. 279.</ref>; 1972 год — 26,5 тыс. чал.; 1991 год — 32,6 тыс. чал.; 1997 год — 31,9 тыс. чал.; 1998 год — 31,1 тыс. чал.<ref>{{Літаратура/БелЭн|8к}} С. 524.</ref>
* '''XXI стагодзьдзе''': 2004 год — 28 тыс. чал.; 2006 год — 27,4 тыс. чал.; 2008 год — 27 тыс. чал.<ref>{{Літаратура/Гарады і вёскі Беларусі|6-2к}} С. 393.</ref>; 2009 год — 27 202 чал.<ref name="belstat">[http://belstat.gov.by/homep/ru/perepic/2009/vihod_tables/1.2-7.pdf Перепись населения — 2009. Могилевская область]{{Ref-ru}} [[Нацыянальны статыстычны камітэт Рэспублікі Беларусь]]</ref> (перапіс); 2010 год — 27,1 тыс. чал.; 2016 год — 26 325 чал.<ref name="belstat2016">[http://www.belstat.gov.by/upload/iblock/567/567f8a4ac45cd80a949bb7bd7a839ca7.zip Численность населения на 1 января 2016 г. и среднегодовая численность населения за 2015 год по Республике Беларусь в разрезе областей, районов, городов и поселков городского типа]{{Ref-ru}} [[Нацыянальны статыстычны камітэт Рэспублікі Беларусь]]</ref>; 2017 год — 26 178 чал.<ref name="belstat2017">[http://www.belstat.gov.by/ofitsialnaya-statistika/publications/izdania/public_bulletin/index_7192/ Численность населения на 1 января 2017 г. и среднегодовая численность населения за 2016 год по Республике Беларусь в разрезе областей, районов, городов и поселков городского типа]{{Ref-ru}} [[Нацыянальны статыстычны камітэт Рэспублікі Беларусь]]</ref>
=== Адукацыя ===
Радок 234 ⟶ 233:
Дзейнічае Крычаўскі краязнаўчы музэй. Спыніцца можна ў гасьцініцы «Крычаў»<ref>{{Літаратура/Турыстычная энцыкляпэдыя Беларусі|к}}</ref>.
=== Славутасьці ===
* Вінакурня (XVIII ст.)
* Забудова гістарычная (XIX — пачатак ХХ ст.; фрагмэнты)
Радок 253 ⟶ 252:
== Галерэя ==
Крычаў. Замкавая гара (03).jpg|Руіны на Замкавай Гары
Крычаўскі палац XVIII ст. Фасад (здымак 2009 год).jpg|Палац Галынскіх
Паштовая станцыя ў Крычаве. Фасад.jpg|Паштовая станцыя
Крычаў. Замкавая гара. Мікольская царква (02).jpg|Царква Сьвятога Мікалая
</gallery><gallery caption="Краявіды Крычава" widths=150 heights=150 class="center">
Christ Resurrection churches in Krichev (Belarus)7.jpg|Царква Ўваскрасеньня Хрыстова
Крычаў. Будынак царкоўнай школы.jpg|Царкоўная школа
Крычаў. Воданапорная вежа каля Чыгуначнага вакзала.jpg|Воданапорная вежа каля чыгуначнай станцыі
Крычаў. Яўрэйскія могілкі (02).jpg|Юдэйскія могілкі
</gallery
== Месты-сябры ==
| |||