Царква: розьніца паміж вэрсіямі

Змесціва выдалена Змесціва дададзена
Няма апісаньня зьменаў
д пунктуацыя
Радок 4:
Звычайна праваслаўная або каталіцкая царква складаюцца зь некалькіх узаемазлучаных частак.
 
У праваслаўнай архітэктуры колькасьць [[купал]]аў (главаў) на царкве мае сваё значэньне. Адзін [[купал]] ставіцца ў гонар адзінага [[Бог]]а, тры — у гонар [[Троіца|Сьвятой Тройцы]], пяць — у гонар Збаўцы і [[Чатыры Эвангеліста|чатырох Эвангелістаў]], сем — у гонар сямі [[таемства]]ў, трынаццаць — Збаўца і [[апостал|дванаццаць апосталаў]]. Паводле рэлігійнае дагматыкі царква зьяўляецца домам Бога і месцам агульнага набажэнства. У праваслаўі і ўніяцтве звычайна мае трохчасткавую будову: [[прытвор]], уласна храм і [[алтар]]. У архітэктурны комплекс можа ўваходзіць [[званіца (архітэктура)|званіца]]. Па сваім значэньні царква можа быць стаўрапігіяльнай — у непасрэдным падпарадкаваньні патрыярха або [[Сынод]]у; катэдральнай — эпархіяльнага архірэя; парафіяльнай; могілкавай ці мэмарыяльнай — капліцай. Галоўная царква гораду або манастыру звычайна завецца [[сабор]]ам. У Беларусі будаўніцтва цэркваў вядзецца з пачатку 11XI ст.(царква Багародзіцы «Старой» у Полацку). У 11XI ст. на аснове творчага пераасэнсаваньня бізантыйскіх будаўнічых традыцыяў склалася [[Полацкая школа дойлідзтва]], у 12XII ст. — [[Гарадзенская архітэктурная школа]]. Цэрквы пэрыяду [[ВКЛ|Вялікага Княства Літоўскага]] мелі рысы старабеларускіх традыцыяў і заходнеэўрапейскае культуры ([[Царква Раства Багародзіцы (Мураванка)|Мураванкаўская]], [[Царква Сьвятога Міхаіла (Сынкавічы)|Сынкавіцкая]], Супрасьлькая цэрквы-камяніцы). У 17XVII ст. у Беларусі існавала самастойная [[Магілёўская школа царкоўнае архітэктуры]].
 
Каталіцкую царкву ў Беларусі й Польшчы традыцыйна называюць касьцёлам (ад [[лацінская мова|лацінскага]] ''castellum'' невялікая камяніца). Яна падзяляецца на тры традыцыйныя для хрысьціянскага храму часткі: [[бабінец]] ([[прытвор]], [[нартэкс]]), цэнтральную частку і [[прэзьбітэрый]] (алтарную частку). У адрозьненьне ад праваслаўнага храма ў каталіцкім алтаром называецца ня частка прасторы, а ўзвышанае ахвярнае месца з укрыжаваньнем, абразом або фігураю сьвятога. Галоўны алтар, часта шматфігурны, разьмяшчаецца ў прэзьбітэрыі, які звычайна аддзяляецца ад цэнтральнае часткі невысокаю агароджаю. Акрамя галоўнага ў касьцёле можа быць некалькі дадатковых бакавых алтароў у цэнтральнай частцы храму; там таксама знаходзяцца катэдра для ксяндза, спавядальня (канфэсыянал), лавы для вернікаў,на мурах жывапісныя альбо скульптурныя сцэны крыжовага шляху Ісуса Хрыста (стацыі), дадатковыя абразы, эпітафіі і помнікі фундатарам (іх тут часта хавалі), месца для хораў, арган і інш. Пры прэзьбітэрыі разьмяшчаецца [[закрыстыя]] — адмысловая прыбудова, у якой захоўваюцца прадметы культу. Часта тут месьціцца касьцёльная бібліятэка. Паводле свайго значэньня касьцёлы бываюць: базылікі (з адмысловымі папскімі прывілеямі; катэдральныя — дзе ёсьць катэдра біскупа; кляштарныя; парафіяльныя; філіяльныя (у складзе парафіі) і капліцы. Паводле кананічнага права, узьвядзеньне касьцёла біскуп мог дазволіць толькі тады, калі фундатар мог забясьпечыць утрыманьне будынку. Новы касьцёл абавязкова падлягае абраду кансэкрацыі (асьвячэньню біскупам).

У Беларусі касьцёлы пачалі сыстэматычна будаваць пасьля [[Крэўская унія|Крэўскае уніі 1358 году]], а найбольш шырока — пасьля [[Берасьцейская унія|Берасьцейскае уніі 1596 году]]. Сярод касьцёлаў багата выдатных помнікаў гісторыі і культуры. Найбольш вядомыя касьцёлы: [[Фарны касьцёл (Нясьвіж)|Нясьвіскі]], [[Касьцёл Найсьвяцейшай Тройцы (Ішкальдзь)|Ішкалдзкі]], [[Траецкі касьцёл (Клецак)|Траецкі]], Камайскі, [[Касьцёл Сьвятога Францішка Ксавэрыя (Горадня)|Гарадзенскі фарны]].
 
[[Катэгорыя:Хрысьціянства]]