Ліпнішкі: розьніца паміж вэрсіямі

Змесціва выдалена Змесціва дададзена
дапаўненьне, стыль, выява
шаблён, дапаўненьне
Радок 1:
{{Іншыя значэньні|Ліпнішкі (неадназначнасьць)}}
{{Населены пункт/Беларусь
{{Мястэчка
| Назва = Ліпнішкі
|Статус = вёска
| Назва ў родным склоне = Ліпнішак
|Назва Краіны ў родным склоне = БеларусіЛіпнішкаў
|Трансьлітараваная назва = Lіpnіškі
| Герб = BIA Lipniszki COA.png
| Магдэбурскае права = [[6 чэрвеня]] [[1633]]
|Сьцяг =
| Колькасьць насельніцтва = 1450
|Гімн =
| Год падліку насельніцтва = 2006
|Дата заснаваньня =
| Шчыльнасьць насельніцтва =
|Першыя згадкі =
| Колькасьць двароў =
|Статус з =
| Тэлефонны код = +375 1595
| Магдэбурскае права = [[6 чэрвеня]] [[1633]]
| Паштовы індэкс = 231335
|Былая назва =
| Аўтамабільны код =
|Мясцовая Выяваназва = Ліпнішкі (09.2012).jpg=
|Вобласьць Назва адміністрацыйнай адзінкі = [[Гарадзенская вобласьць|Гарадзенская]]
| Апісаньне выявы = Касьцёл Сьвятога Казімера
|Раён = [[Іўеўскі раён|Іўеўскі]]
| Адміністрацыйная адзінка = Вобласьць
| Сельсавет = [[Ліпнішкаўскі сельсавет|Ліпнішкаўскі]]
| Назва адміністрацыйнай адзінкі = [[Гарадзенская вобласьць|Гарадзенская]]
|Гарадзкі савет =
| Адміністрацыйная адзінка2 = Раён
|Старшыня гарвыканкаму =
| Назва адміністрацыйнай адзінкі2 = [[Іўеўскі раён|Іўеўскі]]
|Пасада кіраўніка =
| Сельсавет = [[Ліпнішкаўскі сельсавет|Ліпнішкаўскі]]
|Кіраўнік =
| Шырата_паўшар'е = паўночнае
|Плошча =
| Шырата_градусаў = 54
|Крыніца плошчы =
| Шырата_хвілінаў = 00
|Вышыня =
| Шырата сэкундаў = 30
|Унутраны падзел =
| Даўгата_паўшар'е = усходняе
| Колькасьць насельніцтва = 14501461
| Даўгата_градусаў = 25
| Год падліку насельніцтваколькасьці = 20062010
| Даўгата_хвілінаў = 36
|Крыніца Шчыльнасьцьколькасьці насельніцтва =
| Даўгата сэкундаў = 27
|Этнічны склад насельніцтва =
| Commons = Category:Lipniški
|Год падліку этнічнага складу =
| Колер = {{Колер|Беларусь}}
|Нацыянальны склад насельніцтва =
|Год падліку нацыянальнага складу =
| Колькасьць двароў =
|Год падліку колькасьці двароў =
|Крыніца колькасьці двароў =
| Паштовы індэкс = 231335
|СААТА =
|Выява = Ліпнішкі (09.2012).jpg
| Апісаньне выявы = Касьцёл Сьвятога Казімера
|Шырата градусаў = 54
|Шырата хвілінаў = 0
| Шырата сэкундаў = 30
|Даўгата градусаў = 25
|Даўгата хвілінаў = 36
| Даўгата сэкундаў = 27
|Пазыцыя подпісу на мапе =
|Водступ подпісу на мапе =
|Сайт =
}}
'''Лі́пнішкі'''<ref>{{Літаратура/Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь/Гарадзенская вобласьць}} С. 230</ref> — [[аграгарадок|вёска]] ў [[Беларусь|Беларусі]], на рацэ [[Аліта (рака)|Аліце]]. Цэнтар [[Ліпнішкаўскі сельсавет|сельсавету]] [[Іўеўскі раён|Іўеўскага раёну]] [[Гарадзенская вобласьць|Гарадзенскай вобласьці]]. Насельніцтва 1450на чал.2010 ([[2006]])год — 1461 чалавек. Знаходзяцца за 14 км на паўднёвы захад ад [[Іўе|Іўя]]; на аўтамабільнай дарозе [[Горадня]] — [[Ліда]] — [[Іўе]].
 
Ліпнішкі — даўняе [[Магдэбурскае права|магдэбурскае]] [[мястэчка]] [[Ашмянскі павет|гістарычнай Ашмяншчыны]] (частка [[Віленскае ваяводзтва|Віленшчыны]]).
Радок 37 ⟶ 55:
== Гісторыя ==
=== Вялікае Княства Літоўскае ===
Упершыню Ліпнішкі ўпамінаюцца ў [[15 стагодзьдзе|XV ст.]] як ўладаньне вялікіх князёў. У [[1528]] годзе [[Сьпіс вялікіх князёў літоўскіх|вялікі князь]] [[Жыгімонт Стары]] перадаў паселішча [[Альбэрт Гаштольд|Альбэрту Гаштольду]] за зьняцьце маскоўскай аблогі з [[Полацак|Полацку]] і складаньне міру з татарамі.
 
[[Файл:Lipniški, Pahonia. Ліпнішкі, Пагоня (1792).jpg|міні|160пкс|[[Герб Ліпнішак|Местачковы герб]], [[1792]] год]]
У [[16 стагодзьдзе|XVI ст.]] Ліпнішкі атрымалі статус мястэчка і ўвайшлі ў склад [[Ашмянскі павет|Ашмянскага павету]] [[Віленскае ваяводзтва|Віленскага ваяводзтва]]. З [[17 стагодзьдзе|XVII ст.]] маёнтак знаходзіўся ў валоданьні [[Пацы|Пацаў]]. Адначасна з [[Геранёны|Геранёнамі]] ([[1670]]) Ліпнішкі перадалі на разьмяшчэньне артылерыі. Пазьней мястэчка перайшло да [[Сапегі|Сапегаў]], Бяганскіх.
 
6 чэрвеня 1633 году [[Сьпіс каралёў польскіх|кароль]] і [[Сьпіс вялікіх князёў літоўскіх|вялікі князь]] [[Уладзіслаў Ваза]] надаў Ліпнішкам [[Магдэбурскае права]] і герб: «''у чырвоным полі вершнік зь дзідай у руцэ''»<ref>{{Літаратура/Геральдыка беларускіх местаў|к}}</ref>.
У [[16 стагодзьдзе|XVI ст.]] Ліпнішкі атрымалі статус мястэчка і ўвайшлі ў склад [[Ашмянскі павет|Ашмянскага павету]] [[Віленскае ваяводзтва|Віленскага ваяводзтва]]. З [[17 стагодзьдзе|XVII ст.]] маёнтак знаходзіўся ў валоданьні [[Пацы|Пацаў]]. Адначасна з [[Геранёны|Геранёнамі]] ([[1670]]) Ліпнішкі перадалі на разьмяшчэньне артылерыі. Пазьней мястэчка перайшло да [[Сапегі|Сапегаў]], Бяганскіх.
 
[[6У чэрвеня]]1792 [[1633]]годзе [[Сьпіс каралёў польскіх|кароль]] і [[Сьпіс вялікіх князёў літоўскіх|вялікі князь]] [[УладзіслаўСтаніслаў ВазаАўгуст Панятоўскі]] надаўпацьвердзіў Ліпнішкам [[Магдэбурскае права]] імескія герб:правы, «''у чырвонымгэты полічас вершніктут зьпачала дзідайпрацаваць у руцэ''»<ref>{{Літаратура/Геральдыка беларускіх местаў|к}}</ref>цагельня.
 
У [[1792]] [[Сьпіс каралёў польскіх|кароль]] і [[Сьпіс вялікіх князёў літоўскіх|вялікі князь]] [[Станіслаў Аўгуст Панятоўскі]] пацьвердзіў Ліпнішкам мескія правы, у гэты час тут пачала працаваць цагельня.
 
=== Пад уладай Расейскай імпэрыі ===
У выніку [[трэці падзел Рэчы Паспалітай|трэцяга падзелу Рэчы Паспалітай]] ([[1795]]) Ліпнішкі апынуўся ў складзе [[Расейская імпэрыя|Расейскай імпэрыі]], у Ашмянскім павеце. Расейская імпэратрыца [[Кацярына II]] падаравала магдэбурскае мястэчка А. Безбародку, які прадаў іх у [[1812]] годзе маршалку слонімскаму В. Пуслоўскаму, а ягоныя сыны — [[Вольскія|Вольскім]] у [[1849]] годзе.
 
У [[1856]] годзе расейскі Сэнат адхіліў прашэньне жыхароў Ліпнішак аб зацьвярджэньні іх у мяшчанскім званьні, на што местачкоўцы адмовіліся выконваць паншчыну. Арганізатараў выступленьня кінулі ў вязьніцу. У [[1861]] і [[1862]] гадах адбыліся сялянскія хваляваньні, жорстка здушаныя расейскімі карнымі войскамі<ref>{{Літаратура/ЭГБ|4к}} С. 370.</ref>.
 
У [[1860-я]], дзякуючы сваёй мураванай забудове, Ліпнішкі рэзка адрозьніваліся ад іншых мястэчак Віленшчыны. У гэты час тут было 105 будынкаў. На [[1886]] год у Ліпнішках штогод праводзілася 5 кірмашоў, існавала 12 крамаў, вадзяны млын і бровар. У [[Першая сусьветная вайна|Першую сусьветную вайну]] мястэчка занялі нямецкія войскі. [[17 красавіка]] [[1919]] угоду ў Ліпнішках адбылася сутычка паміж польскім 7-ы Палком люблінскіх уланаў пад камандаю маёра [[Януш Глухоўскі|Януша Глухоўскага]] і аддзеламі Чырвонай Арміі, якія адыходзілі зь [[Ліда|Ліды]] па паразе ў бітве. Польская кавалерыя адсекла дарогу бальшавікам і прымусіла іх здацца. Палякі здабылі значную колькасьць зброі і ўзялі ў палон жаўнераў<ref>Wyszczelski L. Wojna polsko-rosyjska 1919—1920. Wyd. 1. — Warszawa: Bellona, 2010. {{ISBN |978-83-11-11934-5}}. — S. 90. </ref>.
У [[1856]] расейскі Сэнат адхіліў прашэньне жыхароў Ліпнішак аб зацьвярджэньні іх у мяшчанскім званьні, на што местачкоўцы адмовіліся выконваць паншчыну. Арганізатараў выступленьня кінулі ў вязьніцу. У [[1861]] і [[1862]] адбыліся сялянскія хваляваньні, жорстка здушаныя расейскімі карнымі войскамі<ref>{{Літаратура/ЭГБ|4к}} С. 370.</ref>.
 
* У [[1894]] угодзе ў Ліпнішках пад таемнай партыйнай мянушкай «Віктар» хаваўся ад расейскіх уладаў дзяяч правага крыла [[Польская сацыялістычная партыя|ППС]] [[Юзэф Пілсудзкі]]. Менавіта Ліпнішкі ў мэтах кансьпірацыі абрала ППС для выпуску сваёй газэты.
У [[1860-я]], дзякуючы сваёй мураванай забудове, Ліпнішкі рэзка адрозьніваліся ад іншых мястэчак Віленшчыны. У гэты час тут было 105 будынкаў. На [[1886]] у Ліпнішках штогод праводзілася 5 кірмашоў, існавала 12 крамаў, вадзяны млын і бровар. У [[Першая сусьветная вайна|Першую сусьветную вайну]] мястэчка занялі нямецкія войскі. [[17 красавіка]] [[1919]] у Ліпнішках адбылася сутычка паміж польскім 7-ы Палком люблінскіх уланаў пад камандаю маёра [[Януш Глухоўскі|Януша Глухоўскага]] і аддзеламі Чырвонай Арміі, якія адыходзілі зь [[Ліда|Ліды]] па паразе ў бітве. Польская кавалерыя адсекла дарогу бальшавікам і прымусіла іх здацца. Палякі здабылі значную колькасьць зброі і ўзялі ў палон жаўнераў<ref>Wyszczelski L. Wojna polsko-rosyjska 1919—1920. Wyd. 1. — Warszawa: Bellona, 2010. ISBN 978-83-11-11934-5. — S. 90. </ref>.
 
=== Найноўшы час ===
[[25 сакавіка]] [[1918]] году згодна з [[Трэцяя Ўстаўная грамата|Трэцяй Устаўной граматай]] Ліпнішкі абвяшчаліся часткай [[Беларуская Народная Рэспубліка|Беларускай Народнай Рэспублікі]]. [[1 студзеня]] [[1919]] угоду ў адпаведнасьці з пастановай І зьезду КП(б) Беларусі яны ўвайшлі ў склад [[БССР|Беларускай ССР]]<ref name="at">{{Літаратура/150 пытаньняў і адказаў з гісторыі Беларусі}}</ref>. У [[1920]] годзе Ліпнішкі апынуліся ў складзе [[Сярэдняя Літва|Сярэдняй Літвы]], у [[1922]] годзе — у Лідзкім павеце [[Наваградзкае ваяводзтва (1919—1939)|Наваградзкага ваяводзтва]] міжваеннай [[Польская Рэспубліка (1918—1939)|Польскай Рэспублікі]].
 
У [[1939]] годзе Ліпнішкі ўвайшлі ў [[БССР]], дзе [[12 кастрычніка|12]] [[1940]] году сталі цэнтрам сельсавету Іўеўскага раёну [[Баранавіцкая вобласьць|Баранавіцкай вобласьці]]. Статус паселішча панізілі да вёскі. На [[1972]] год тут было 260 двароў, на [[1999]] год — 596. У [[2000-я]] Ліпнішкі атрымалі афіцыйны статус [[аграгарадок|аграгарадку]].
 
<center><gallery caption="Мястэчка на старых здымках" widths=150 heights=150 perrowclass="4center">
Lipniški, Rynak. Ліпнішкі, Рынак (04.1917).jpg|Касьцёл з боку Рынку
Lipniški, Rynak-Sadovaja. Ліпнішкі, Рынак-Садовая (XX).jpg|Касьцёл
Lipniški, Rynak-Sadovaja. Ліпнішкі, Рынак-Садовая (XX) .jpg|Вуліца Садовая
Lipniški, Rynak. Ліпнішкі, Рынак (1916) .jpg|Гандлёвыя рады на Рынку
</gallery><gallery widths=150 heights=150 class="center">
Lipniški, Rynak. Ліпнішкі, Рынак (1916) .jpg|Капліца на Рынку
Lipniški, Rynak. Ліпнішкі, Рынак (XX) .jpg|Рынак
Lipniški, Volski. Ліпнішкі, Вольскі (1898).jpg|Сядзіба Вольскіх
Lipniški, Lidzkaja. Ліпнішкі, Лідзкая (XX).jpg|Вуліца Лідзкая
</gallery></center>
 
== Насельніцтва ==
=== Дэмаграфія ===
* '''[[XIX стагодзьдзе]]''': [[1886]] год — 740 чал. (474 каталікі і 266 юдэяў) у ''мястэчку Ліпнішкі'' і 40 чал. (усе каталікі) у ''фальварку Ліпнішкі''<ref>{{Літаратура/Геаграфічны слоўнік Каралеўства Польскага|5}} S. [http://dir.icm.edu.pl/pl/Slownik_geograficzny/Tom_V/277 277].</ref>
* '''[[XX стагодзьдзе]]''': [[1972]] год — 831 чал.; [[1999]] год — 1480 чал.<ref>{{Літаратура/БелЭн|9к}}</ref>; 1999 год — 1499 чал.
* '''[[XXI стагодзьдзе]]''': [[2006]] год — 1450 чал.; 2010 год — 1461 чал.
 
=== Інфраструктура ===
Радок 80 ⟶ 100:
 
== Турыстычная інфармацыя ==
=== Славутасьці ===
=== Выдатныя мясьціны ===
* Гістарычная забудова (кан. XIX — пач. XX стст.; фрагмэнты)
* Капліца (XIX ст.)
Радок 93 ⟶ 113:
 
== Галерэя ==
<center><gallery caption="Краявіды Ліпнішак" widths=150 heights=150 perrowclass="4center">
Ліпнішкі. Капліца.jpg|Капліца на гістарычным Рынку
Church of Saint Casimir in Lipniški (04.2010).jpg|Касьцёл Сьвятога Казімера
Ліпнішкі. Інтэр'ер касцёла.jpg|Інтэр'ерІнтэр’ер касьцёла
Казіміраўскі касьцёл 6.jpg|Арган
</gallery><gallery widths=150 heights=150 class="center">
Ліпнішкі. Брама на могілках.jpg|Брама на могілках
Ліпнішкі. Капліца на могілках.jpg|Могілкавая капліца
Сядзіба ў Ліпнішках. Афіцына.jpg|Сядзіба Вольскіх, афіцына
Сядзіба ў Ліпнішках. Флігель.jpg|Сядзіба Вольскіх, флігель
</gallery></center>
 
== Цікавыя факты ==
* У [[1894]] у Ліпнішках пад таемнай партыйнай мянушкай «Віктар» хаваўся ад расейскіх уладаў дзяяч правага крыла [[Польская сацыялістычная партыя|ППС]] [[Юзэф Пілсудзкі]]. Менавіта Ліпнішкі ў мэтах кансьпірацыі абрала ППС для выпуску сваёй газэты.
 
== Крыніцы ==
{{зноскіКрыніцы}}
 
== Літаратура ==
Радок 117 ⟶ 135:
 
== Вонкавыя спасылкі ==
{{Commons|Category:Lipniški}}
* [httphttps://www.radzima.org/be/pub/1147_mmiesca/lipnishki.html мяст. Ліпнішкі] на [[Radzima.org]]
* [http://lipnishki.narod.ru/ Сайт мястэчка Ліпнішкі]
* [http://globus.tut.by/lipnishki/index.htm Здымкі на Globus.tut.by]
 
{{Навігацыйная група
|назоў = Ліпнішкі ў сучасным [[Адміністрацыйна-тэрытарыяльны падзел Беларусі|адміністрацыйна-тэрытарыяльным падзеле]] [[Беларусь|Беларусі]]
|стыль_назова = background-color: {{Колер|Беларусь}};
|Ліпнішкаўскі сельсавет
|Іўеўскі раён
}}
{{Месты і мястэчкі гістарычнай Ашмяншчыны}}