Беларускі клясычны правапіс: розьніца паміж вэрсіямі

'''Беларускі клясычны правапіс'''<ref>[[Генадзь Цыхун|Cychun H.]] Weißrussisch [http://wwwg.uni-klu.ac.at/eeo/Weiszrussisch.pdf] // Lexikon der Sprachen des europäischen Ostens / hrsg. von Miloš Okuka. Unter Mitw. von Gerald Krenn, 2002. — 1031 S. — {{ISBN |3-85129-510-2}}.</ref><ref name="sud">{{спасылка|загаловак=Решение Высшего Хозяйственного Суда Республики Беларусь от 22.12.98 г № 2—1/98 по иску редакции газеты «Наша Нива» (г. Минск) к ответчику — Государственному комитету Республики Беларусь по печати — о признании недействительным предупреждения от 29 мая 1998 г. № 26|спасылка=http://www.medialaw.ru/publications/zip/national/by/10/minsk10_9.html|копія=http://web.archive.org/web/20120128071902/http://www.medialaw.ru/publications/zip/national/by/10/minsk10_9.html}}</ref><ref name="barsceuskaja">Суіснаваньне ў Беларусі двух правапісаў // [[Ніна Баршчэўская]]. Беларуская эміграцыя — абаронца роднае мовы. — Варшава: Катэдра Беларускай Філялёгіі Факультэт Прыкладной Лінгвістыкі і Ўсходнеславянскіх Філялёгіяў Варшаўскі Ўніверсітэт, 2004. [http://kamunikat.org/usie_knihi.html?pubid=482]</ref><ref>{{Кніга|аўтар =[[Пётра Садоўскі|Садоўскі П.]]|частка =Інавацыі 90-х гадоў у мове беларускіх недзяржаўных выданняў|загаловак =Беларуская мова: шляхі развіцця, кантакты, перспектывы. Матэрыялы ІІІ Міжнароднага кангрэса беларусістаў «Беларуская культура ў дыялогу цывілізацый»|месца =Мн.|выдавецтва =Беларускі Кнігазбор|год =2001|старонкі =224|isbn =985-6638-33-Х}}</ref><ref>{{артыкул|аўтар=[[Аляксей Мусорын|Мусорин А. Ю.]]|загаловак=Вариативность названий стран в современном белорусском языке|арыгінал=|спасылка=http://www.philology.ru/linguistics3/musorin-08.htm|выданьне=Иностранные языки в научном и учебно-методическом аспектах|месца=Новосибирск|год=2008|выпуск=7|старонкі=31—35}}</ref><ref name="pravapis">{{Літаратура/Беларускі клясычны правапіс (2005)}}</ref>, або '''тарашкевіца''' — правапіс [[беларуская мова|беларускай мовы]] (у шырэйшым сэнсе — моўная норма<ref>{{Літаратура/Беларуская мова. Лінгвістычны кампэдыюм|к}}</ref><ref name="shupa">{{артыкул|аўтар=[[Сяргей Шупа|Шупа С.]]|загаловак=Слоўнік Свабоды: Тарашкевіца|спасылка=http://arche.bymedia.net/7-2000/t700.html|выданьне=[[Arche]]|год=2000|нумар=7 (12)}}</ref>), заснаваны на [[літаратурная норма|літаратурнай норме]] сучаснай беларускай мовы і яе правілах да [[Рэформа беларускага правапісу 1933 году|палітычнай рэформы беларускай артаграфіі 1933 году]] і пэўных акадэмічных прапановах [[Акадэмічны праект рэформы беларускага правапісу 1930 году|1930]], [[Акадэмічны праект рэформы беларускага правапісу 1933 году|1933]] і 1993 гадоў. Зьяўляецца першым унармаваным правапісам [[беларуская мова|беларускай мовы]]<ref name="zs">{{артыкул|аўтар=[[Зьміцер Саўка|Саўка З.]]|загаловак=Мазаічная артаграфія. З нагоды прыняцьця Правапіснага закону — 2008 (частка 1)|спасылка=http://arche.by/by/9/10/204/|аўтар выданьня=|выданьне=[[Arche]]|тып=|месца=|выдавецтва=|год=2009|выпуск=|том=|нумар=11—12|старонкі=132—140|isbn=}}</ref> і традыцыйным беларускім правапісам у сучасным разуменьні.

Першая нармалізацыя беларускага клясычнага правапісу была зробленая [[Браніслаў Тарашкевіч|Браніславам Тарашкевічам]] у [[1918]] годзе і знаходзілася ў афіцыйным ужытку да [[Рэформа беларускага правапісу 1933 году|рэформы беларускага правапісу 1933 году]]<ref name="zs"/><ref name="hb">{{Літаратура/Гісторыя Беларусі (у кантэксьце сусьветных цывілізацыяў)|к}} С. 400.</ref><ref name="dk">{{Кніга|аўтар =Коряков Ю. Б.|загаловак =Языковая ситуация в Белоруссии и типология языковых ситуаций. Диссертация на соискание ученой степени кандидата филологических наук|арыгінал = |спасылка =http://linguarium.iling-ran.ru/ling_geo/belarus/belorus.pdf|адказны = |месца =|выдавецтва =Московский Государственный Университет им. М. В. Ломоносова. Филологический факультет|год =|старонкі =49}}</ref><ref name="beldumka">{{артыкул|аўтар=Гаўрыш В.|загаловак=Рэформы правапісу не будзе. Вяртання да тарашкевіцы таксама|выданьне=[[Беларуская думка]]|год=2007|нумар=11}}</ref><ref name=klimaw-2004/><ref name="hk">[[Ганна Кісьліцына]]. [http://bk.baj.by/lekcyji/litaratura/kislicyna04.html Новая літаратураная сітуацыя: змена культурнай парадыгмы] // Лекцыі, Беларускі калегіюм.</ref><ref name="alba">Скарыназнаўства, кнігазнаўства, літаратуразнаўства: Матэрыялы ІІІ Міжнар. кангрэса беларусістаў «Беларуская культура ў дыялогу цывілізацый» (Мінск, 21—25 мая, 4—7 снеж. 2000 г.) / Рэдкал.: У. Конан (гал. рэд.) і інш. — Мн.: «Беларускі кнігазбор», 2001. — 364 с. — (Беларусіка = Albaruthenica; Кн. 20). {{ISBN |985-6638-34-8}}. — C. 26. [http://www.lingvo.minsk.by/mab/@book/BOOKS/Albaruthenica/AB_20/AB_20.pdf]</ref><ref name="mk">Международная конференция «Судьбы языков: Вопросы внешней и внутренней истории» // Вестник ПСТГУ III: Филология 2007. Вып. 1 (7). С. 220.</ref><ref name="pa"/><ref name="temper">{{Кніга|аўтар =Темпер Е.|частка =Модели формирования нации в Беларуси после 1990 г.|загаловак =Cesty k národnímu obrození: běloruský a český model, Sborník příspěvků z konference konané 4. — 6. 7. 2006 v Praze|арыгінал = |спасылка = |адказны = |месца = |выдавецтва = |год =2006|старонкі =214|isbn =80-239-8444-6}}</ref><ref name="belta">[http://www.belta.by/ru/news/society?id=239265 Законопроект о белорусской орфографии сохраняет принцип преемственности с существующими правилами — А. Лукашанец] // [[БЕЛТА]], [[28 чэрвеня]] [[2008]].</ref><ref name="padluzhny">{{артыкул|аўтар=Мытько О.|загаловак=«Сьнег» не пойдет, но белорусское правописание ждут перемены|спасылка=http://7days.belta.by/7days.nsf/last/6D3F5978727AB2FE42256A35002D9327?OpenDocument|выданьне=7 дней|год=2002|нумар=16}}</ref>.

Назва «тарашкевіца» падкрэсьлівае большую блізкасьць правапісу да працы [[Браніслаў Тарашкевіч|Б. Тарашкевіча]] [[1918]] году і была ўведзеная ў моўны ўжытак пад канец 1980-х гадоў беларускім мовазнаўцам [[Вінцук Вячорка|Вінцуком Вячоркам]] па аналёгіі з сэрбскай «[[сэрбскі кірылічны альфабэт|вукавіцай]]» — кірылічным сэрбскім альфабэтам, названым у гонар рэфарматара сэрбскай мовы [[Вук Караджыч|Вука Караджыча]]<ref>{{Кніга|аўтар = Шакун Л. М|частка = |загаловак = Гісторыя беларускага мовазнаўства|арыгінал = |спасылка = |адказны = |выданьне = |месца = Мн|выдавецтва = Універсітэцкае|год = 1995

|том = |старонкі = 150|старонак = |сэрыя = |isbn = |наклад = }}</ref>. Прыблізна з [[1994]] году як сынонім з прыярытэтным выкарыстаньнем ужываецца назва «клясычны правапіс».

У [[2005]] годзе з выхадам кнігі «Беларускі клясычны правапіс. Збор правілаў» была зьдзейсьненая сучасная нармалізацыя клясычнага правапісу. У [[2007]] годзе [[IANA]] надала тарашкевіцы ўласны моўны падтэг «tarask» (поўнае пазначэньне: be-tarask)<ref name="subtag">[http://www.iana.org/assignments/language-subtag-registry IANA registry of language subtags]</ref>.

У 1929 годзе з прыходам да ўлады ў СССР [[ІосіфЁсіф Сталін|І. Сталіна]] і наступным згортваньнем палітыкі [[беларусізацыя|беларусізацыі]], Саўнаркам БССР звольніў Некрашэвіча з пасады віцэ-прэзыдэнта [[НАН Беларусі|Беларускай Акадэміі Навук]], адначасова была спыненая праца Правапіснай Камісіікамісіі. Аднак нягледзячы на неспрыяльную палітычную [[каньюнктура|каньюнктуру]], вынікі яе дзейнасьці былі надрукаваныя ў [[1930]] годзе.

[[Файл:Bdu szylda idysh.jpg|thumbміні|220пкс|Дзьвюхмоўная шыльда [[БДУ|Беларускага дзяржаўнага ўнівэрсытэту]] (беларуская і [[ідыш]]) у пачатку [[1920-я|1920-х]] гг.]]

Пры распрацоўцы сучаснай нармалізацыі клясычнага правапісу ў [[2005]] годзе былі ўлічаныя наступныя прапановы Праекту-1933:

Нягледзячы на заўважны русіфікатарскі ўхіл акадэмічнага праекту [[1933]] году, ён не задаволіў кіраўніцтва СССР праз занадтую памяркоўнасьць у справе набліжэньня беларускай мовы да расейскай<ref name=klimaw-2004>[[Ігар Клімаў|Клімаў І.]] [http://mab.org.by/materyjaly/publikacyi/dva-standarty-bielaruskaj-litaraturnaj-movy Два стандарты беларускай літаратурнай мовы. — 2004] // Мова і соцыум. (TERRA ALBA. Том III). Магілёў, ГА МТ «Брама».</ref><ref name="zs2">{{артыкул|аўтар=[[Зьміцер Саўка|Саўка З.]]|загаловак=Мазаічная артаграфія. З нагоды прыняцьця Правапіснага закону — 2008 (частка 2)|спасылка=http://arche.by/by/9/30/338/|выданьне=[[Arche]]|год=2009|нумар=11—12|старонкі=132—140}}</ref>. Да таго ж, новы этап барацьбы зь беларускім нацыяналізмам задаў артыкул «Под фальшиво-национальным флагом», надрукаваны 3 лютага 1933 году ў маскоўскай газэце «Правда». Спэцыяльны карэспандэнт выданьня А. Давідзюк паведаміў зь Менску:

Праз тры месяцы пасьля прыняцьця першай «правапіснай» пастановы 3 сьнежня [[1933]] году, старшыня Саўнаркаму БССР [[Мікалай Галадзед]] падпісаў новую пастанову СНК "Дадаткі да пастановы СНК БССР «Аб зменах і спрашчэнні беларускага правапіса», якая выпраўляла памылкі ў жнівеньскім дакумэнце. На гэтым скончыўся першы этап правапіснай рэформы 1933 году.

* беларускія філёлягі і гісторыкі зазначаюць, што рэформа штучна <ref name="kamp">{{Літаратура/Беларуская мова. Лінгвістычны кампэдыюм|к}} С. 88.</ref><ref name="panou">{{Літаратура/Матэрыялы па гісторыі Беларусі (2003)|к}} С. 254.</ref><ref>{{Кніга|аўтар =[[Леанід Лыч|Лыч Л.]]|загаловак =Рэформа беларускага правапісу 1933 года: ідэалагічны аспект|спасылка =http://knihi.com/mova/reforma.html|месца =Мн.|выдавецтва =Навука і тэхніка|год =1993|isbn =5-343-01453-4}}</ref><ref>Мова мяняецца, бо жывая! // «[[Звязда]]», 8 верасьня [[2009]].</ref> наблізіла беларускую мову да расейскай. [[Зьміцер Саўка]] адзначае, што палітычная камісія, якая праводзіла рэформу, узяла з [[Акадэмічны праект рэформы беларускага правапісу 1933 году|акадэмічнага праекту рэформы беларускага правапісу 1933 году]], які папярэднічаў ёй, усе пункты, што прадугледжвалі менавіта збліжэньне з расейскай мовай, а астатнія альбо кардынальна перапрацавала ў бок набліжэньня да нормаў расейскай мовы, альбо ўвогуле не ўзяла да разгляду<ref name="zs2" />. Кандыдат філялягічных навук [[Ігар Клімаў|І. Клімаў]] піша:

У [[1980-я|1980-х]] гадох падчас [[Перабудова|Перабудовы]] быў ініцыяваны рух за вяртаньне клясычнага правапісу ў [[Беларусь]] разам зь пераглядам вынікаў рэформы 1933 году.

У 1988 годзе ў газэце «[[Літаратура і мастацтва]]» быў апублікаваны адкрыты ліст маладых беларускіх літаратараў пад назвай «Рэпрэсаваны правапіс» з заклікам да рэдактараў літаратурных выданьняў не зьмяняць правапіс у тэкстах аўтараў. Зварот падпісалі [[Алесь Асташонак]], [[Адам Глёбус]], [[Уладзімер Арлоў]], [[Леанід Дранько-Майсюк]], [[Сяржук Сокалаў-Воюш]], [[Анатоль Сыс]] і іншыя<ref name="svaboda">[http://www.svaboda.org/content/article/801947.html Наркамаўка і тарашкевіца: два правапісы, як два сьцягі] // «[[Радыё Свабода]]», [[31 кастрычніка]] [[2005]] г.</ref>. У 1990-х гадох першымі на клясычным правапісе беларускай мове пачалі пісаць [[Вячаслаў Адамчык]] і [[Васіль Быкаў]]<ref name="svaboda" />.

З мэтай разьвязаньня правапіснага пытаньня была створаная Камісія па ўдасканаленьні правапісу (старшыня [[Генадзь Цыхун]]) [[Таварыства беларускай мовы]], у якую ўвайшлі [[Вінцук Вячорка]] й [[Зьміцер Санько]]. Камісія актыўна працавала ў [[1991]]—[[1992]]1991—1992 гадах, а ў [[1993|1993-м]] апублікавала свае прапановы.

Сярод рэдактараў выданьняў на тарашкевіцы не існавала адзінага падыходу да таго, якой менавіта сукупнасьцю папярэдніх правілаў граматыкі і [[лексыка|лексыкі]] варта прытрымлівацца. Неўнармаванасьць клясычнага правапісу выклікала неабходнасьць у стандартызацыі мовы аўтараў, рэдакцыяў і выдавецтваў, якія перайшлі на тарашкевіцу. У той жа час рабіліся заклікі да ўніфікацыі: у прыватнасьці [[Вінцук Вячорка|Вінцуком Вячоркам]] у часопісе «[[Спадчына]]» ў 1991 і 1994 гадох; у 1995 годзе Вячоркам быў апублікаваны праект мадэрнізацыі клясычнага правапісу. Апроч іншага, з мэтай унармаванасьці правапісу [[14 чэрвеня]] [[1992]] году ў [[Вільня|Вільні]] адбылася нарада журналістаў і выдаўцоў — карыстальнікаў клясычнага правапісу. У сьнежні 1998 году ў [[Прага|Празе]] прайшла канфэрэнцыя па ўпарадкаваньні тарашкевіцы, у якой узялі ўдзел два дзясяткі беларускіх мовазнаўцаў, пісьменьнікаў, журналістаў і іншых карыстальнікаў клясычнага правапісу беларускай мовы<ref>[http://niva.iig.pl/issue/documents/taraszkiewica.htm Упарадкавалі тарашкевіцу] // «[[Ніва (газэта)|Ніва]]» № 1 (2225), 3 студзеня 1999 г.</ref>.

У той жа час пытаньне існаваньня двух правапісаў беларускай мовы выклікала раскол у беларускамоўным грамадзтве, з поглядамі, якія вагаліся ад поўнай падтрымкі да такога ж поўнага адмаўленьня, якія мелі месца, напрыклад, у дыскусіях на старонках газэты «[[Наша слова]]», якая тады выдавалася [[Таварыства беларускай мовы імя Францішка Скарыны|Таварыствам беларускай мовы імя Францішка Скарыны]] ([[1992]]—[[1993]]1992—1993) або ў анкеце часопіса «[[ARCHE Пачатак]]» ([[2003]]).

Ужо на пачатак [[1990-я|1990-х]] тарашкевіца зрабілася канкурэнтнаю [[наркамаўка|наркамаўцы]]<ref name="pravapis" />. У пачатку [[1990-я|1990-х]] гадоў пэўныя пэрыядычныя выданьні, напрыклад, «[[Свабода (газэта, 1990)|Свабода]]», «[[Пагоня (газэта, 1992)|Пагоня]]», «[[Наша Ніва]]», часопіс «[[Мастацтва (часопіс)|Мастацтва]]»<ref>{{Артыкул|аўтар=Налівайка Л.|загаловак=Гарыць цяпельца паўночнага сябра|выданьне=Мастацтва|год=1992|нумар=1|старонкі=27}}</ref> пачалі карыстацца правапісам, у якім частка пытаньняў беларускага правапісу і граматыкі вырашалася ў іхным выглядзе да 1933 году, у першую чаргу «пытаньне мяккага знаку», «лацінізмы», «грэцызмы на заходні лад». Забарона на публікацыю ў альтэрнатыўным правапісе тады была зьнятая. У 1996 годзе газэта «[[Свабода (газэта, 1990)|Свабода]]» выдавалася тарашкевіцай і мела пры гэтым наклад у 100 тысячаў асобнікаў<ref name="svaboda" />. Напрыканцы 1990-х гадоў пэўныя выданьні, прызначаныя для масавага чытача, такія як «[[Свабода (газэта, 1990)|Свабода]]» і «[[Пагоня (газэта, 1992)|Пагоня]]», перайшлі на выпуск у [[наркамаўка|афіцыйным варыянце артаграфіі]]. Пры гэтым, у прыватнасьці, наклад газэты «Свабода» паступова зьмяншаўся, дасягнуўшы скарачэньня ў 20 разоў, і ў выніку выданьне перастала існаваць<ref name="svaboda" />.

Сьведчаньнем афіцыйнага прызнаньня неабходнасьці ўдакладненьняў у правапісе сталася ўнясеньне адпаведнага пункту ў «Дзяржаўную праграму развіцця беларускай мовы і іншых нацыянальных моў у Беларускай ССР» і наступныя лягічныя крокі: правядзеньне ў Акадэміі навук [[1919—20 лістапада|19]]—[[20 лістапада]] [[1992]] году Рэспубліканскай навуковай канфэрэнцыі «Праблемы беларускага правапісу», прыняцьцё ў [[1993]] годзе Саветам Міністраў пастановы №556 «Аб удакладненні правапісу беларускай літаратурнай мовы» і, дзеля рэалізацыі пастановы, стварэньне Дзяржаўнае камісіі па ўдакладненьні правапісу (старшыня [[Ніл Гілевіч]]), у якую ўвайшлі пераважна прадстаўнікі афіцыйных структураў. Камісія вынесла на грамадзкае абмеркаваньне шэраг прапановаў, але кардынальная трансфармацыя агульнае сытуацыі ў краіне зрабіла далейшую дзейнасьць камісіі немэтазгоднаю, таму яна спыніла сваё існаваньне праз год пасьля стварэньня, даручыўшы Акадэміі навук і [[Міністэрства адукацыі Рэспублікі Беларусь|Міністэрству адукацыі]] «да канца 1995 года падрыхтаваць да выдання новую рэдакцыю „Правілаў беларускай арфаграфіі і пунктуацыі“ (з дадаткам правілаў беларускай артаэпіі)».

У 1992—1993 гадох была створаная Дзяржаўная камісія па артаграфіі, задачай якой зьяўлялася распрацоўка рэкамэндацыяў па пытаньні вяртаньня да дарэформавых правілаў у афіцыйную моўную норму. У выніковых рэкамэндацыях, апублікаваных [[13 верасьня]] [[1994]] году, адзначалася, што хоць вяртаньне пэўных дарэформавых нормаў і магло б быць пажаданым, але час для такіх зьменаў пакуль неадпаведны<ref>Гл., напрыклад, {{Кніга|загаловак =Сучасная беларуская мова: вучэб. дапам|месца =Мн.|выдавецтва =Выш.школа|год =2006|старонкі =100, 101}}</ref>.

З другой паловы [[1990-я|1990-х]] гадоў група навукоўцаў Інстытуту мовазнаўства [[НАН Беларусі]] і выкладнікаў шэрагу менскіх унівэрсытэтаў на чале з акадэмікам [[Аляксандар Падлужны|Аляксандрам Падлужным]] падрыхтавала тры варыянты праекту зьменаў у правапісе, у якіх прапаноўвалася вярнуць ў афіцыйны беларускі правапіс некаторыя нормы тарашкевіцы. Аднак у [[2006]] годзе, пры распрацоўцы міністэрскага праекту новых правілаў беларускай мовы (прыняты Палатай прадстаўнікоў Нацыянальнага сходу Беларусі як Закон Рэспублікі Беларусь «Аб Правілах беларускай арфаграфіі і пунктуацыі» [[24 кастрычніка]] [[2007]] году) была ўлічаная толькі частка гэтых прапановаў<ref>{{артыкул|аўтар=[[Зьміцер Саўка|Саўка З. Ф.]]|загаловак=Правілы левапісу|спасылка=http://arche.bymedia.net/2007-01/sauka2-701.htm|выданьне=[[Arche]]|выдавецтва=|год=2007|нумар=1—2 (53)}}</ref>.

Напрыканцы 1990-х — пачатку 2000-х гадоў з прычыны варыятыўнасьці пэўных моўных правілаў у выданьнях і СМІ, якія выкарыстоўвалі тарашкевіцу, насьпела неабходнасьць упарадкаваньня правапісу. У зьвязку з гэтым працоўная група ў складзе [[Юрась Бушлякоў|Юрася Бушлякова]], [[Вінцук Вячорка|Вінцука Вячоркі]], [[Зьміцер Санько|Зьмітра Санько]] і [[Зьміцер Саўка|Зьмітра Саўкі]] на працягу некалькіх гадоў працавала над падрыхтоўкай і ўдасканаленьнем збору правілаў беларускага клясычнага правапісу, у выніку чаго ў [[2005]] годзе была выдадзеная кніга «Беларускі клясычны правапіс. Сучасная нармалізацыя»<ref name="pravapis" />, дзе была зробленая спроба нармалізацыі тарашкевіцы.

[[27 красавіка]] [[2007]] году [[IANA]] надала нармалізаванаму варыянту тарашкевіцы ўласны моўны падтэг «tarask» (поўнае абазначэньне: be-tarask)<ref name="subtag" />.

[[Файл:Čyrvony kaścioł - šylda - Miensk.jpg|180px180пкс|thumbміні|Шыльда перад уваходам у [[Касьцёл Сьвятых Сымона і Алены (Менск)|Чырвоны касьцёл]] у Менску, выкананая на тарашкевіцы]]

Сёньня на тарашкевіцы выдаецца значная частка беларускамоўных мастацкіх твораў, публікуецца навуковая і дзіцячая літаратура, выдаюцца пераклады замежнай літаратуры, аздабляюцца музычныя творы і пераклады на беларускую мову замежных мастацкіх фільмаў і мультфільмаў. У прыватнасьці, на тарашкевіцы былі выдадзеныя пераклады твораў [[Курт Вонэгут|Курта Вонэгута]], [[Юры Андруховіч|Юрыя Андруховіча]] і іншых. У 2008—2009 гадох выйшла трылёгія [[Джон Рональд Руэл Толкін|Джона Толкіна]] «[[Уладар Пярсьцёнкаў]]»<ref>{{Спасылка| дата публікацыі =11 лістапада 2008 | url =http://www.nn.by/index.php?c=ar&i=21412| загаловак =«Уладар Пярсьцёнкаў» па-беларуску| выдавец =Наша Ніва| дата доступу = 6 траўня 2017}}</ref>. У 2002 годзе ў перакладзе [[Васіль Сёмуха|Васіля Сёмухі]] ў Менску была выдадзеная [[Пераклады Бібліі на беларускую мову#Пераклад Сёмухі|Біблія]]<ref>{{Кніга|загаловак =Біблія. Кнігі Сьвятога Пісаньня Старога і Новага Запавету. Кананічныя ў беларускім перакладзе|спасылка =http://old.knihi.com/biblija/|адказны =Пер. Васіль Сёмуха|месца =Duncanville, USA|выдавецтва =World Wide Printing|год =2002|старонак =1536|isbn =1-58712-085-2}}</ref>. З 1973 да 2012 году [[Стары Запавет]] Бібліі на беларускай мове існаваў толькі на тарашкевіцы<ref name="svaboda" />.

На думку [[Яўхім Карскі|Яўхіма Карскага]] графіка беларускай мовы пачатку [[20 стагодзьдзе|20-га стагодзьдзя]], на якой базуецца клясычны правапіс, была сфармаваная пад уплывам [[польская мова|польскай мовы]]. Гэты ўплыў Карскі бачыў найперш ва ўжываньні «і» і «шч» замест літараў «и» і «щ» адпаведна (як у [[старабеларуская мова|старабеларускай мове]]), а таксама ў «празьмерным» выкарыстаньні мяккага знаку між зычнымі<ref>{{Кніга|аўтар =Карскі Я.|загаловак =Беларусы|месца =Мн.|выдавецтва =БелЭн|год =2006|том =1|старонкі =379}}</ref>. Як адзначалі [[Вацлаў Ластоўскі]] і [[Аляксандар Падлужны]], практыка абазначэньня на пісьме мяккасьці зычных, якая мела месца ў беларускай мове сярэдзіны 19-га — пачатку 20-га стагодзьдзя, склалася пад уплывам графікі польскай мовы<ref>{{артыкул|аўтар=Падлужны А.|загаловак=Абазначэнне на пісьме мяккасці зычных па прыпадабненню|аўтар выданьня=|выданьне=Беларуская лінгвістыка|месца=Мн.|выдавецтва=Навука і тэхніка|год=1993|выпуск=41|старонкі=79-84}}</ref>.

[[Яўхім Карскі]] і [[Аляксандар Падлужны]] лічылі, што паляталізаванае (мяккае) «л», цьвёрдыя губныя, адмова ад дзеканьня і цеканьня (склады «ды», «ты») у запазычаньнях узьніклі пад уплывам польскай мовы<ref>Яўхім Карскі. Беларусы. Т.1. Мн.: БелЭн, 2006. С.409.</ref><ref name="ReferenceA">Аляксандар Падлужны. Мяккія зычныя ў беларускай мове // Беларуская лінгвістыка. Вып. 45. Мн.: Навука і тэхніка, 1996. С. 3-9.</ref>.

Старшыня [[Таварыства беларускай мовы імя Францішка Скарыны|Таварыства беларускай мовы]] [[Алег Трусаў]] на пытаньне, якім чынам ён ставіцца да праблемы канфлікту паміж прыхільнікамі тарашкевіцы і наркамаўкі, адказаў, што ён ня бачыць праблемы ці канфлікту, і што навукоўцы, на яго думку, ніколі ня будуць гаварыць «плян» або «філязофія»<ref>[http://news.tut.by/culture/98309.html TUTэйшыя. Алег Трусаў: У грамадстве змянілася стаўленне да беларускай мовы] // [[TUT.BY]], [[19 лістапада]] [[2007]].</ref>.

{{Нататка|[[Файл:Symbol support vote.svg|15пкс]] фанэтычная традыцыя асяродзьдзя, якая склалася вакол газэты «[[Наша ніва]]»<ref>Гапоненка І. А. Лексічныя запазычанні ў беларускай мове пачатку XX ст. і асаблівасці іх фармальнай адаптацыі // Беларуская лінгвістыка. Вып. 49 / НАН Беларусі. Ін-т мовазнаўства імя Якуба Коласа; Рэдкал.: І. А. Падлужны (адк. рэд.) і інш. — Мн.: Беларуская навука, 2000. — 95 с. {{ISBN |985-08-0311-8}}.</ref>.}}

{{Нататка|[[Файл:Symbol oppose vote.svg|15пкс]] у [[1957]] годзе ў афіцыйную моўную норму было ўведзена мяккае вымаўленьне д, т перад суфіксамі -ін, -ір, -ёр, -еец, -ейскі: каранцін, камандзір, акцёр, гвардзеец, індзейскі, якія ў беларускай мове вымаўляюцца толькі цьвёрда<ref name="nb" />.}}

{{Нататка|[[Файл:Symbol support vote.svg|15пкс]] захаваньне цьвёрдасьці зычных перад [е] зафіксавана ў [[старабеларуская мова|старабеларускай мовы]] 16—17 стагодзьдзяў (''сэнат'', ''фэстъ''; ''сындикъ'', ''сындыкъ'', ''сынодъ'', ''визытовати'', ''дыспозыцы(я)''), а таксама ў беларускіх формах словаў у 19 стагодзьдзі (''сэнат'', ''маніфэст'', ''пэнсія''; ''сындыкат(ъ)'', ''сынод'', ''дыспазыцы(я)'')<ref name="bulyka">Паводле матэрыялаў з: А. М. Булыка. Даўнія запазычанні беларускай мовы. Мінск, 1972; ён жа. Лексічныя запазычанні ў беларускай мове XVI‑XVIII стст. Мінск, 1980; Гістарычны слоўнік беларускай мовы. Т. 1–24 (А-П). Мінск, 1982–2005; Канкарданс беларускай мовы XIX ст. У 11 т. Мінск, 1992. Захоўваецца ў Аддзеле агульнага й славянскага мовазнаўства Інстытуту мовазнаўства НАНБ. // Юрась Бушлякоў, Вінцук Вячорка, Зьміцер Санько, Зьміцер Саўка. Беларускі клясычны правапіс. Збор правілаў. Сучасная нармалізацыя. Вільня—Менск, 2005.</ref>.}}

* [http://www.polskieradio.pl/zagranica/news/artykul90037.html «75 гадоў таму была зьліквідаваная „тарашкевіца“»] // [[Беларуская рэдакцыя Польскага Радыё]]], 26.08.2008