Вікіпэдыя

Клімавічы: розьніца паміж вэрсіямі

Інтэрактыўны прагляд гісторыі
← Папярэдняя зьменаНаступная зьмена →
Змесціва выдалена Змесціва дададзена
ВізуальнаВікіразметка
стыль, выява
Радок 49:
|Сайт =
}}
'''Клі́мавічы''' — [[горад|места]] ў [[Беларусь|Беларусі]], на рацэ [[Калініца|Калініцы]]. Адміністрацыйны цэнтар [[Клімавіцкі раён|Клімавіцкага раёну]] [[Магілёўская вобласьць|Магілёўскай вобласьці]]. Насельніцтва на 2016 год — 16 445 чал. ([[2016]])чалавек<ref name="belstat2016" />. Знаходзяцца за 124 км на паўднёвы ўсход ад [[Магілёў|Магілёва]]. Чыгуначная станцыя на лініі [[Ворша]] — [[Унеча]], аўтамабільныя дарогі злучаюць места з [[Крычаў|Крычавам]], [[Касьцюковічы|Касьцюковічамі]], [[Хоцімск]]ам.
 
Клімавічы — даўняе [[мястэчка]] [[Амсьціслаўскае ваяводзтва|гістарычнай Амсьціслаўшчыны]]. Да нашага часу тут захавалася збудаваная ў стылі [[Клясыцызм|клясыцыстычнаяклясыцызм]]у царква Сьвятога Міхала Арханёла, помнік архітэктуры XIX ст. Сярод мясцовых славутасьцяў вылучаліся касьцёл і кляштар дамініканаў ([[барока]], XVII ст.), [[Сьпіс помнікаў архітэктуры Вялікага Княства Літоўскага, зруйнаваных уладамі Расейскай імпэрыі|зруйнаваныя расейскімі ўладамі]], ўі 2-йцарква паловеСьвятога [[XIXЯна Прадцечы (клясыцызм, стагодзьдзе|XIX ст.]]), і[[Сьпіс царквапомнікаў Сьвятогагісторыі Янаі Прадцечыархітэктуры Беларусі, зруйнаваных уладамі СССР|зруйнаваная савецкімі ўладамі ў 1960 годзе]].
 
== Гісторыя ==
 
=== Вялікае Княства Літоўскае ===
Упершыню Клімавічы ўпамінаюцца ў [[14 стагодзьдзе|XIV ст.]]<ref>{{Літаратура/Турыстычная энцыкляпэдыя Беларусі}}</ref> у дакумэнце, зьвязаным з родам [[Асмалоўскія|Асмалоўскіх]]. Пад 1581 годам паселішча значыцца як вёска ў [[Амсьціслаўскае ваяводзтва|Амсьціслаўскім ваяводзтве]]<ref name="evkl">{{Літаратура/ЭВКЛ|2к}} С. 109.</ref>, уладаньне [[Мацей Глінскі|Мацея Глінскага]]. У [[17 стагодзьдзе|XVІІ]]—[[18 стагодзьдзе|XVІІІ ст.]] стст.стагодзьдзях мясьцінаКлімавічы ўваходзілаўваходзілі ў склад [[Крычаўскае староства|Крычаўскага староства]], аднак увесь час знаходзілася ў пасэсіі ў розных шляхецкіх родаў<ref name="evkl"/>.
 
[[Файл:Klimavičy. Клімавічы (1839).jpg|міні|Плян места, 1839 годг.]]
 
У 1626 годзе ў Клімавічах заснавалі кляштар дамініканаў. У [[Вайна 1654—1667 гадоў|вайну Маскоўскай дзяржавы з Рэччу Паспалітай]] (1654—1667) паселішчамястэчка пацярпела да [[Маскоўская дзяржава|маскоўскіх]] захопнікаў. З 1720 году мясьцінаймаёнткам валодалі [[Бялецкія]], з 1758 году — [[Галынскія]]. У 1765 годзе Клімавічы сталі цэнтрам невялікага нягродавага староства. Мястэчка знаходзілася на левым беразе рэчкі Каленіца і мела радыяльны плян, цэнтрам якога быў пляц з касьцёлам<ref name="evkl"/>.
 
=== Пад уладай Расейскай імпэрыі ===
[[Файл:Klimavičy. Клімавічы (1913).jpg|значак|Плян места, 1913 г.]]
У выніку першага падзелу [[Рэч Паспалітая|Рэчы Паспалітай]] (1772) Клімавічы апынуліся ў складзе [[Расейская імпэрыя|Расейскай імпэрыі]], дзе ў 1777 годзе атрымалі статус [[места]] і сталі цэнтрам павету [[Беларуская губэрня|Беларускай]], потым [[Магілёўская губэрня|Магілёўскай губэрні]]. 16 жніўня 1781 году места атрымала ўласны герб: «''у блакітным полі залатая пчала''»<ref>{{Літаратура/Геральдыка беларускіх местаў|к}} С. 170.</ref>. У канцы [[XVIII стагодзьдзе|XVIII ст.]] у Клімавічах было 198 будынкаў. У 1804 годзе тут знайшлі буйны скарб антычных манэтаў (імаверна, II ст. н. э.). У 1837 годзе ў месьце адрыклася мужчынская прыходзская вучэльня.▼
 
▲У выніку першага падзелу [[Рэч Паспалітая|Рэчы Паспалітай]] (1772 год) Клімавічы апынуліся ў складзе [[Расейская імпэрыя|Расейскай імпэрыі]], дзе ў 1777 годзе атрымалі статус [[места]] і сталі цэнтрам павету [[Беларуская губэрня|Беларускай]], потым [[Магілёўская губэрня|Магілёўскай губэрні]]. 16 жніўня 1781 году места атрымала ўласны герб: «''у блакітным полі залатая пчала''»<ref>{{Літаратура/Геральдыка беларускіх местаў|к}} С. 170.</ref>. У канцы [[XVIII стагодзьдзе|XVIII ст.]] у Клімавічах было 198 будынкаў. У 1804 годзе тут знайшлі буйны скарб антычных манэтаў (імаверна, II ст. н. э.). У 1837 годзе ў месьце адрыкласяадкрылася мужчынская прыходзская вучэльня.
У 1850-я ў Клімавічах існаваді 3 гарбарні, 5 пачатковых навучальных установаў, бібліятэка, лякарня, аптэка. У 1880-я ў месьце было 2 мураваныя і 534 драўляныя будынкі, 102 крамы. У 1883 годзе адкрыліся [[лякарня]] і [[аптэка]]. Паводле вынікаў перапісу (1897) у Клімавічах было 18 вуліцаў, 2 плошчы, 750 будынкаў, 3 царквы, 3 малітоўныя дамы, чатыры вучэльні, [[друкарня]], лякарня. На 1904 год — 718 будынкаў (4 мураваныя і 714 драўляных), 21 дробнае прадпрыемства, лякарня, аптэка, друкарня, фатаграфія, бібліятэка, чытальня, 8 корчмаў і 9 заезных двароў. Да 1917 году ў месьце было 19 вуліцаў, 51 мураваны і 838 драўляных будынкаў.▼
 
▲У 1850-я гады ў Клімавічах існаваді 3 гарбарні, 5 пачатковых навучальных установаў, бібліятэка, лякарня, аптэка. У 1880-я гады ў месьце было 2 мураваныя і 534 драўляныя будынкі, 102 крамы. У 1883 годзе адкрыліся [[лякарня]] і [[аптэка]]. Паводле вынікаў перапісу (1897) году, у Клімавічах было 18 вуліцаў, 2 плошчы, 750 будынкаў, 3 царквы, 3 малітоўныя дамы, чатыры вучэльні, [[друкарня]], лякарня. На 1904 год — 718 будынкаў (4 мураваныя і 714 драўляных), 21 дробнае прадпрыемства, лякарня, аптэка, друкарня, фатаграфія, бібліятэка, чытальня, 8 корчмаў і 9 заезных двароў. Да 1917 году ў месьце было 19 вуліцаў, 51 мураваны і 838 драўляных будынкаў.
 
=== Найноўшы час ===
25 сакавіка 1918 году згодна з [[Трэцяя Ўстаўная грамата|Трэцяй Устаўной граматай]] Клімавічы абвяшчаліся часткай [[Беларуская Народная Рэспубліка|Беларускай Народнай Рэспублікі]]. 1 студзеня 1919 году згодна з пастановай І зьезду КП(б) Беларусі яны ўвайшлі ў склад [[БССР|Беларускай ССР]], аднак 16 студзеня Масква адабрала места разам зь іншымі этнічна беларускімі тэрыторыямі ў склад [[РСФСР]]. У 1924 годзе Клімавічы вярнулі [[БССР]], дзе яны сталі цэнтрам [[Калінінская акруга|Калінінскай акругі]], у якую ўвайшлі 10 раёнаў (з 1938 году цэнтар раёну). У 1929—1930 гадахгадох празь места прайшла чыгунка. У [[Другая сусьветная вайна|Другую сусьветную вайну]] з 10 жніўня 1941 да 28 верасьня 1943 году Клімавічы знаходзіліся пад [[Нямеччына|нямецкай]] акупацыяй.
 
У выніку катастрофы на [[Чарнобыльская катастрофа|Чарнобыльскай атамнай станцыі]] (1986 год) значная частка тэрыторыі Клімавіцкага раёну была забруджаная радыеактыўнымі выкідамі. 28 лютага 2001 году адбылосяафіцыйна афіцыйнаезацьвердзілі зацьверджаньнемескія мескіх гербугерб і сьцягасьцяг<ref>[http://www.klimovichi.mogilev-region.by/ru/region/geraldika Геральдика] на, [http://www.klimovichi.mogilev-region.by Климовичский районный исполнительный комитет]</ref>.
 
<center><gallery caption="Места на старых здымках" widths=225150 heights=170150 perrow="34">
Klimavičy, Rynak. Клімавічы, Рынак (1901-18).jpg|Рынак. Царква Сьвятога Міхала Арханёла, да 1918 г.
Klimavičy, Rynak. Клімавічы, Рынак (XX1941-43) .jpg|Рынак. Царква Сьвятога ЯнаМіхала ПрадцечыАрханёла, 1941—43 гг.
Klimavičy, MichajłaŭskajaRynak. Клімавічы, МіхайлаўскаяРынак (19011941-1847).jpg|ВуліцаЦарква МіхайлаўскаяСьвятога Міхала Арханёла, да 1947 г. Гімназія жаночая
Klimavičy, MichajłaŭskajaRynak. Клімавічы, МіхайлаўскаяРынак (1901-18) (2).jpg|Вуліца МіхайлаўскаяРынак. ГімназіяЦарква мужчынскаяСьвятога Яна Прадцечы, да 1918 г.
Klimavičy, IvanaŭskiMichajłaŭskaja. Клімавічы, ІванаўскіМіхайлаўская (1901-18) (2).jpg|ПляцВуліца ІванаўскіМіхайлаўская. АльтанкаГімназія жаночая, да 1918 г.
Klimavičy, IvanaŭskiMichajłaŭskaja. Клімавічы, ІванаўскіМіхайлаўская (1901-18) (2).jpg|ПляцВуліца ІванаўскіМіхайлаўская. БульварГімназія мужчынская, бібліятэкада 1918 г.
Klimavičy, Ivanaŭski. Клімавічы, Іванаўскі (1901-18) (2).jpg|Пляц Іванаўскі. Альтанка, да 1918 г.
Klimavičy, Ivanaŭski. Клімавічы, Іванаўскі (1901-18).jpg|Пляц Іванаўскі. Бульвар, бібліятэка, да 1918 г.
</gallery></center>
 
Радок 180 ⟶ 184:
 
=== Выдатныя мясьціны ===
* ГістарычнаяЗабудова забудовагістарычная (кан.канец ХІХ — пач.пачатак ХХ стстст.; фрагмэнты)
* Могілкі юдэйскія
* Царква Сьвятога Міхала Арханёла (1866)
Атрымана з «https://be-tarask.wikipedia.org/wiki/Клімавічы»