Вікіпэдыя

Гданьск: розьніца паміж вэрсіямі

Інтэрактыўны прагляд гісторыі
← Папярэдняя зьменаНаступная зьмена →
Змесціва выдалена Змесціва дададзена
ВізуальнаВікіразметка
Alaksiej (гутаркі | унёсак)
1487 правак
д →‎Знакамітыя ўраджэнцы Гданьску: выпраўленьне спасылак
д афармленьне
Радок 18:
|Прэзыдэнт места =
|Пасада кіраўніка = Мэр
|Кіраўнік = ПавелПавал Адамовіч
|Плошча = 262
|Крыніца плошчы =
Радок 50:
|Пазыцыя подпісу на мапе =
|Водступ подпісу на мапе =
|Commons = Category:Gdańsk
|Сайт =
}}
'''Гданьск''' ({{мова-de|Danzig}}, {{мова-pl|Gdańsk}}, [[кашубская мова|па-кашубску]] ''Gduńsk'', з [[1308]] па [[1466]], і з [[1793]] па [[1945]] год — ''Данцыг'') — горад у паўночнай [[Польшча|Польшчы]], каля 500 000 жыхароў. Разам з суседнімі [[Сопат]]ам і [[Гдыня]]й утварае канурбацыю [[Труймяста]], т. б. патройны горад, з агульным насельніцтвам каля мільёну чалавек. Гданьск — буйны [[порт]] на [[Балтыйскае мора|Балтыйскім моры]], цэнтар прамысловасьці, у прыватнасьці нафтахімічнай і машынабудаваньня (разьвітыя суднабудаваньне і суднарамонт).
 
== Кароткая гісторыя ==
* Гданьск упершыню згадваецца ў летапісах ў [[997]] годзе ў сувязі зь місіяй сьвятога Адальбэрта (Войцэха) ўу [[Прусія|Прусію]]. Аднак паводле зьвестак археалягічных раскопак, паселішча на месцы ГданьскаГданьску існавала ўжо ў пятым стагодзьдзі.
* [[14 лістапада]] [[1308]] году Гданьск быў захоплены рыцарамі [[Тэўтонскі ордэн|Тэўтонскага ордэна]] і быў далучаны да Прусіі. Горад быў пераназваны ў Данцыг.
* У [[1466]] годзе, пасьля сканчэньня Трынаццацігадовай вайны Тэўтонскага Ордэнаордэна з Польшчай, падчас якой Ордэн пацярпеў паразу, Гданьск быў узьяднаны з Польшчай і яму быў вернуты яго першапачатковы назоў.
* Аднак у [[1793]] годзе, у выніку падзелу [[Рэч Паспалітая|Рэчы Паспалітай]], Гданьск дастаўся Прусіі і зноўку стаў Данцыгам.
* Пасьля [[Першая сусьветная вайна|Першай сусьветнай вайны]] Гданьск атрымаў статут вольнага гораду і знаходзіўся пад кіраваньнем [[Ліга Нацыяў|Лігі Нацыяў]]. Большую частку насельніцтва гораду складалі немцы, але палякі мелі права на свае ўласныя ўстановы, напрыклад, школы, бібліятэкі і г. д.
 
== Другая сусьветная вайна ==
[[1 верасьня]] [[1939]] году ў Гданьску фактычна пачалася [[Другая сусьветная вайна]]. Нямецкімі войскамі былі атакаваныя Польская Поштапошта і невялікі польскі гарнізон у форце ВестэрплатэВэстэрплятэ.
 
На працягу некалькіх гадзін Польскую Поштупошту абаранялі некалькі дзясяткаў польскіх патрыётаў, узброеных у асноўным спартовай і паляўнічай зброяй. Форт ВестэрплатэВэстэрплятэ быў абстраляны караблямі нямецкага ВМФ. На наступны ж дзень Гданьск увайшоў у склад [[Усходняя Прусія|Усходняй Прусіі]] як Данцыг.
 
Падчас бамбаваньня і штурму савецкімі войскамі горад быў вельмі моцна разбураны, у цэнтры разбурэньні дасягалі 70—80%.
Радок 72 ⟶ 71:
 
== Сучаснасьць ==
Напрыканцы [[1980-я|1980-х]] гадоў у Гданьску паўстаў незалежны прафсаюз суднабудаўнікоў «Салідарнасьць», на чале якога ўстаў зваршчык з гданьскай суднавэрфі [[Лех Валэнса]]. Дзейнасьць гэтага прафсаюзапрафсаюзу стала адным з фактараў распаду сацыялістычнай сыстэмы. Пасьля Лех Валэнса стаў прэзыдэнтам Польшчы.
 
Адразу жа пасьля вайны, ужо напрыканцы [[1940-я|1940-х]] гадоў, нягледзячы на значныя эканамічныя цяжкасьці, у Гданьску пачалося аднаўленьне старога гораду.
 
Гэты працэс не завершаны дагэтуль, хоць вялікая частка прац ужо выкананая. У асноўным не адноўленымі застаюцца руіны зерневых сьвіранаў на высьпе Складоў і высьпе Алавянка. У цэлым жа стары горад адноўлены амаль поўнасьцю.
Радок 91 ⟶ 90:
У Гданьску разьмешчаныя шматлікія музэі, у тым ліку галерэя жывапісу. Цікавы археалягічны музэй, разьмешчаны ў гістарычным цэнтры гораду. Там жа разьмешчаны гданьскі Марскі музэй. Да марскога музэя адносіцца таксама і Жураў — будынак [[XV стагодзьдзе|XV стагодзьдзя]], які спалучаў у сабе некалькі функцыяў — гарадзкой брамы, абарончай вежы і партовага крана. Да пачатку дваццатага стагодзьдзя Жураў быў найвялікшым партовым кранам Эўропы. Яго таксама выкарыстоўвалі дзеля ўсталёўкі шчоглаў на караблі.
 
У прыгарадзе ГданьскаГданьску разьмешчаны заапарк.
 
== Знакамітыя ўраджэнцыУраджэнцы Гданьску ==
* [[Габрыель Фарэнгейт]], [[фізык]], вынаходца аднайменнай шкалы тэмпэратур
* [[Ян Гэвэліюс]], півавар і [[астраном]]
* [[Артур Шапэнгаўэр]], [[філёзаф]]
* [[Гюнтэр Грас]], пісьменьнік, ляўрэат [[Нобэлеўская прэмія|Нобэлеўскай прэміі]] ([[1999]])
 
== ФотаздымкіФатаздымкі ==
<gallery>
Файл:Pl-gdansk-neptun2004.jpg|Фантан Нэптуна
Файл:Artushof.jpg|Двор Артуса
Файл:Bazylika mariacka gdansk ubt.jpeg|Касьцёл Сьвятой Панны Марыі
Файл:Gdansk Radhuset.jpg|Ратуша
</gallery>
 
== Вонкавыя спасылкі ==
{{Commons}}
{{Commonscat|Gdańsk}}
 
{{Сталіцы польскіх ваяводзтваў}}
 
[[Катэгорыя:Гданьск| ]]
Атрымана з «https://be-tarask.wikipedia.org/wiki/Гданьск»