Эндзі Ўоргал: розьніца паміж вэрсіямі

Змесціва выдалена Змесціва дададзена
Са старонкі прыбраны файл In_the_style_of_Andy_Warhol.jpg, бо ён быў выдалены з Commons удзельнікам Ellin Beltz. Прычына: Per [[:c:Commons:Deletion requests/File:In the s
афармленьне
Радок 1:
{{Мастак
| Імя = Эндзі Ўорхал
| Партрэт = Andy Warhol by Jack Mitchell.jpg
| Апісаньне = Эндзі Ўорхал з Арчы, фотаздымакфатаздымак [[Джэк Мітчэл|Джэка Мітчэла]], [[1973]] год
| Імя пры нараджэньні = Андрэй ВархолаВаргола
| Псэўданімы =
| Дата нараджэньня = {{Нарадзіўся|6|8|1928}}
| Месца нараджэньня = {{сьцяг ЗША}} [[Пітсбург]], [[ЗША]]
| Дата сьмерці = {{Памёр|22|2|1987|гадоў=58}}
| Месца сьмерці = {{сьцяг ЗША}} [[Нью-Ёрк]], [[ЗША]]
| Заняткі = [[мастацтва]], [[кіно]]
| Нацыянальнасьць = [[амэрыканцы|амэрыканец]]
| Пратэжаваньне =
| Заняткі = [[мастацтва]], [[кіно]]
|Вучоба =
| Пратэжаваньне =
|Плынь Вучоба = [[поп-арт]]
| Працы = «Дзяўчыны з Чэлсі» (1966), «Таматны суп Campbell» (1962)
| Плынь = [[поп-арт]]
|Пад уплывам =
| Працы = «Дзяўчыны з Чэлсі» (1966), «Таматны суп Campbell» (1962)
|Уплыў на Пад уплывам =
| Уплыў на =
}}
'''Э́ндзі Ўо́рхал''' ({{мова-en|Andy Warhol}}, сапраўднае імя ''Андрэй Варгола'', {{Мова-sk|Andrej Varhola}}; [[6 жніўня]] [[1928]], [[Пітсбург]], [[ЗША]] — [[22 лютага]] [[1987]], [[Нью-Ёрк]], [[ЗША]]) — выбітны прадстаўнік [[поп-арт]]у і сучаснай культуры ўвогуле. Эндзі Ўорхал вядомы дзякуючы сэрыі кампазыцыяў зь вялікім калярыстычным кантрастам, для стварэньня якіх выкарыстоўваў тэхніку [[трафарэтны друк|трафарэтнага друку]]. Праз гэты мэтад былі створаныя кампазыцыі звычайнай амэрыканскай лядоўні, банкі [[кола|колы]] ці таматнага супу ''Campbell'', звычайных прадметаў, напрыклад, бананаў, сурвэтак і іншых. Трафарэтны друк дапамог стварыць Ўорхалу партрэты вядомых людзей, такіх як: [[Мэрылін Манро]], [[Элвіс Прэсьлі|Элвіса Прэсьлі]], [[Жаклін Кенэдзі]], [[Марлон Брандо|Марлона Брандо]], [[Элізабэт Тэйлар]], а таксама стварыў [[Мао Цзэ-дун]]а і [[Ленін]]а. Эндзі Ўорхал асэнсоўваў усё, што маляваў, беспрадметна і бязь лішніх эмоцыяў. Таматны суп і даляравая банкнота мелі для яго аднолькавую вартасьць зь людзьмі, якіх ён маляваў.
 
Ўорхал быў прадметам шматлікіх [[рэтраспэктыва|рэтраспэктыўных]] [[выстава]]ў, кнігаў, мастацкіх і дакумэнтальных фільмаў. Ён прыдумаў шырока выкарыстоўваемы выраз «15 хвілінная слава». Многія зь ягоных твораў зьяўляюцца калекцыйнымі і вельмі каштоўнымі. Самы высокі кошт, калі-небудзь заплачаны за карціну Ўорхала, складае 100 млн даляраў, гэта было палатно пад назвай «[[Восем Элвісаў]]», створанае ў [[1963]] годзе. Гэтая купля была ўзгадана ў [[2009]] годзе ў артыкуле часопіса [[The Economist]], які апісаў Ўорхала як «лідэра на рынку мастацтва»<ref>{{Спасылка
| аўтар =
| аўтарlink =
| дата публікацыі = 26.11.2009
| url = http://www.economist.com/specialreports/displaystory.cfm?story_id=14941229
| загаловак = A special report on the art market: The Pop master's highs and lows
| фармат =
| назва праекту = The Economist
| выдавец =
| дата = 25 сакавіка 2013
| мова = en
| камэнтар =
}}</ref>. Працы Ўорхала ўваходзяць у сьпіс самых дарагіх карцінаў, якія былі калі-небудзь прададзеныя.
 
== Біяграфія ==
Эндру Ўорхал нарадзіўся [[6 жніўня]] [[1928]] году ў [[Пітсбург]]у зь імем ''Андрэй Варгола''. Ягоныя бацькі, ''Андрый Варгола'' і ''Улія Юстына Завацка'' (прозьвішча «Варгола» зьмянілі на ангельскі варыянт Ўорхал пасьля пераезду ў ЗША), былі эмігрантамі са [[Славаччына|Славаччыны]], якая ў той час уваходзіла ў склад [[Аўстра-Вугоршчына|Аўстра-Вугоршчыны]]. Яны паходзілі з русінскіх грэка-каталікоў зь вёскі Мікоя на поўначы Славаччыны. У Славаччыне бацька працаваў на вугальнай шахце ў ваколіцы [[Медзілаборцэ]].
 
У маладосьці Эндзі захварэў на [[Харэя|харэю]], якая, хутчэй за ўсё, была вынікам ускладненьня [[шкарлятына|шкарлятыны]]. Гэта хвароба на ўсё жыцьцё зьмяніла зьнешні выгляд Ўорхала.
 
Творчыя здольнасьці, якія выявіліся яшчэ ў маладосьці, дазволілі Ўорхалу скіраваць сваю адукацыю на мастацтва. Ён паступіў на факультэт камэрцыйнага мастатацтва ''Ўнівэрсытэту Карнэгі Мэлан'' у Пітсбургу. У [[1949]] годзе ён пераехаў у [[Нью-Ёрк]], дзе пачаў кар’еру ілюстратара [[часопіс]]аў і стваральніка [[рэкляма|рэклямы]] ў ''Міжнародным мастацкім цэнтры''. У [[1950-я]] гады творчасьць Ўорхала яшчэ не набыла сваю адметнасьць. У гэты час Ўорхал атрымаў вядомасьць дзякуючы сваім эксцэнтрычным чарнільным малюнкам абутку, выкананым у вольным стылі з намеранымі плямамі.
 
У [[1960-я|1960-х]] гадах Эндзі Ўорхал вынайшаў тэхніку трафарэтнага друку. У [[1962]] годзе Ўорхал стварыў сэнсацыйную сэрыю карцінаў, на якіх былі адлюстраваны, часта ў яркіх фарбах, слоікі кока-колы і бляшанкі кансэрваў, у тым ліку вядомыя выявы бляшанак таматнага супу ''Campbell'', якія прынесьлі яму папулярнасьць. Ён шукаў спосабы ня толькі стварэньня мастацкіх твораў з дапамогай прадуктаў масавай культуры, але і жадаў, перадусім, ствараць масавае мастацтва. Ягоныя творы выявілі пустату і бязьлікасьць заходняй масавай культуры, заснаванай на спажываньні. Хутка ён стварыў яшчэ больш яскравыя творы — выкананыя ў эксцэнтрычным стылі — выявы вядомых людзей таго часу: [[Мэрылін Манро]], [[Элвіс Прэсьлі|Элвіса Прэсьлі]], [[Мао ЦзэДзэ-дун]]а. Скандальная рэпутацыя Ўорхала спрыяла вядомасьці працаў гэтай сэрыі. У наш час ейны кошт дасягае дзясяткаў мільёнаў даляраў.
 
У другой палове [[1960-я|1960-х]] гадоў Ўорхал зацікавіўся [[кіно]]. Ягоныя фільмы, створаныя разам з [[Пол Морысі|Полам Морысі]], сталі першымі прадвесьнікамі [[сэксуальная рэвалюцыя|сэксуальнай рэвалюцыі]]. Разам з гэтым Ўорхал стварае першую альтэрнатыўную рок-групу «[[The Velvet Underground]]». Таксама ён стаў дызайнэрам вокладак для некалькіх папулярных альбомаў, напрыклад ''[[Sticky Fingers]]'' гурту [[The Rolling Stones]].
 
Вакол мастака склалася асаблівая субкультура моладзі, адна з удзельніц якой, фэміністка [[Валеры Саланас]] у [[1968]] годзе стрэліла ў «настаўніка», цяжка яго параніўшы. Нягледзячы на тое, што ягонае жыцьцё атрымалася ўратаваць, Ўорхал застаўся інвалідам і ў [[1987]] годзе памёр ад наступстваў гэтага раненьня. Ён быў пахаваны ў [[Пітсбург]]у, у грэка-каталіцкай царкве сьвятога Духу.
У [[1960-я|1960-х]] гадах Эндзі Ўорхал вынайшаў тэхніку трафарэтнага друку. У [[1962]] годзе Ўорхал стварыў сэнсацыйную сэрыю карцінаў, на якіх былі адлюстраваны, часта ў яркіх фарбах, слоікі кока-колы і бляшанкі кансэрваў, у тым ліку вядомыя выявы бляшанак таматнага супу ''Campbell'', якія прынесьлі яму папулярнасьць. Ён шукаў спосабы ня толькі стварэньня мастацкіх твораў з дапамогай прадуктаў масавай культуры, але і жадаў, перадусім, ствараць масавае мастацтва. Ягоныя творы выявілі пустату і бязьлікасьць заходняй масавай культуры, заснаванай на спажываньні. Хутка ён стварыў яшчэ больш яскравыя творы — выкананыя ў эксцэнтрычным стылі — выявы вядомых людзей таго часу: [[Мэрылін Манро]], [[Элвіс Прэсьлі|Элвіса Прэсьлі]], [[Мао Цзэ-дун]]а. Скандальная рэпутацыя Ўорхала спрыяла вядомасьці працаў гэтай сэрыі. У наш час ейны кошт дасягае дзясяткаў мільёнаў даляраў.
 
У другой палове [[1960-я|1960-х]] гадоў Ўорхал зацікавіўся [[кіно]]. Ягоныя фільмы, створаныя разам з [[Пол Морысі|Полам Морысі]], сталі першымі прадвесьнікамі [[сэксуальная рэвалюцыя|сэксуальнай рэвалюцыі]]. Разам з гэтым Ўорхал стварае першую альтэрнатыўную рок-групу «[[The Velvet Underground]]». Таксама ён стаў дызайнэрам вокладак для некалькіх папулярных альбомаў, напрыклад ''[[Sticky Fingers]]'' гурту [[The Rolling Stones]].
 
Вакол мастака склалася асаблівая субкультура моладзі, адна з удзельніц якой, фэміністка [[Валеры Саланас]] у [[1968]] годзе стрэліла ў «настаўніка», цяжка яго параніўшы. Нягледзячы на тое, што ягонае жыцьцё атрымалася ўратаваць, Ўорхал застаўся інвалідам і ў [[1987]] годзе памёр ад наступстваў гэтага раненьня. Ён быў пахаваны ў [[Пітсбург]]у, у грэка-каталіцкай царкве сьвятога Духу.
 
== Творчасьць ==
=== Мастацтва ===
Да пачатку [[1960-я|1960-х]] гадоў Ўорхал стаў вельмі пасьпяховым камэрцыйным ілюстратарам. Ягоныя падрабязныя і элегантныя малюнкі для абутку былі асабліва папулярнымі. Яны складаліся ў асноўным з выяваў зробленых [[трафарэтны друк|трафарэтным друкам]], тэхнікай якой ён карыстаўся ў многіх сваіх раньніх працах. Хоць многія мастакі таго пэрыяду працавалі ў камэрцыйным мастацтве, аднак ня былі гэтак жа папулярны. Ўорхал быў настолькі пасьпяховым, што здавалася, што ён станьне сур’ёзным мастаком.
 
[[Поп-арт]] быў экспэрымэнтальнай формай мастацтва, якое толькі пачало набіраць абароты, адным зь піянэраў гэтага руху быў [[Рой Ліхтэнштэйн]]. Але Ўорхал быў вядомы як «бацька поп-арту», артыстам які зьвярнуўся да гэтага новага стылю, дзе папулярныя прадметы жыцьця могуць быць часткай палітры мастака. Ягоныя раньнія працы складаліся са здымкаў з [[мультфільм]]аў і [[рэкляма|рэклямы]], дапрацаванымі фарбавым росьпісам. Даволі вядомай працай Эндзі стала кампазыцыя [[Мэрылін Манро]], сэкс-сымбалю ЗША на той час, у незвычайнай апрацоўцы, што прынесла велізарны посьпех аўтару.
 
=== Кіно ===
Ўорхал працаваў у шырокім спэктры мэдыя-жывапісу, [[фатаграфія|фатаграфіі]], [[графіка|графікі]] і [[скульптура|скульптуры]]. Акрамя таго, ён быў вельмі пладавітым [[кінарэжысэр]]ам. Паміж [[1963]] і [[1968]] гадамі ён вырабіў больш за 60 фільмаў, а таксама каля 500 кароткіх чорна-белых кінапробаў{{Зноска|Schaffner|1999|Schaffner|73}}. Адзін зь ягоных самых вядомых фільмаў, «Сон», паказвае шасьцігадзінавы сон паэта [[Джо Гіёрн|Джона Гіёрна]]. 35-хвілінны фільм «Мінэт» зьяўляецца бесьперапынным здымкам ДэВэрэна Букўолтэра, які атрымоўвае задавальненьне нібыта ад [[аральны сэкс|аральнага сэксу]], аднак камэра ніколі не нахіляецца ўніз, каб убачыць гэта. Іншая праца, «Імпэрыя» ([[1964]]), складаецца з кадраў васьмігадзіннага назіраньня за [[Эмпайр-Стэйт-Білдынг|Эмпайр-Стэйт Білдынг]] у [[Нью-Ёрк]]у ў прыцемках.
 
== Крыніцы ==
Радок 79 ⟶ 76:
 
== Вонкавыя спасылкі ==
{{Commons}}
{{commons|Category:Andy Warhol}}
* [http://www.warholfoundation.org/ Фундацыя Ўорхала]. {{ref-en}}
* [http://www.warhol.org/ Калекцыя працаў Ўорхала] ў Пітсбургу. {{ref-en}} ў Пітсбургу
* [http://www.warhol.org/collection/archives Time Capsules.] Калекцыя працаў Ўорхала. {{ref-en}}
* [http://www.moma.org/collection/browse_results.php?criteria=O%3AAD%3AE%3A6246&page_number=1&template_id=6&sort_order=1 Эндзі Ўорхал]. Museum of Modern Art. {{ref-en}}
* [http://www.pbs.org/wnet/americanmasters/episodes/andy-warhol/a-documentary-film/44 Эндзі Ўорхал. Дакумэнтальны фільм]. {{ref-en}}
* [http://www.thefirstpost.co.uk/46784,in-pictures,news-in-pictures,in-pictures-andy-warhol-exhibition-in-paris Ўорхал у Парыжы]. Слайд-шоў. {{ref-en}}
 
Радок 94 ⟶ 91:
[[Катэгорыя:Памерлі ў Нью-Ёрку]]
[[Катэгорыя:Вікіпэдыя:Істотныя артыкулы]]
[[Катэгорыя:Украінская дыяспара]]