Вікіпэдыя

Івянец: розьніца паміж вэрсіямі

Інтэрактыўны прагляд гісторыі
← Папярэдняя зьменаНаступная зьмена →
Змесціва выдалена Змесціва дададзена
ВізуальнаВікіразметка
абнаўленьне зьвестак
Радок 16:
|Раён = [[Валожынскі раён|Валожынскі]]
|Сельсавет =
|Пасялковы савет =
|Гарадзкі савет =
|Старшыня гарвыканкаму =
Радок 25 ⟶ 24:
|Вышыня =
|Унутраны падзел =
|Колькасьць насельніцтва = 43204206
|Год падліку колькасьці = 20092017
|Крыніца колькасьці насельніцтва = <ref name="belstatbelstat2017">[http://belstat.gov.by/homep/ru/perepic/2009/vihod_tables/1.2-6.pdf Перепись населения — 2009. Минская область]{{Ref-ru}} [[Нацыянальны статыстычны камітэт Рэспублікі Беларусь]]</ref>
|Колькасьць насельніцтва аглямэрацыі =
|Год падліку колькасьці аглямэрацыі =
|Крыніца колькасьці аглямэрацыі =
|Этнічны склад насельніцтва =
|Год падліку этнічнага складу =
Радок 40 ⟶ 36:
|СААТА =
|Выява = Franciszkanie Iwieniec fc14.jpg
|Апісаньне выявы = Сымбаль мястэчка — «[[Касьцёл Сьвятога Міхала Арханёла і кляштар францішканаў (Івянец)|«Белы касьцёл»]]»
|Шырата градусаў = 53
|Шырата хвілінаў = 53
Радок 49 ⟶ 45:
|Пазыцыя подпісу на мапе =
|Водступ подпісу на мапе =
|CommonsСайт = Category:Ivianiec
|Сайт = http://www.ivenec.com
}}
'''Івяне́ц''' — [[гарадзкі пасёлак|мястэчка]] ў [[Беларусь|Беларусі]], на рацэ [[Волма (басэйн Нёмана)|Волме]]. Уваходзіць у склад [[Валожынскі раён|Валожынскага раёну]] [[Менская вобласьць|Менскай вобласьці]], адміністрацыйны цэнтар [[Івянецкі сельсавет|Івянецкага сельсавету]]. Насельніцтва 4320на 2017 год — 4206 чалавек<ref name="belstatbelstat2017" /> чал. (2009). Знаходзіцца за 31 км ад [[Валожын]]а, за 40 км ад чыгуначнай станцыі [[Койданава]] (лінія [[Менск]] — [[Баранавічы]]). Аўтамабільныя дарогі на [[Менск]], [[Койданаў]], [[Стоўпцы]], [[Наваградак]].
 
Івянец — даўняе [[мястэчка]], колішняя сталіца [[Івянецкае графства|графства]] на [[Менскі павет|гістарычнай Меншчыне]], якому ўпершыню ў краіне распрацавалі зямельную сымболіку<ref>{{Спасылка|аўтар = |прозьвішча = |імя = |аўтарlink = |суаўтары = |дата публікацыі = |url = http://www.ivenec.eu/herb.htm |загаловак = На фэсце Св. Міхала ў Івенцы ўпершыню прэзентаваны герб Івянецкага графства |фармат = |назва праекту = |выдавец = [http://www.ivenec.eu www.ivenec.eu] |дата = 5 кастрычніка 2011 |мова = |камэнтар =}}</ref>. Да нашага часу тут захаваўся [[Касьцёл Сьвятога Міхала Арханёла і кляштар францішканаў (Івянец)|комплекс кляштару францішканаў з касьцёлам Сьвятога Міхала Арханёла]] («Белым касьцёлам») у стылі [[Віленскае барока|віленскага барока]], помнік архітэктуры XVIII ст. Сярод мясцовых славутасьцяў вылучаўся [[Касьцёл Найсьвяцейшай Тройцы (Івянец)|касьцёл Найсьвяцейшай Тройцы]], разбудаваны з [[готыка|гатычнага]] збора ў стылі [[віленскае барока|віленскага барока]], помнік архітэктуры XVI—XVIII стагодзьдзяў, [[Сьпіс помнікаў архітэктуры Вялікага Княства Літоўскага, зруйнаваных уладамі Расейскай імпэрыі|зруйнаваны расейскімі ўладамі]].
Радок 62 ⟶ 57:
Упершыню Івянец упамінаецца ў 2-й палове [[XIV стагодзьдзе|XIV ст.]], калі ён знаходзіўся ў валоданьні [[Сьпіс вялікіх князёў літоўскіх|вялікага князя]] [[Вітаўт]]а. Пад 1522 Івянец значыцца як [[мястэчка]] [[Менскі павет|Менскага павету]], уладаньне [[Салагубы|Салагубаў]]. У сяр. [[XVI стагодзьдзе|XVI ст.]] тут зьявілася пратэстанцкая супольнасьць, дзейнічалі кальвінскі збор, школа і шпіталь. У 1606 у мястэчку збудавалі драўляны касьцёл. На 1640 у Івянцы было 27 двароў. У [[Вайна 1654—1667 гадоў|вайну Маскоўскай дзяржавы з Рэччу Паспалітай]] (1654—1667) маскоўскія захопнікі ўчынілі тут значныя разбурэньні<ref name="ehb">[[Марат Батвіньнік|Батвіннік М.]], [[Валеры Шаблюк|Шаблюк В.]] Івянец // {{Літаратура/ЭГБ|3к}} С. 469.</ref>.
 
У пач.пачатку [[XVIII стагодзьдзе|XVIII ст.]] утварылася [[Івянецкае графства]]. У 1702 стольнік менскі [[Тэадор Ваньковіч]] заснаваў у мястэчку касьцёл і кляштар францішканаў, у 1745 [[падскарбі вялікі літоўскі|падскарбі]] [[Ян Міхал Салагуб]] збудаваў мураваны касьцёл. У 1780 тут было 7 вуліцаў, Рынак, 174 двары<ref name="ehb"/>.
 
=== Пад уладай Расейскай імпэрыі ===
У выніку [[другі падзел Рэчы Паспалітай|другога падзелу Рэчы Паспалітай]] (1793) Івянец апынуўся ў складзе [[Расейская імпэрыя|Расейскай імпэрыі]], дзе стаў цэнтрам воласьці Менскага павету. Царскія ўлады перавялі асабіста вольных местачкоўцаў у стан прыгонных сялянаў (толькі ў 1860 яны дабіліся свабоды і вяртаньня мяшчанскага званьня)<ref>{{Літаратура/Мястэчкі Беларусі (2010)|к}} С. 88.</ref>. З 1810 мясьціна знаходзілася ў валоданьні Плявакаў. На 1859 у Івянцы было 189 двароў<ref>{{Літаратура/Мястэчкі Беларусі (2010)|к}} С. 379.</ref>, на 1861 — 189. Местачкоўцы актыўна ўдзельнічалі ў [[Паўстаньне 1863—1864 гадоў|нацыянальна-вызвольным паўстаньні]] (1863—1864)
 
Па здушэньні паўстаньня ў 1864 з мэтай [[Маскалізацыя Беларусі|маскалізацыі краю]] расейскія ўлады адкрылі ў Івянцы народную вучэльню, а 28 лістапада 1869 гвалтоўна перарабілі касьцёлы Сьвятога Міхала і Найсьвяцейшай Тройцы ў цэрквы [[Маскоўскі патрыярхат|Маскоўскага патрыярхату]]. У [[1880-я]] у ў мястэчку было 288 дамоў<ref>[[Аляксандар Ельскі|Jelski A.]] Iwieniec // {{Літаратура/Геаграфічны слоўнік Каралеўства Польскага|3}} S. [http://dir.icm.edu.pl/pl/Slownik_geograficzny/Tom_III/324 324].</ref>, 2 школы, 35 крамаў, 17 ганчарных майстэрань, 2 заезныя двары, 2 царквы, 2 сынагогі, праводзіліся штотыднёвыя таргі і 2 кірмашы ў год. У Івянцы неаднаразова спыняліся беларускі паэт і драматург [[Вінцэнт Дунін-Марцінкевіч]] і пісьменьнік [[Ядвігін Ш.]] Паводле вынікаў перапісу (1897), колькасьць двароў павялічылася да 399, дзейнічалі 2 царквы і 2 капліцы, працавалі народная вучэльня, 2 малітоўныя школы, 2 багадзельні, прыёмны пакой, вадзяны млын, 15 майстэрняў з абпальваньня гаршкоў, 9 кузьняў, 64 крамы, 2 карчмы і гарэлачны склад, праводзіліся 2 кірмашы штогод і таргі ў нядзелі. У пач. [[XX стагодзьдзе|XX ст.]] дзейнічалі лякарня і амбуляторыя, у якіх працавалі доктар, 3 фэльчары, некалькі санітарак. У [[Першая сусьветная вайна|Першую сусьветную вайну]] ў лютым 1918 Івянец занялі нямецкія войскі.
 
=== Найноўшы час ===
Радок 74 ⟶ 69:
У 1939 Івянец увайшоў у [[БССР]], дзе стаў цэнтрам раёну [[Баранавіцкая вобласьць|Баранавіцкай вобласьці]] (з 1962 у Валожынскім раёне). 12 кастрычніка 1940 паселішча атрымала афіцыйны статут [[Пасёлак гарадзкога тыпу|пасёлку гарадзкога тыпу]]. У гэты час тут было 523 двары. У [[Другая сусьветная вайна|Другую сусьветную вайну]] з 25 чэрвеня 1941 да 6 ліпеня 1944 мястэчка знаходзілася пад нямецкай акупацыяй.
 
У 1998 адбылося афіцыйнае зацьверджаньне гербу Івянца, створанага на аснове гербу «[[Праўдзіч (герб)|Праўдзіч]]» роду [[Салагубы|Салагубаў]]. [[18 ліпеня|18]]-2018—20 ліпеня 2008 у мястэчку прайшла 1-я Міждыяцэзіяльная сустрэча моладзі<ref>[http://catholic.by/p2/index.php?option=com_content&task=view&id=4940&Itemid=9&rrr 1-я Міждыяцэзіяльная сустрэча моладзі ў Івянцы] на [[Catholic.by]]</ref>.
 
<center><gallery caption="Мястэчка на старых здымках" widths=150 heights=150 perrowclass="4center">
Ivianiec, Vołma. Івянец, Волма (1930) .jpg|Панарама
Ivianiec, Fara. Івянец, Фара (XX).jpg|Рынак. [[Касьцёл Найсьвяцейшай Тройцы (Івянец)|Фарны касьцёл]]
Ivianiec, Fara. Івянец, Фара (XX) .jpg|Фарны касьцёл з боку апсыды
Ivianiec, Vilenskaja. Івянец, Віленская (1900).jpg|Вуліца Віленская. [[Касьцёл Сьвятога Міхала Арханёла і кляштар францішканаў (Івянец)|«Белы касьцёл»]], 1897
</gallery><gallery widths=150 heights=150 class="center">
Ivianiec, Rakaŭskaja. Івянец, Ракаўская (1930).jpg|Вуліца Ракаўская. [[Касьцёл Сьвятога Аляксея (Івянец)|«Чырвоны касьцёл»]], 1930-я
Ivianiec, Vilenskaja-Rakaŭskaja. Івянец, Віленская-Ракаўская (1918).jpg|Рог Віленскай і Ракаўскай, 1918
Ivianiec, Vilenskaja. Івянец, Віленская (24.09.1929).jpg|Вуліца Віленская, 1929
Ivianiec, Zaškolnaja. Івянец, Зашкольная (XX).jpg|Вуліца Зашкольная
</gallery></center>
 
== Насельніцтва ==
Радок 91 ⟶ 87:
=== Дэмаграфія ===
<div style="float:right;margin:0 0 .5em 1em;" class="toccolours">
<center><timeline>
ImageSize = width:auto height:150 barincrement:28
PlotArea = left:50 bottom:20 top:15 right:15
Радок 118 ⟶ 114:
bar:2006 from:0 till:4800
bar:2009 from:0 till:4320
bar:2017 from:0 till:4206
TextData=
fontsize:10px pos:(20,195)
text:
</timeline></center>
</div>
 
* '''[[XIX стагодзьдзе]]''': 1815 год — 418 чал.<ref>{{Літаратура/Гарады і вёскі Беларусі|8-1к}} С. 423.</ref>; 1861 год — 1799 чал.; 1897 год — 2445 чал.<ref name="ehb"/>
* '''[[XX стагодзьдзе]]''': 1923 год — 2226 чал.<ref name="ehb"/> у ''мястэчку Івянцы'' і 38 чал. у ''фальварку Івянцы''<ref>{{Літаратура/Гарады і вёскі Беларусі|8-1к}} С. 425.</ref>; 1931 год — 3084 чал., зь іх 1521 хрысьціянін і 563 юдэі; 1940 год — 3303 чал.; 1971 год — 3,7 тыс. чал.<ref name="ehb"/>; 1994 год — 5,2 тыс. чал.<ref name="ehb"/>; 1998 год — 5 тыс. чал.<ref>{{Літаратура/БелЭн|7к}} С. 159.</ref>;
* '''[[XXI стагодзьдзе]]''': 2006 год — 4,8 тыс. чал.; 2008 год — 4,8 тыс. чал.<ref>{{Літаратура/Гарады і вёскі Беларусі|8-1к}} С. 422.</ref>; 2009 год — 4320 чал.<ref name="belstat">[http://belstat.gov.by/homep/ru/perepic/2009/vihod_tables/1.2-6.pdf Перепись населения — 2009. Минская область]{{Ref-ru}} [[Нацыянальны статыстычны камітэт Рэспублікі Беларусь]]</ref> (перапіс); 2016 год — 4178 чал.<ref name="belstat2016">[http://www.belstat.gov.by/upload/iblock/567/567f8a4ac45cd80a949bb7bd7a839ca7.zip Численность населения на 1 января 2016 г. и среднегодовая численность населения за 2015 год по Республике Беларусь в разрезе областей, районов, городов и поселков городского типа]{{Ref-ru}} [[Нацыянальны статыстычны камітэт Рэспублікі Беларусь]]</ref>; 2017 год — 4206 чал.<ref name="belstat2017">[http://www.belstat.gov.by/ofitsialnaya-statistika/publications/izdania/public_bulletin/index_7192/ Численность населения на 1 января 2017 г. и среднегодовая численность населения за 2016 год по Республике Беларусь в разрезе областей, районов, городов и поселков городского типа]{{Ref-ru}} [[Нацыянальны статыстычны камітэт Рэспублікі Беларусь]]</ref>
* '''[[XXI стагодзьдзе]]''': 2006 — 4,8 тыс. чал.; 2008 — 4,8 тыс. чал.<ref>{{Літаратура/Гарады і вёскі Беларусі|8-1к}} С. 422.</ref>; 2009 — 4320<ref name="belstat" />
 
=== Адукацыя ===
Радок 145 ⟶ 142:
{| cellspacing="1" cellpadding="3" style="width: 700px; margin: 0 0 1em 0; border: solid darkgray; border-width: 1px 1px 1px 1px; font-size: 90%; background-color: #fff;"
|- bgcolor={{Колер|Беларусь}} align="center"
 
| '''Афіцыйная назва''' || '''Гістарычная назва''' || '''Былыя назвы'''
 
|-style="background:#FAFAFA;" align="left"
 
| 17 Верасьня вуліца || '''Ракаўская''' вуліца || Тадэвуша Касьцюшкі вуліца
 
|-style="background:#EEEEEE;" align="left"
 
| 1 Мая вуліца || '''Віленская''' вуліца || 3 мая вуліца
 
|-style="background:#FAFAFA;" align="left"
 
| Камсамольская вуліца || '''Койданаўская''' вуліца || Пілсудзкага вуліца
 
|-style="background:#EEEEEE;" align="left"
 
| Леніна вуліца || '''Зашкольная''' вуліца<ref>[http://www.radzima.org/be/miesca/ivyanec.html Івянец], [[Radzima.org]]</ref> ||
 
|-style="background:#FAFAFA;" align="left"
 
| Прамысловая вуліца || '''Княская''' вуліца ||
 
|-style="background:#EEEEEE;" align="left"
 
| Пушкіна вуліца || '''Закляштарная''' вуліца<ref>[http://psl.by/?p=15733 Радкі з гісторыі раёна], «Працоўная слава»</ref> ||
 
|-style="background:#FAFAFA;" align="left"
 
| Свабоды плошча || '''Рынак''' пляц ||
 
|}
 
Радок 209 ⟶ 190:
 
== Галерэя ==
<center><gallery widths=150 heights=150 caption="Краявіды мястэчка" perrowclass="4center">
Kasciol Sv. Michala Archaniola (Ivianiec).jpg|[[Касьцёл Сьвятога Міхала Арханёла і кляштар францішканаў (Івянец)|Касьцёл Сьвятога Міхала Арханёла («Белы касьцёл»)]]
Franciszkanie Iwieniec fc03.jpg|«Белы касьцёл», галоўны алтар
Franciszkanie Iwieniec fc15.jpg|[[Касьцёл Сьвятога Міхала Арханёла і кляштар францішканаў (Івянец)|Кляштар францішканаў]]
Івянец. Касцёл Святога Аляксея.jpg|[[Касьцёл Сьвятога Аляксея (Івянец)|Касьцёл Сьвятога Аляксея]] («Чырвоны касьцёл»)
Iwieniec muzeum-A fc31.jpg|Краязнаўчы музэй
</gallery><gallery widths=150 heights=150 class="center">
Franciszkanie red Iwieniec fc27.jpg|«Чырвоны касьцёл», інтэр’ер
Івянец. Могілкі. Капліца каталіцкая.jpg|Могілкавая капліца
Synagogues in Ivyanets 1a.jpg|Сынагога
Iwieniec muzeum-A fc31.jpg|Краязнаўчы музэй
</gallery></center>
 
== Месты-сябры ==
Радок 225 ⟶ 208:
|-
|
* {{Сьцяг Польшчы}} [[Стэрдынь]], [[Польшча]]
|}
 
Радок 241 ⟶ 224:
* {{Літаратура/Мястэчкі Беларусі (2010)}}
* {{Літаратура/ЭГБ|3}}
* Kuźmiński J.J. Z Iwieńca i Stołpców do Białegostoku. — Białystok, 1993. {{ISBN |83-901635-0-0}}.
* {{Літаратура/Геаграфічны слоўнік Каралеўства Польскага|3}}
 
== Вонкавыя спасылкі ==
{{Commons|Category:Ivianiec}}
* [http://www.radzima.org/be/miesca/ivyanec.html мяст. Івянец] на [[Radzima.org]]
* [http://ivenec.com/ Івянец on-line]
* [http://www.iwieniec.eu/ Гісторыя мястэчка]{{ref-pl}}
 
Радок 258 ⟶ 240:
{{Месты і мястэчкі гістарычнай Меншчыны}}
 
[[Катэгорыя:НаселеныяІвянец| пункты Валожынскага раёну]]
[[Катэгорыя:Населеныя пункты, згаданыя ў 14 стагодзьдзі]]
Атрымана з «https://be-tarask.wikipedia.org/wiki/Івянец»